Unha das cousas máis sorprendentes vidas da introdución do novo abono «gratuíto» de Renfe é a enorme, e lóxica, afluencia de xente disposta a empregar o transporte público, neste caso un transporte público que se atopa entre os máis fermosos dos dispoñibles: o tren. A través do tren coñeces o país, sexa polo que ves pola ventá ou polas persoas coas que compartes vagón. Ao outro lado do cristal podes ver cantos eucaliptos decidiron colocar preto, ou dentro, do bosque autóctono, ves as corredoiras, as casas tradicionais e as casas máis vangardistas, cadansúa na súa finca, as pequenas estradas comarcais, nacionais e as pontes elevadas sobre os castiñeiros, outeiros ou piñeiros, dando sombra. Dentro, o mundo. O noso mundo. Dentro do vagón o incremento de xente nótase, multiplícanse as caras, as roupas, as mochilas e maletas.

Durante algúns anos dos meus estudos na universidade fixen uso cotián do tren. Recoñeces o funcionariado, os ocasionais, os outros estudantes e os turistas. E velaquí o máis fermoso do tren: a posibilidade de falar. Nos anos de pandemia era pouco ou nada recomendable facelo, os trens incrementaron a notada asepsia coa que se condena ao viaxeiro nos nosos días. As despedidas son detrás dunha pantalla de plástico, despois de pasar o billete polo escáner. Co pretexto da seguridade, as apertas postérganse, os bicos danse fóra do andén, non nel; case non cruzamos palabra coa xente coa que convivimos no vagón ou coas persoas –cada vez menos, se non se lle pon remedio– que traballan dentro de cada tren. Por iso é tan importante que a administración pública facilite algo que debera ser dereito: o dereito a un transporte público ou ben asequible ou ben, todavía máis preferible, gratuíto.

Durante algúns anos dos meus estudos na universidade fixen uso cotián do tren. Recoñeces o funcionariado, os ocasionais, os outros estudantes e os turistas. E velaquí o máis fermoso do tren: a posibilidade de falar.

As razóns ecolóxicas e o sentido común amparan esta lóxica do transporte público frecuente e asequible, o coidado dun planeta que precisa de entender máis cousas en común e non de xeito insolidario. Mais o transporte público engárzase, tamén, na mesma corda ca o resto de servizos públicos que van máis aló do servizo en si. Por que? Porque son unha proposta social, unha filosofía de vida, un xeito de ollar o mundo. Son, en fin, unha proposta política de convivencia democrática. Cando compartimos espazo nunha sala de espera, nun tren, nunha escola, nun lugar de traballo, convivimos con xente distinta. Xente de procedencias diversas unidas nun mesmo lugar. Falamos entre nós, intercambiamos ideas.

Os lugares públicos, sexa unha praza ou unha biblioteca, lémbrannos a importancia da solidariedade, da diferenza, da diverxencia e da conversa. Parte do urbanismo contemporáneo non escatima esforzos en crear lugares públicos que sexan tamén zonas de reunión, de ocio sen mercado mediante, de lecer agradable á sombra das árbores. Tamén ocorre nos espazos pechados, malia a idea de dispoñer as butacas dos nosos trens de xeito orientado cara a unha única dirección, coma se foran avións estreitos, e onde sería ideal atopar unha economía de materiais e de espazo harmoniosa co feito de que, nun ecosistema onde os lugares comúns son cada vez máis castigados, se prime o xeito de que a xente fale. Estes lugares brutais, asépticos, van no mesmo discurso ca as prazas eternas e pouco humanas ou da carencia de papeleiras e espazos de aseo públicos. O tren implica, en si mesmo, unha agarda, un café ou infusión no bar cercano ou na cafetería da estación, unha mirada cruzada, un sorriso, unha lectura dun libro fantástico ou unhas oposicións tediosas.

Os lugares públicos, sexa unha praza ou unha biblioteca, lémbrannos a importancia da solidariedade, da diferenza, da diverxencia e da conversa.

O noso presente esfórzase no político por aniquilar as distancias asociadas á reflexión e os tempos biolóxicos e aumentar as distancias, as desigualdades, no económico. Por iso o tren vale todo o que nos axuda a combater o desastre climático, pero vale, tamén, polo que implica tempo de traxecto, pola carga de proposta de vida que ten. Implica afondar no coñecemento das distancias, implica ver os danos do lume que, detrás da pantalla do televisor, fanse alonxados, alleos ao fulgor das lámpadas urbanas ou da vibración das multitudes e automóbiles, das bolsas da compra, da fascinación do neón, implica erguer a cabeza, levemente, do móbil ou do libro, e observar.