A Coruña.- Contra o Goberno, a Xunta e a patronal galega, o movemento social contra a planta de celulosa que a empresa portuguesa Altri quere instalar en Palas de Rei (Lugo) segue mantendo que os seus efectos sobre o medio ambiente e a economía das comarcas afectadas serán devastadores.

Organizacións ecoloxistas, veciñais e de mariscadoras, xunto a científicos, expertos e alcaldes e concelleiros de varios municipios, viaxaron a Bruxelas a mediados de abril convidados pola eurodeputada do BNG Ana Miranda para expoñer á Comisión Europea as razóns pola que a fábrica nunca debería construírse onde e tal e como está proxectada, nin moito menos financiada con diñeiro de todas.

Tamén as explicaron no Parlamento Europeo nun acto organizado polo Grupo da Verdes-Alianza Libre Europea, cuxo asesor político en materia de dereitos civís, Carlo Diana, advertiu de que se trata dun caso evidente de incumprimento da normativa europea susceptible de terminar nun procedemento de infracción do Executivo comunitario contra España.

Consumo de auga e verteduras contaminantes

Altri prevé extraer 46 millóns de litros de auga ao día do río Ulla, que nace en Lugo e atravesa unha trintena de municipios desa provincia e das da Coruña e Pontevedra ata desembocar na ría de Arousa. Extraeraos no encoro de Portodemouros, ao que devolverá 30 millóns de litros a unha temperatura de 27 graos. A empresa afirma que non contaminará porque someterá ese líquido a un proceso de depuración para que as substancias tóxicas que conteñan non superen os topes legais. Pero Portodemouros xa padece unha severa polución.

«Altri verterá ademais amonio, nitratos, sulfatos, fosfatos, fósforo total… E non se estudaron as reaccións que eses compostos poden provocar sobre as substancias que xa contaminan o encoro», advirte Ana Fernández Santamarina, enxeñeira de Montes, doutora en Hidrología e Xestión de Recursos Hídricos e vogal de Auga e Ríos da Asociación para a Defensa Ecolóxica de Galicia (Adega).

Fernández advirte de que as verteduras previstas por Altri supoñerán unha vulneración da a directiva europea da auga. Zeltia Laya, portavoz da plataforma Ulloa Viva, asegura que serán sete as directivas infrinxidas. As de chans, nitratos, calidade do aire, avaliación de impacto ambiental, xestión de residuos e dano ambiental.

A planta tamén producirá benzopirenos canceríxenos como resultado da queima de madeira e masa forestal, e emitirá á atmosfera, a través dunha cheminea de 75 metros de altura, xofre, óxidos de xofre, monóxido de carbono e óxido de nitróxeno, ademais de cinzas e outras partículas tóxicas.

Desfeita da economía local

Altri defende que o seu proxecto revitalizará a comarca dá Ulloa, onde prevé instalar a fábrica, alegando que dará traballo a 500 persoas e que contribuirá a crear outros 2.000 postos de traballo indirectos. Na Ulloa, segundo os últimos datos ofrecidos pola Consellería de Emprego da Xunta, hai rexistrados 278 parados, 94 deles en Palas de Rei.

«Imos destruír emprego en actividades sostibles a cambio doutra que non o é, pola súa contaminación, polo consumo de auga e pola eucaliptización que conleva para o resto do país»

«Na comarca hai actividades endóxenas que xa funcionan e que proporcionan emprego, e que se verán severamente afectadas», explica Rubén Lois, catedrático Análise Xeográfica Rexional da Universidade de Santiago e natural de Palas.

«Imos destruír emprego en actividades sostibles a cambio doutra que non o é, pola súa contaminación, polo consumo de auga e pola eucaliptización que conleva para o resto do país», engade Brais Vázquez Lamazares, concelleiro do BNG en Monterroso. Segundo a propia empresa, a planta de Altri consumirá 1,2 millóns de toneladas de eucaliptos ao ano.

Veciños, mentiras e modos de vida

Mónica Cea, representante de Ulloa Viva, vive na Vacariza, unha aldea de Palas de dez habitantes. Ten unha granxa de gando vacún de leite en explotación intensiva a menos de 500 metros de onde Altri planea instalar o seu macrocomplexo. «Enganáronnos, a única información que nos deron é un folleto publicitario que retorce a linguaxe para ocultar o que en realidade queren facer», di. «Non quero deixar esta herdanza aos meus fillos», engade Susanta Tato, edil do BNG en Agolada (Pontevedra).

Manuel Aldán, alcalde do BNG en Santiso (A Coruña), advirte: «Estou preocupado pola saúde dos veciños, polo que van beber, a respirar, a comer…». Asegura que cando Altri chegou a Galicia dicindo que ía instalar unha «biofábrica téxtil ecolóxica», el estaba contento. Pero logo advertiu a mentira: é unha fábrica de celulosa. «Sentímonos enganados e indefensos», sostén.

«Enganáronnos, a única información que nos deron é un folleto publicitario que retorce a linguaxe para ocultar o que en realidade queren facer»

Fondos europeos

Altri prevé un investimento de 800 millóns de euros, pero advertiu de que o seu plan non sairá adiante se non conta con polo menos 250 millóns de financiamento público a través os fondos Next Generation da UE. A secretaria de Estado de Industria do Goberno de Sánchez, Rebeca Torró, asegurou o pasado martes que o Executivo «traballa coa empresa» para poder presentar «un proxecto ben pechado á Comisión Europea», con apoio da Xunta de Alfonso Rueda.

«Eses fondos non se destinarían a mellorar a vida da xente, senón todo o contrario», alerta Alejandro Fiuza Mosquera, concelleiro nacionalista en Vila de Cruces (Pontevedra). Curiosamente, a compañía planea presentar a súa solicitude de axudas a través dos programas estratéxicos de descarbonización, cando a súa actividade apenas tería incidencia na redución das emisións de gases de efecto invernadoiro.

Espazos Rede Natura

Galicia é a comunidade española con menos porcentaxe de territorio protexido. Apenas unha 12% fronte ao 41% da media estatal. A Comisión Europea xa abriu un procedemento de infracción por ese motivo tras décadas de incumprimento por parte da Xunta, e as asociacións ecoloxistas atribúen a situación a unha decisión consciente dos gobernos de Rueda e do seu antecesor, Alberto Núñez Feijóo, para achandar o camiño ás industrias que queiran instalarse en zonas de riqueza ecolóxica e paisaxística evitando que se sometan a unha lexislación máis estrita. Parte da Ulloa está entre eses espazos naturais que a Xunta se negou a protexer incumprindo a normativa europea.

«A parcela onde Altri prevé instalarse [máis de 366 hectáreas de máis de 800 fincas rústicas que serán compradas ou expropiadas aos seus propietarios] está nunha zona onde está prevista a ampliación da Rede Natura», apunta Ana Díaz Freiría, investigadora e coordinadora de campañas en Ecoloxistas en Acción. «O informe de impacto ambiental é absolutamente deficiente, non se cumpren os requisitos de concesión dos fondos Next Generation e non se contemplan escenarios de cambio climático a longo prazo cando se trata dunha concesión de uso de auga do Ulla por 75 anos», engade.

Ría de Arousa

O Ulla nutre de auga doce a ría de Arousa, onde se desenvolve a actividade marisqueira máis importante de Galicia. E os biólogos e as profesionais que se dedican a ela cren que a contaminación de Altri que chegará ao estuario alterará o seu delicado equilibrio ecolóxico e acabará cos bancos de ameixas, berberechos e outros bivalvos dos que viven miles de familias.

«Se eses 30 millóns de litros ao día de auga contaminada chegan á ría, acábase o marisqueo»

«Se eses 30 millóns de litros ao día de auga contaminada chegan á ría, acábase o marisqueo», subliña Juana Imma Rodríguez Paz, mariscadora da Illa de Arousa (Pontevedra). «»Son máis de 9.000 postos de traballo», engade.

«Industria colonial»

Serxio Núñez, do colectivo veciñal Santiso Vivo, lembra que Altri recoñeceu que a súa é unha «industria de enclave», como se coñece en termos económicos ás actividades produtivas que aproveitan recursos dun territorio para levar a outro lugar a creación de valor engadido.

Olaia Ledo, responsable da área de Ecoloxismo do BNG, alerta de que o que a empresa portuguesa pretende é explotar os recursos hídricos e forestais de Galicia para vender celulosa a outros países, principalmente á industria papeleira chinesa: «Non podemos entender que a UE admita a estas alturas unha industria colonial».

Sostemento do rural e da actividade agrogandeira

Diego Sánchez García é agricultor e gandeiro en Agolada e forma parte da asociación Queremos Parcelarias Xa, que leva anos reclamando á Xunta que complete o proceso de concentración parcelaria no municipio. Iso permitiría unha explotación racional e rendible do campo, para contribuír a fixar poboación rural e mellorar a distribución de riqueza. «Altri non só vai destruír o que podería haber, senón o que xa hai», apunta, «con Altri parece que hai barra libre». «Hai veciños aos que se expedienta por despedregar unha leira en Rede Natura, pero a Altri se lle permite todo», engade o alcalde de Santiso, Manuel Aldán.

«Altri non só vai destruír o que podería haber, senón o que xa hai»

Na Ulloa e nas comarcas riberelas do Ulla hai centenares de agricultores e gandeiros que producen en ecolóxico, e cuxa actividade se vería ameazada se Altri cumprise coas perspectivas de contaminación das que alertan os representantes das plataformas de oposición. Como a dos produtores da Denominación de Orixe Queixo de Arzúa-Ulloa, a máis importante de Galicia e a segunda en produción de todo o Estado.

Segundo Xoán Castro, director do Centro de Investigacións Agrarias que a Xunta de Galicia ten en Mabegondo (A Coruña), a factoría emitirá unha cantidade anual de nitratos similar á que producen 55.000 cabezas de gando vacún, ao redor dun 10% de toda a cabana bovina da comunidade.

Camiño de Santiago

A planta de Altri situarase a menos dun quilómetro do Camiño Francés de Santiago, polo que cada ano transitan máis de 2,5 millóns de peregrinos e sobre o que se desenvolveu unha industria turística local sostible que se basea no seu coidado e na promoción da súa riqueza natural, cultural e paisaxística.

O Camiño foi declarado Patrimonio da Humanidade pola Unesco en 1993, pero segundo Xoán Carril, alcalde de Arzúa (A Coruña), unha das localidades que atravesa, «podería perder esa catalogación». «Por iso isto é un problema de país, non só dos municipios directamente afectados ou dos seus veciños», engade.

Un dos criterios da Unesco para a declaración é que o patrimonio para protexer sexa «un exemplo eminente de formas tradicionais de asentamento humano ou de utilización tradicional das terras ou do mar, representativas dunha cultura (ou de culturas), ou da interacción entre o home e a súa contorna natural, especialmente cando son vulnerables debido a mutacións irreversibles«».