No 91 de Atlantic Avenue, baixo un logotipo ca Torre de Hércules que anuncia a súa tenda-de-roupa-galería-de-arte-bar chamada Goose Barnacle, David Alperin fala amodo, co seu lixeiro acento norteamericano asomando lixeiramente. Sorrí. O negocio vai tirando, en breves marcha de vacacións á Coruña, a súa vida sentimental anda con bo pé. Non hai queixa. «Penso que esta muller si pode ser a definitiva», comenta, mentres resoan na cabeza as reclamacións da súa avoa para que vaia formalizando. Pese ao cabelo branco, unha mestura de xovialidade e xenética fano aparentar menos dos 40 anos que atesora. Non pode ocultar, iso si, o feito de que é un puro espécime de Nova York. Pola súa roupa, pola súa actitude e, sobre todo, pola súa xenética: medio xudeu, un cuarto irlandés e outro cuarto galego; cento por cento, xa que logo, neoiorquino. Desa primeira rama da súa liñaxe quedou co apelido. Da terceira, con case todo o resto.

«Os americanos non lle dan o valor á propiedade que os galegos lle damos, eles compran e venden coma se nada», comenta David respecto á súa tradición familiar de manter as cousas en propiedade, esa que fixo posible que el e a súa tenda estean aquí e agora. Mentres, na rúa vívese outra cálida tarde de maio onde todo seguía a orde normal das cousas no barrio. Ao redor de David, as nannys afroamericanas e latinas pasean a nenos rubios, a xente toma viños a doce dólares nas terrazas de Atlantic Avenue, pola beirarrúa pasa algún tolo ao que todo mundo ignora con disciplina e uns metros máis abaixo, no East River, mantense o movemento de barcos turísticos indo a desfrutar das marabillas que ofrece a Nova York. Isto é Brooklyn Heights versión 2019.

Por suposto, a vida nestes primeiros bloques de Atlantic Avenue non foi sempre así. Houbo unha época de inmigrantes, mariñeiros e tabernas. Foi o tempo de Ramón Montero, un home que marchou de Meirás a Brooklyn cando o nome da aldea sadense aínda non era sinónimo de latrocinio. Debía ser 1930, 1931 quizás, e daquel mundo vibrante e febril, daquela rúa de irlandeses e galegos e árabes quedan incorruptas tres cousas contadas: as costas, un bar e un piso. Alo menos as dúas últimas débenselle ao vello Montero.

Intúese que Ramón sempre tivo dúas cousas súa cabeza, ou máis ben no corazón. Unha, a súa casa, Meirás, a que acabou por regresar. A outra, unha máxima, tan ou máis galega que calquera apelido, xene ou trazo da personalidade: o apego á propiedade privada, a única forma de asegurar que non vas acabar un día durmindo na rúa segundo a filosofía do vello Montero. E esa premisa, mesturada con traballo e certo olfacto para os negocios, foi suficiente para que o de Meirás fose montando o seu pequeno feudo neste reino de taifas galegos e irlandeses.

Disque Ramón chegara coma moitos, sen o contrato laboral que tanto se estila agora exixir e comprometéndose a traballar de mariñeiro nun barco do que se fugou ao tocar terra prometida. Tamén coma moitos ficou de ilegal no mesmo lugar ao que chegou, neste caso de forma literal. Aló no mesmo porto de Brooklyn no que caeu do barco, a uns metros de Atlantic Avenue, Ramón montou o seu primeiro proxecto empresarial: unha tenda de tabaco.

Non era Montero o primeiro galego que andaba por aquela ribeira do East River. Anos despois, o poeta Luís Seoane escribiría sobre os galegos que traballaron na construción da Ponte de Brooklyn a finais do século XIX. Tampouco foi o último, porque naqueles anos 30, a zona de Atlantic Avenue pegada ao porto foise convertendo nun enclave de mariñeiros irlandeses e galegos, dos cales unha boa parte chegaban escapando da barbarie franquista. Quizais unha mestura de estrés e saudade fíxoos fumar tanto que, ao pouco de chegar, Ramón Montero xa adquirira un piso no baixo do 294 de Henry Street, onde se instalou ca súa muller e os seus dous fillos, Herminia e Joseph. Neste típico edificio neoiorquino de ladrillo visto e catro plantas, a menos 50 metros de Atlantic Avenue, compartirían os Montero a súa vida con outra familia, metade de Sada e metade de Vilaboa (Pontevedra): os Fariña Guillén. Carmiña Fariña, unha das fillas, acabaría dirixindo moito tempo despois todas as escolas públicas de Nova York. Pero esa é, xa, outra historia; outras das miles de peripecias dunha cidade construída a base delas.

O bar foi refuxio de escritores coma Frank McCourt, que viviu alugado polos Montero no apartamento de arriba local

Coma adoitan facer alá onde van, os galegos montaron bares. Naqueles Brooklyn Heights apareceu o Bar Veiro. Tamén o Gatica’s. E nesa onda hostaleira, o patriarca dos Montero comprou outro baixo en Atlantic Avenue, a dous minutos a pé da súa casa. Ao novo bar deulle o primeiro dos seus apelidos e un toque da terra que o acollera: Montero Bar & Grill. No ano 1951 o patriarca compra un novo baixo, este un pouco máis arriba, no 110 de Atlantic Avenue. A este nomearao Long Island, en referencia ao hospital que atendía aquela zona de Brooklyn.

A estratexia foi perfecta. O Montero Bar & Grill, xa manexado polo seu fillo Joseph e a súa nora Pilar Rivas, converteuse no lugar de reunión dos homes do mar e do ladrillo, as profesións por excelencia da comunidade galega e irlandesa. Brooklyn Heights cheiraba a salitre e nas rúas proliferaban os locais de tatuaxes, as tendas de roupa mariñeira, as pensións para traballadores solteiros. Nese mundo, o bar and grill foi igrexa para a misa de cada mañá dos estibadores, espirituoso incluído antes de ir a traballar; o refuxio de escritores coma Frank McCourt, que viviu alugado polos Montero no apartamento de arriba do bar; o ring e sala de reconciliación en cada noite de pelexas e posteriores abrazos entre irlandeses. Co tempo, as paredes do bar fóronse enchendo de memorias do mar, fotos de barcos, salvavidas perdidos, placas da máis diversa procedencia e incluso un loro chamado Pancho, que botou alí uns 20 anos antes de morrer da man do vello barrio.

O Long Island, pola súa parte, pertencía a outro mundo. Por alí tamén pasaban as persoas que buscaban acabar outra noite entre alcohol, pero a idea ca que nacera non era esa, senón ca de atraer aos traballadores e visitantes do hospital, así coma a outro tipo de público máis fino, menos asilvestrado. A xogada funcionou e o Long Island converteuse noutra referencia de Brooklyn Heights, aínda que unha que vivía máis da fama da cociña de Emilia, a outra filla de Ramón, que quedou dirixindo o negocio co seu marido Buddy Sullivan.

Precisamente, a árbore familiar destes Sullivan converteuse no mellor e máis simple tratado sociolóxico sobre a orixe das xente do barrio. Dos tres irmáns irlandeses, os tres casaron con galegas; Buddy, con Herminia; outro dos irmáns fíxoo cunha muller da Coruña; o terceiro en discordia, cunha muller de Dexo. Naqueles Brooklyn Heights todo quedaba entre os da casa de Breogán.

 Dos tres irmáns irlandeses, os tres casaron con galegas. Naqueles Brooklyn Heights todo quedaba entre os da casa de Breogán

E así, parecía, a labor do home que marchara de Meirás para poñerse a vender tabaco no porto de Brooklyn estaba completada nos anos 50. O Montero marchaba vento en popa e o Long Island, ca chegada neses anos de dúas primas de Herminia, Pepita e Maruja, dende a Rúa da Mercé en Coruña, convertérase xa nun local famoso en Atlantic Avenue. Traballo había, a esgalla.

Mais cousa habitual nas historias familiares, apareceu o diñeiro. Ou senón o diñeiro, todos eses outros problemas que utilizan os billetes coma placebo. A venta dun local no barrio por parte de Pilar á súa cuñada Herminia acabou ou empeorou un enfrontamento entre as dúas, chegando a aparecer nas páxinas do New York Times, sempre interesado en radiografar o devir das pequenas xentes da cidade. Aínda hoxe non se sabe se Pilar e Herminia volveron a falarse.

Daquela, Ramón xa non estaba na película e cada parte da familia, polo tanto, seguiu o seu camiño; o Long Island e o Montero cada un polo seu lado. Dous camiños que, iso si, estaban destinados a cambiar porque, souberan o non souberan daquela, estaban no medio da cidade que nunca deixa de cambiar.

Pasaron os sesenta, os setenta, os oitenta. Nova York separouse gradualmente da industria, do fume e dos obreiros para converterse nun novo tipo de cidade, unha na que a nova mariña mercante de contedores xa non tiña sitio. Marcharon os barcos cara a Nova Jersey e, con eles, o porto e os mariñeiros. Tamén desapareceron progresivamente a maioría dos galegos e irlandeses, que foron deixando sitio a unha nova vagada de veciños en Brooklyn Heights con máis estudos, máis diñeiro e menos penas que afogar, veciños que xa non necesitaban das tascas e das pensións. Os alugueres subiron de tal forma que, tal como predixera o vello Ramón, só os que compraran propiedades anos atrás puideron ficar.

No Montero, morto Joseph nove anos despois de regresar a Meirás en 1990, falecido tamén o loro Pancho e xubilada Pilar entrado o século XXI, foi o fillo Pepe Montero quen decidiu continuar co negocio. Os tempos cambiaran e o bar and grill xa non tiña nada de grill e xa só se dedicaba a vender as cervexas máis baratas de Atlantic Avenue. Os artigos da prensa local falaban do Montero coma un espazo que resistía ao tempo, aos Brooklyn Heights de «delis, cafés de intelectuais e tendas vintage». Pese a todo, Pepe seguiu a tomarse en serio aquelas palabras que o seu pai herdara, á súa vez, do patriarca: «Meu pai dixo que nunca venderamos, que nunca abandonaramos o barco». O Montero entraba no seu particular salón do tempo.

Neses mesmos anos, as tres mulleres do Long Island comezaron a ver como o seu mundo non era o mesmo, como a Atlantic Avenue do novo milenio deixaba de ser súa para converterse nun barrio no que non coñecían a ninguén. Buddy, o atractivo irlandés que loitara na Segunda Guerra Mundial e se namorara dunha galega como todos os seus irmáns, morrera en 1977. O triunvirato de Herminia, Pepita e Maruja levou o negocio ata 2007. Chegadas a ese punto, maiores xa as tres, Herminia decidiu botar o fecho no Long Island. Cinco anos despois, en 2012, un columnista gastronómico do New York Times e un chef de renome compraron o Long Island para reabrilo coma outro restaurante adaptado ao novo barrio. Contaron, iso si, co detalle de respectar parte do pasado do local: na barra sobreviven as marcas dos cigarros de Buddy, tamén as tres butacas onde sentaban Herminia, Pepita e Maruja con cadanseu nome nunha placa conmemorativa.

Cousas da vida, nese mesmo ano 2012 falecía tamén Pilar Montero, a matriarca dos mariñeiros perdidos, dos escritores sen fama e do loro Pancho.

A figura da Torre de Hércules alumea a entrada e nas camisetas da tenda vense reproducións da vella María Pita, da antiga Sada

David Alperin, o neto de Herminia, era ata o 2010 outro traballador no caníbal mundo das finanzas neoiorquinas. Con el e cos seus irmáns, xa a cuarta xeración, a dinastía iniciada por Ramón Montero alcanzaba o nivel reservado aos que xa son parte deste país. Adeus noites de traballo, adeus aguantar borrachiños, adeus á vida de escravo trala barra.

Pero quen sabe, quizais existe algún atávico elemento nos Montero. Ou quizais é David deses fillos, netos ou bisnetos de emigrantes que senten unha paixón pura e limpa pola súa orixe; unha que non coñece o resentimento pola terra que os botou, que nunca se sentiu «nin de aquí nin de acolá», senón que colle o mellor de cada lado: é de aquí máis de acolá. Así, en 2010 decide crear unha tenda de roupa que homenaxee o seu pasado galego nun dos locais que a súa familia posuía en Atlantic Avenue, neste caso no número 91. Chamoulle Goose Barnacle, o termo inglés para percebe. A figura da Torre de Hércules alumea a entrada e nas camisetas da tenda vense reproducións da vella María Pita, da antiga Sada. Co mesmo nome funda un equipo de fútbol, deporte que descubriu en todos os veráns que foi pasar a á Coruña dende pequeno. Por último, en 2017, abre o seu novo bar na parte de atrás do Goose Barnacle, un que pretende imitar ás cafeterías galegas que recorda da súa infancia, un lugar onde os novos veciños de Brooklyn Heights poidan xuntarse a ver o soccer, tan en boga agora entre os guapos e os modernos.

Así, o tempo deste bisneto de Ramón Montero vai pasando entre o bar, a tenda, a moza, as habituais viaxes a Coruña e os ratos que todos os días saca para visitar ás súas tías Pepita e Maruja e á súa avoa Herminia, que xa ten 94 anos pese a aparentar bastantes menos. Nese apartamento no 294 de Henry Street que, coma o Montero, vive estancado noutro tempo e espazo, nese lugar que máis ben recorda a un piso da Rúa da Mercé que a un apartamento en Brooklyn, xúntase co resto da familia do Long Island para xantar todos os domingos. «Aquí seguimos a vivir coma se estivésemos na Coruña», di David.

É sábado e a xente comeza a encher a barra do Goose Barnacle para ver a última xornada da Liga e da Premier. «Fostes ao Montero? Vai por alá e pregunta por Pepe. Vas flipar, é como viaxar no tempo», comenta David, ao que as vellas loitas familiares collen xa moi lonxe, dende detrás da barra do seu Goose Barnacle. Nela, entre bufandas do Deportivo e decoración futbolística, xúntanse neoiorquinos do máis diverso; dende os que acaban de chegar, ata un cantante de country de orixe vigués chamado RC Andrés. Tamén unha parella de fillos de españois —asturianos os pais dela, cataláns os del— que se coñeceron comendo caldo no Casa Galicia de Queens. As peripecias de Nova York, que son infinitas.

Mentres, uns metros máis abaixo, Pepe prepara as contas para unha nova noite de traballo. A noite do sábado promete movemento. Maior, cansado, quizais non de forma puntual senón xa coma estado habitual da alma, Pepe Montero séntase na porta coma facía a súa nai Pilar. Faino, sen embargo, xa sen mariñeiros, sen loro, sen nada que o acompañe das vellas épocas salvo recortes de xornais que, desgastados, levan falando en pasado do Montero dende fai vinte anos. Enchepado, respirando con dificultade, parece coma que Pepe envellecese todo o que non envelleceu o bar. Pero vender? Vender nunca.

Nunhas horas comezará a riada de xente que chega ao seu bar para emborracharse barato e sen moita pretensión, cousa en absoluto sinxela nesta rúa chamada Atlantic Avenue. O bar and grill que leva o nome da familia segue sendo o mesmo de fai moito tempo, igual que a casa do 294 Henry Street. Empeñados os donos de ámbolos dous sitios en non cambiar nada, en non vender nada, bar e piso acabaron por ser unha excepción na cidade e no barrio no que todo cambia. Divorciadas polo maldito diñeiro, nas dúas ramas da familia sobrevive sen embargo o espírito de Ramón Montero, que predixo con exactitude que a única forma de sobrevivir en Brooklyn Heights era agarrar as propiedades coma a vida mesma. Xa fai case noventa anos daquel día no que o patriarca puxo un pé de Atlantic Avenue para comezar a historia do clan dos Montero. Tanto, tanto tempo atrás que Meirás era simplemente o nome dunha aldea.