Alejandro Finisterre, el gran amor gallego de Frida Kahlo

Fisterra.- Hai dous anos recibimos na redacción da web Adiante Galicia unha serie de correos con información sobre a etapa mexicana do editor e inventor galego Alejandro Finisterre, un personaxe ao que dedicamos extensas reportaxes. A documentación orixinal fora entregada polo propio Finisterre a un amigo, veciño de Ciudad de México que desexa permanecer no anonimato e responde baixo as iniciais A.P. Unha sección importante deste legado falábanos da relación amorosa descoñecida entre a pintora mexicana Frida Kahlo e Finisterre. Conforman un amplo conxunto de obxectos persoais, artísticos, cadernos e cartas enviados por Kahlo a Finisterre na primavera de 1954, e demostran que foi o editor galego o último e o principal amante da súa vida. Só detrás, evidentemente, do seu esposo Diego Rivera. E afirmámolo coa mesma Kahlo como fonte autógrafa nunha lista de amantes que ela mesma elaborou. Son o descubrimento dun grande amor secreto que vai desde agosto do 1948 ata xuño de 1954. É un importante cartafol inédito, saído dos propios protagonistas, coa súa caligrafía, sen especulacións nin interpretacións.

Fotografía de Alejandro Finisterre incluída no libro de receitas da pintora mexicana.

Kahlo comunicáballe nunha carta ao seu último grande amor, Alejandro Finisterre, o envío na primavera de 1954 por medio do seu chofer dunha serie de cousas moi persoais, só para el; a modo dun agasallo testamentario, poucos meses antes da súa morte. Entre o material localizado hai unha arca de madeira pintada no exterior e interior, con follas soltas, debuxos, unha ducia de cartas, correspondencia epistolar que abarca desde abril de 1953 ata a primavera de 1954 e que Kahlo chama a caixa de Pandora. Un caderno ilustrado dedicado a Finisterre; dous poemarios iluminados para el e o pintor catalán José Bartolí en 1953 (Mi voz sometida, mi cuerpo mutilado e Pura dinamita). Un libro de receitas de cociña recollidas pola propia pintora, unha lista dos seus grandes amores (21 homes e mulleres). O caderno escolar de 1940 para Diego Rivera e Nickolas Muray. O precioso e amplo Album Negro para Finisterre, de 1953 (127 páxinas). A súa última carta de amor ao galego a finais de xuño de 1954, dúas semanas antes da súa morte, onde lle anuncia a súa intención de suicidarse. En xeral, a colección de A.P. achega novas creacións artísticas ocultas de Kahlo e curiosas novidades para enfocar os últimos anos da artista de Coyoacán. 352 páxinas con textos e debuxos inéditos. Aquí realzo a calidade poética e a beleza plástica de moitos dos escritos da propia autora, en especial o intenso e vitalista conxunto de poemas de 146 láminas. Como exemplo da súa inédita vea lírica:

«Cenizas de amores fallidos llevo entonces, / luz de sol en mis labios va perdida / porque todo lo llenas, tú, en tu sombra: / y cuando habla mi voz ya nada escucho / porque en tus palabras / voy como herida. F.K.».

Ela acredita nos seus diarios a importancia de Alejandro Finisterre e o seu desexo de finalizar a vida ao seu lado. «Alex» todo o enche, faille esquecer a Diego e a outros amantes como Nickolas Muray ou José Bartolí. Alejandro, instalado en Guatemala desde 1947, vai e vén no seu quefacer como empresario editor. As súas estancias en México danlle vida á sufrida artista, porque «nadie estaba en mí cuando llegaste». Os veráns, os sábados con «Alex», aparecen nas follas malvas tintadas co sangue das súas veas: «Con todo lo que sufro aún tengo ánimo para reír. En mi risa desgrano la alegría de haberte conocido, de saber que contigo me llega el último suspiro de amor, me río porque en ti y en mí de nueva cuenta el sueño floreció y lo vivimos juntos y es por eso que hoy te quiero más que ayer y ayer te quise más que anteayer. Alex: gracias por mis sueños. Frida Kahlo».

A última carta de Kahlo a Finisterre.

Nas cartas que Frida envía en 1953-54 chámao «el otro Alejandro», «el otro Alex». Alex Gómez foi o seu primeiro amor de moza, agora chega un Alex terminal, «español, republicano, comunista». Co axexo da morte ela alasa, resiste, toma aire co seu último amor: «Me regresa al mundo, a la vida. Construyó una trinchera donde tendremos tiempo a hacernos el amor. Hoy puede venir la muerte si ella lo dispone así, que morir amando es mejor que morir en soledad», «Alex: mi adorado niño poeta, mi admirado luchador social…».

Nesta relación epistolar varias cartas escribiunas a creadora desde o Hospital Inglés de México, onde en agosto de 1953 perde a perna, unha circunstancia traumática. «Amado Alex: Hoy que sé que me dejas tengo en mi espalda una carga de siglos sobre las espaldas, una visión melancólica en mis pupilas y un dolor en mi cuerpo acosándome… y todo por hurgar en los misterios del amor y en el tiempo, paciente busqué desnuda y descalza pa´no ser vista, ni oída por los sótanos del corazón». «En silencio te amé y te observé desnudo y en la maraña de la vida contemplé tu historia y en ese intento se me rompieron las vértebras y las piernas, mi sonrisa también se quebró, no pude salir del sufrimiento», lamenta esta alma doente. «Aunque puedo decir que soy otra, distinta, sé que ya no puedo reír, ya no puedo quitarme el miedo al amor, hoy camino la ruta del silencio, el dolor ya es tan mío como mi vida. Alex, hoy en la tierra existe alquien que te ama, yo. Frida Kahlo», proclama con toda a resonancia da abandonada. O amado anda polo mundo nos seus negocios, non a atende como ela desexa, non lle replica a tempo a súa chamada. É unha carta preciosa, chea de dor e amor, de humanidade desgarrada, que non foi respondida como ela quere e por iso noutras letras rebenta de desamor.

O 10 de abril manda a Alejandro unha carta «en este cabrón hospital» onde está ben atendida polas «enfermeritas». Pero móstrase resentida, critica a Alejandro pola súa fría última carta que entende como unha despedida, unha ruptura, por iso repréndeo por «tu adiós cobarde dado en una simple carta donde entre otras chingadas me dices que nunca te olvide, que nunca te deje de querer». «Nunca pensé que tú pudieras destruir tan bellos anhelos», reclama a artista ao seu amante, pero recoñece que «Alex, yo te quiero», «te llevo muy dentro de mí y sé que tanto quererte es un pecado». «¿Cómo puedes vivir sin mí?», pregunta Frida.

Noutra das misivas vemos amornados os seus pensamentos de desamor por unha nova resposta do seu amado atendendo as súas coitas. É a etapa de principios de 1954, cando empeza a enviarlle a Alex cousas persoais, algúns cadros. Di que está sen cartos e sen perna («sin mosca y sin pata»); a pesar da tranquilidade das súas expresións e a claridade da letra, soa a despedida, o adeus dunha muller que sente xa a Catrina, e quere ofrendar os seus «retablos», pedazos dela mesma, ao seu amante.

«Alex: Mi niño chulo espero que cuando tengas esta humilde cartita te encuentres en magníficas condiciones de vida, por acá sin mosca y sin pata y que sé que muy pronto me va a llamar patas de catré, te sigo enviando algunas cosas mías muy íntimas esperando que pa´cuando yo muera tú las sepas dar el uso que mejor convenga». Así indica que «en esta ocasión te envío un óleo donde estoy con mi gran Chavela Vargas que pa´la cantada es muy buena, pal´petate es mejor, es como dice el dicho, calor subido al pecho y bajado al corazón».

Insiste no agasallo e na premonitoria secuencia de estar ante o derradeiro transo dunha intensa mais curta vida: «Mi niño, este cuadrito pasa a ti en forma Total, pa´los usos que mejor te convengan y que después de que muera tú sabrás qué hacer. Me despido dándote las gracias por todo lo que me has ayudado y el cariño y pasión que siempre me profesas. ¡Te amo! Intensamente. Frida Pata de Palo Kahlo».

Alejandro Finisterre contesta a Frida, pregunta se o quere. Ela responde «Alejandro Fin de Tierra; mi niño amado… eres de mis amores uno de los que más he querido». Aclara que «mi gran amor es mi niño sapo, mi niño gordo, mi Diego, pero tú Alex eres uno de mis grandes amores». Logo participa o envío dun «pequeño cuadernito» para que o garde; «en el te voy a enumerar algunos de mis amores, pasiones, desvaríos, son como dicen las mojigatas: virtudes públicas, vicios privados». «Alex, espero que en tus manos y en tu memoria sean estas confesiones un secreto tan enterrado y encadenado como una tumba». El cumpre a manda, mentres viviu o galego este legado permaneceu oculto.

O delicado estado de saúde da pintora, a súa vontade suicida e a distancia entre ambos marcan en moitos casos o ton dos escritos.

Frida encabeza a seguinte misiva cun «Amado Alex: mi hermoso niño». Quéixase de dous proxectos do «cabrón de Diego»; a idea de gardar as súas cousas en «la casa de San Pablo» e nun cuarto secreto, oculto de todos. Ela logra subtraer algúns obxectos e mándallos a Alejandro polo fiel chofer Manuel, «y esto te lo digo pa´que guardes el secreto porque si Diego se entera nos mata a los dos. Gracias, te amo». A Frida amputáranlle a perna, vese inútil, un estorbo, unha boneca rota que ninguén pode amar, que só dá pena.

«El hecho es que al cabrón de Diego se le metió dos ideas muy delirantes, el primer caso y que ya está en marcha, la casa en San Pablo pa´sus ídolos, y la otra, que muy pronto también será una realidad, el hacer ‘arqueología del Futuro’ y esto es que va a cerrar un cuarto secreto donde va a guardar un montón de chingaderas pa´que en el futuro sea descubierto por los arqueólogos y el mundo sepa cómo vivíamos, el cuarto es un baño donde él metía ya muchas cosas: fotos, papeles, notas, pinturas, artesanías, arqueología… y yo mirando».

Faille noutro escrito unha longa lista de preguntas ao seu Álex. El mándalle a resposta á súa «querida Firita». O galego fala dos seus proxectos culturais, a revista #Ecuador 0º0´0´´, a editora que tanto apoiou o exilio español. Renova o amor á súa amada, a ansia de vela. Reafírmase na sinceridade das súas palabras, non pode fallarlle por catro razóns: «Faltaría a mi estirpe española, a mi mística de poeta, a mis ideas de comunista y a ser hombre si así lo hiciera». «Desde hoy y por la distancia seré la mitad de tu pierna, de tu cuerpo, de tu vida y de tu muerte. Frida, eres todo en mi existir».

Segue replicando a Frida: «En primer lugar me preguntas que si ya se me olvidó la fecha que vine por primera vez a México, respuesta no se me olvidó, ni se me olvidará, el 23 de agosto de 1948 y cómo no me voy a acordar de La Bomba Atómica, si aún hoy me da la risa cuando viene a mi mente». Está a citar a pulquería La Bomba Atómica, onde Alejandro viu a Diego e Frida, nun momento de cambios na vida da artista, noutra crise de celos e abandonos co seu esposo. Na mesma carta menciona dous dos seus amigos da cultura hispana, as festas nas canles de Xochimilco, as cancións de Frida. «Por cierto linda que al gran Rómulo Gallegos y a Ciro Alegría les gusta mucho aquellos versillos que me cantabas cuando íbamos a Xochimilco, ¿te acuerdas?… De su pistola me gusta de su pistola la cacha, présteme usted un momento y dale vuelo a la hilacha».

A intensidade vital concentrada no caderno e nas cartas de Kahlo, o desexo de loitar contra a enfermidade e trazar plans de futuro, eses intres de luz no medio de tantos outros de dor e axitación, tamén son compartidos por Finisterre, que planea vivir en México, estar xunto a ela definitivamente, mentres se ocupa da editora fundada no Ecuador, do seu labor cultural e político. «Espero haberte dado ya respuesta y sino piensa que el mes que entra esté ya instalado en mi casa de Montes de Oca en México (nuestra antigua vida de amor) y poder volvernos a amar, por acá nada más me detienen detalles de Ecuador 0º0´0´´. Me despido amándote como nunca y deseando estrecharte entre mis brazos. A FinisTerre».

A epístola máis longa de Kahlo é tan dura coma emotiva; dúas follas de pulso en tensión, desde a primeira liña: «Alex: mi adorado niño poeta, mi admirado luchador social». Explica que se encontra «yo por acá pues muy mal y este es el motivo por el cual te escribo, Alex, mi niño tu eres tal vez el único hombre –después de Diego– que valió haberme enamorado, haberme entregado a ti, hoy a la distancia, cuando todo ya pasó, cuando el tiempo nos come y en mi caso cuando la muerte nos llama pa´habitar el Mictlán, es el momento de las cuentas muy claras y el chocolate espeso».

Frida nos primeiros meses de 1954 vese desarborada, soa, abandonada por todos, por Diego e os amigos. «¿Sabes, mi niño? Ya no tengo miedo a la muerte, le tengo miedo al dolor y ahora en mi vida cada segundo es como un minuto de dolor, hoy que ni siquiera puedo escribir, hoy que me ‘mocharon la pata’, que mi columna está hecha astillas, hoy que la mente está nublada por la marihuana, el Demeral, el pulque, el tequila y el desamor, hoy que como nunca sufro la indiferencia y abandono de Diego, hoy que las amigas presurosas se marchan, hoy que solo puedo dar lástima o causar morbo pienso que el quitarme la vida, es un acto de gran valentía y honor, no tengo otra salida».

A amiga ve xa o rostro da morte, ábrese como nunca ao seu amigo e infórmao que xunto á carta envía: «…objetos muy personales; cartas, apuntes de mi vida que he venido escribiendo en estos últimos meses –finales de 1953 hasta ahora–, objetos varios que casi nadie conoce y que sólo una persona como tú, que me quisiste mucho y que yo te quiero, ‘necesita’, son objetos que no tienen ningún valor monetario pero pa´mi valen mucho porque son salidos de mi corazón, de mi ‘caja de Pandora’, pienso que no hay mejores manos que las tuyas pa´ponerlos y al tenerlos tú es estar hasta la eternidad contigo, si algún día piensas que estorban, quémalos, al fin y al cabo las cenizas son resultado del fuego de la vida que se apaga. Sé que muy pronto el Señor Mictlantecutli vendrá por mí, ojalá sea pronto, que llegue cuando esté yo pintando, junto a Diego o en la próxima manifestación comunista a favor del Gobierno Democrático de Arbenz, al fin y al cabo esta vida valió la pena vivirla por tres cosas: por ser pintora, por amar a Diego y por ser comunista».

cool good eh love2 cute confused notgood numb disgusting fail