Este artigo tamén está dispoñible en: Castelán

Xa se nota como os días van a menos. Sinto setembro como un mes de ocaso, de decaída, aínda que para moitos dos meus sexa tempo de bos propósitos no que todo empeza de novo. Pasamos do sol e das terrazas acolledoras aos viños á luz fluorescente dun mostrador que, cando te despides del, xa está a noite na rúa. E mentres busco refuxio na casa, outros ven a hora perfecta para o deporte: setembro é o mes dos ximnasios, da enerxía, pero eu vou encollendo coas horas, arrastrando os pés como Lou Reed as notas en September Song.

Luis Tosar estreou este setembro película con Paco Plaza, Quien a hierro mata, «unha viaxe emocional honesta e brutal», tuiteou o director Jorge Coira ao saír da estrea. Os guionistas, Juan Galiñanes e Jorge Guerricaechevarría, crean un ambiente perfecto para enfiar unha historia de emocións a través de caracteres cheos de profundidade. Con mestría, mudan a posición de poder dos personaxes e revelan o auténtico protagonista da cinta: a escuridade da alma, o odio. A Galicia do contrabando de droga latexa na trama, como os corazóns de Luis Tosar, de María Vázquez e de Xan Cejudo, quen, na pel do narco Antonio Padín, déixanos unha interpretación que impacta; desgraciadamente a derradeira das súas.

Xan marchou un setembro. Sen ruído, como adoitaba facer todo. Lector e escritor incansable, actor e director, foi un home comprometido, imprescindible para entender a historia do teatro, que impartiu sabedoría como mestre de interpretación. Entre os seus alumnos avantaxados, o propio Tosar, a quen a profesión lle regalou o conmovedor duelo final de Quien a hierro mata.

Coñecino en 1984, cando o Centro Dramático Galego comezaba a súa andaina e Xan formaba parte do elenco de Woyzeck. Admirábao e por iso pedinlle a Morris e a Santiago Montenegro que nos presentase. A empatía xurdiu axiña e non tardamos en coller confianza. A televisión e o teatro xuntounos durante moitos anos nun estudio ou cun café por medio; a súa presenza sempre me impoñía un inmenso respecto e a súa conversa atrapábame. Non gozou en vida o recoñecemento do público que, estou certa, merecía por tanto como se entregou no teatro, no cine e na televisión. Estremece o seu traballo en Quien a hierro mata, que confío en que á fin descubra para o gran público a relevancia que Xan tivo sempre para moitos de nós. Era imposible non palpitar véndoo actuar; en cada papel.

Setembro é o mes, en Compostela, do festival internacional de cine Curtocircuíto, un referente das estreas ata esas datas. Para esta edición, Pela del Álamo, o seu director, anunciou a pre estrea da última película de Oliver Laxe, O que arde, galardoada no pasado festival de Cannes e seleccionada para os premios do cine Europeo. Curtocircuíto mima cada proxección, e contar en primicia coa película de Oliver demostra o interese dos cineastas en ter visibilidade no festival. Ademais do director, no Teatro Principal estarán os protagonistas da cinta, Amador Arias e Benedicta Sánchez. Non sabemos se, desta volta, Benedicta arrancará cunha muiñeira, coma fixo en Cannes, pero seguro que regalará amor a mans cheas polo seu, defenderá a beleza de Corgo, a liberdade e engaiolará co lume da súa intelixencia. Aos galegos xa nos arrebatou este verán coas súas palabras na Radio Galega, cando o xornalista Kiko Novoa fiou con ela unha conversa deliciosa e cómplice. Parabéns, Pela, por esta edición, e xa van dezaseis, de Curtocircuíto, un festival dos grandes e imprescindible.

Lou Reed acompañou cada palabra deste setembro. Débolle que me convidase a aparcar o ordenador uns minutos e bailar, a lembrar con nostalxia a Xan e a recoñecer o traballo de amigos e compañeiros feito con profesionalidade e agarimo. Perfect Day, mestre.

Este artigo tamén está dispoñible en: Castelán