O Concello coruñés de Sada presentou o pasado xoves no xulgado de Instrución Número 1 da Coruña un incidente de execución e un recurso de reposición contra a decisión da Audiencia Provincial da Coruña do pasado 20 de abril de ordenar ao Estado a devolución á familia Franco dos bens mobles contidos no Pazo de Meirás. Aquela orde revogaba a decisión do Xulgado, que dous meses antes negara aos herdeiros do ditador a posibilidade de retirar do inmoble calquera elemento que estivese no seu interior. Na decisión de abril, por contra, a Audiencia, ademais, ordena indemnizarlles por non poder gozar desde decembro ata o de agora desas pertenzas.
A principios do pasado mes de novembro, o mesmo xulgado coruñés, nunha resolución histórica, declarou que o Pazo era propiedade do Estado porque fora expoliado polo tirano, e que os seus homes de palla falsearon o procedemento mediante o cal llo adquiriron en 1938 á herdeira do seu anterior propietaria, Emilia Pardo Bazán, por 406.346 pesetas. Os Franco recorreron e perderon, e o xulgado negoulles que puidesen retirar o seu contido ata inventarialo e aclarar se, como sucedeu co continente, trátase de bens que lle pertencían como xefe do Estado e non a título particular.
A decisión da Audiencia, con todo, considera que os Franco poden levar o que queiran do Pazo porque o Estado non se opuxo explicitamente a iso, e deulles un mes de prazo para facelo. Iso moveu á familia para acelerar as súas manobras para seguir mantendo na súa poder desde as esculturas do Pórtico da Gloria da catedral de Santiago, que pertencían ao Concello desa cidade, ata a biblioteca de Emilia Pardo Bazán, pasando por decenas de pinturas, esculturas e outra obras de arte, antigüidades, mobles e diversos obxectos e agasallos de valor histórico que Franco obtivo durante os corenta anos que durou a ditadura. De feito, xa comunicaron ao xulgado o nome da empresa de mudanzas que contrataron para transportalos.
«O que pretendemos é, dun lado, impedir que de maneira inmediata leven bens que non lles pertencen a eles, senón ao patrimonio público, e, doutro, que a eses bens se lles dea a consideración, como ao Pazo, de Ben de Interese Cultural tal e como se recolle no decreto da Xunta de Galicia do 2008», explica Benito Portela, alcalde da vila, en referencia á decisión do Goberno galego, por entón formado por unha coalición de PSOE e BNG.
Os recursos do Concello de Sada, gobernada por Sadamaioría –unha formación local vinculada a Anova, únese ao presentado esta mesma semana pola Avogacía do Estado, que considera que a mudanza non vai facerse coas suficientes garantías nin coa seguridade xurídica necesaria para impedir que os Franco leven, de novo, o que non é seu.
Ademais, e a criterio do letrado municipal sadense, o Concello alega que os bens que formaban parte do Pazo en 1938 e os que se foron engadindo por parte do Estado non son en absoluto propiedade da familia Franco. En ambos os casos, «formaban parte e estiveron afectos ao servizo público da residencia da xefatura do Estado detentada polo ditador«». «A sentenza [da Audiencia Provincial da Coruña] considerou que o Estado ostentou a súa condición de propietario para todos os efectos desde 1938 ata a morte do ditador, o que estende a posesión non só ao inmoble senón aos bens mobles», di o recurso.
Con todo, Portela considera que as accións xurídicas do Concello, sendo necesarias, non son suficientes para evitar que se prolongue o espolio. «Mentres os Franco anuncian a empresa e o persoal de mudanza, o Estado e a Xunta, ou viceversa, deben exercitar as súas competencias xudiciais e administrativas anunciando cantas medidas sexan procedentes para evitar o espolio do Pazo e que este quede baleiro de contido. E facelo canto antes», engade o rexedor.
De momento, a Xunta, que xa recorreu a sentenza que obriga a indemnizar aos Franco como tamén se propón facer a Deputación da Coruña, só aclarou sobre o baleirado do Pazo que non levará a cabo «ningunha acción específica» ata que non dispoña dunha «reflexión xurídica solvente» e dos informes que encargou á Real Academia Galega, ao Consello da Cultura Galega e á Real Academia de Belas Artes. «Imos facer o posible para preservar eses bens para o patrimonio cultural de Galicia, temos competencias sobre eles e ímolas a exercer dentro do marco da lealdade institucional e a seguridade xurídica», afirma Román Rodríguez, conselleiro de Cultura.
De momento, a asociación Iniciativa Galega pola Memoria, integrada por colectivos de defensa da memoria histórica e varias entidades da sociedade civil organizada, convocaron unha manifestación fronte ao Pazo o próximo 19 de xuño para denunciar «a rapina dos Franco». Os seus portavoces son Carlos Babío e Manuel Pérez Lorenzo, os autores de Meirás: un pazo, un caudillo, un espolio (Fundación Galicia Sempre, 2018), a máis completa investigación histórica que se realizou sobre como Franco fíxose ilegalmente coas Torres de Meirás, como ampliou os seus terreos roubándollos a familias campesiñas da zona e como durante decenios empregou recursos materiais e dinerarios e persoal do Estado para reformar e manter a súa residencia estival particular.
Este artigo publicouse orixinariamente en castelán en Público como parte dun acordo de colaboración con este periódico. Aquí podes atopar máis artigos de Público en Luzes.
