Esperanza era a avoa da miña prima Adriana. Era unha muller delgada e de mans duras que vivía na casa contigua á dos meus avós maternos e que sempre me facía chiste polo seu falar retranqueiro e por terlle chamado a unha das súas fillas Dolores. O apelido familiar compartido é Cabezas. Non se lle pode negar a chispa.

Esperanza desapareceu en si mesma co paso dos anos, como desapareceu a miña avoa Purilla aínda que siga viva, e deixou trala súa morte a sombra de orfandade que deixan todas as avoas ao marchar. Cando penso nela, vénseme inevitablemente un triste xogo de palabras. Penso en perder a Esperanza, como se perdeu ela, coma unha idea palpable, como unha dor moi concreta. Coma un sopapo da realidade impoñéndose sobre o que desexarías que non acontecese.

Estes días esa idea, esa sensación de frío na caluga e desesperanza, ronda moito por aquí.

Esperanza desapareceu en si mesma co paso dos anos, como desapareceu a miña avoa Purilla aínda que siga viva, e deixou trala súa morte a sombra de orfandade que deixan todas as avoas ao marchar. Cando penso nela, vénseme inevitablemente un triste xogo de palabras. Penso en perder a Esperanza, como se perdeu ela, coma unha idea palpable, como unha dor moi concreta. Coma un sopapo da realidade impoñéndose sobre o que desexarías que non acontecese.

Nesta semana publicáronse dous informes que falan da pobreza no noso país. E a pobreza, amigas, somos moitas de nós. Os datos non menten: Dos dous millóns e medio de persoas que vivimos en Galicia, máis de medio millón, segundo a EAPN, ronda a extrema pobreza.

«Extrema pobreza» é un construto tantas veces repetido que xa o asimilamos dende o efecto narcótico das palabras. Pero a «extrema pobreza» está aí á volta agardando un tropezo máis. Porque resulta que a pobreza, sen adxectivo agravante, é non chegar á seguinte nómina pagando as facturas todas, é ter que devolver algún recibo ou non poder asumir imprevistos. Pobreza é dedicar máis do 50% dos ingresos ao aluguer ou ter que pedir axuda cada mes.

Sen decatarme, estaba a ler a descrición de tantas de nós. Porque unha nómina «mileurista», un alugueiro e fill@s ao cargo así o indican. Que somos pobres. E esa é unha etiqueta inesperada, crúa, difícil de asumir. Un sopapo da realidade, coma outros antes.

Unha nómina «mileurista», un alugueiro e fill@s ao cargo así o indican. Que somos pobres. E esa é unha etiqueta inesperada, crúa, difícil de asumir. Un sopapo da realidade, coma outros antes.

Un día, tería eu 11 ou 12 anos, volvía co meu pai do Conservatorio á casa no coche. No Conservatorio dérannos unha delirante enquisa para coñecer o nivel socioeconómico das familias. A día de hoxe, se chegase a miña filla con algo así enviaríallo riscado de volta cun «predicote» sobre o ascensor social, a loita de clases e o que sería axeitado facer coa xente que promovía ese tipo de enquisas estigmatizantes. Porque non era anónima, claro. Lembro que estabamos á altura do pavillón do Carme cando lle lin ao meu pai unha das preguntas: «¿En qué rango socioeconómico se ubica su familia?» (ou algo semellante). As opcións eran:

– «Clase alta»

– «Clase media-alta»

– «Clase media»

– «Clase media-baja»

– «Clase baja»

… «Clase media», dixen eu en voz alta, «vaia resposta sinxela». Naquel momento o meu pai soltou unha desas sentenzas súas que quedan pendurando no aire uns minutos: «Clase baixa, muchacha, como clase media? Clase baixa, non ves que non paramos de traballar?». Quedei pampa. De novo esa sensación: a do sopapo. Como cando aquel compañeiro de clase na EXB riscara unha estreleira no meu pupitre coma quen risca un insulto, que me fixo entender que a miña familia era, con case toda seguridade, a única que votaba ao BNG na miña aula.

A mensaxe de ambas era a mesma: «Ti pertences a outro lugar».

Na miña cabeza infantil os meus pais eran señores con dous coches e cadanseu emprego, eu estudaba na concertada e ía ao Conservatorio. «Iso», pensaba eu, «non nos fai ricos, porque no verán imos a Tirán e non ás Canarias, pero a ver, ‘clase baixa’?». A realidade, agora sei, é que os meus pais perdían a saúde polos camiños traballando para dar aos seus dous fillos a oportunidade de ter unha vida mellor, unha infancia chea de opcións nunha contorna que, consideraban, sería máis cómoda que a súa. A experiencia dende o outro lado era a de non encaixar ben de todo. Nun centro escolar arribista, nun Conservatorio clasista, o que importaba non era que te esforzases para estar alí, senón quen era teu pai. E o meu pai, como sempre repite el mesmo, «non é ninguén».

Nun centro escolar arribista, nun Conservatorio clasista, o que importaba non era que te esforzases para estar alí, senón quen era teu pai. E o meu pai, como sempre repite el mesmo, «non é ninguén».

A post-realidade é que mesmo así, mesmo sacrificándose ata o límite da saúde e negándose eles cousas para dárnolas ao meu irmán e a min, nin os estudos superiores que eles non tiveron, nin a formación musical con carísimos instrumentos, nin toda a cultura adquirida evitan que chegue ao día 20 mirando a app do banco e o calendario. De todos os futuros distópicos recoñezo que este era para min o máis inesperado e, ao tempo, o xa pre-escrito: o de seguir sendo ninguén.

A post-realidade é que mesmo así, mesmo sacrificándose ata o límite da saúde e negándose eles cousas para dárnolas ao meu irmán e a min, nin os estudos superiores que eles non tiveron, nin a formación musical con carísimos instrumentos, nin toda a cultura adquirida evitan que chegue ao día 20 mirando a app do banco e o calendario. De todos os futuros distópicos recoñezo que este era para min o máis inesperado e, ao tempo, o xa pre-escrito: o de seguir sendo ninguén.

Mentres tanto, neste contexto, miro para a miña filla e sinto fachenda ao ver que está rodeada de todos estes «ninguéns» que para ela son parapeto. Iso si, para evitarlle epifanías vergoñentas na pubertade eu xa lle vou contando agora o valor que teñen os cartos e o que traballa mamá para gañalos, o espazo que ocupamos as dúas na sociedade e o importante que é mirar aos lados en lugar de arriba.

Porque arriba, si, hai luces de Nadal de agosto a marzo. Mirando arriba pasamos pola vida narcotizadas (e, se cadra, non está mal, quen non quere un selfie de noria ou de árbore de [«miles de millones de»] leds?). Pero mirar arriba non lle evita ao 25% da poboación do noso país ter que fraccionar recibos, mandalos de volta porque chegan «en mal día» ou facer números a partir do día 15.

Por iso é importante aprender non só música, inglés ou ballet, que tamén, senón a mirar aos lados. Primeiro, para que non te atropele un SUV, que deben de andar regalados da cantidade que hai, e despois para decatarnos de que ao noso carón están o resto das persoas coma nós, das «ninguéns», desas que non sairemos de pobres nunca, pero que tentamos sobrevivir a cada día con dignidade certa.

É que entre todas nós, se miramos aos lados, temos a capacidade para demandar solucións sociais que non pasen polo asistencialismo, respostas sobre a inflación que non viaxen ao norte de Europa e vivendas nas que durmir coa certeza de que non nos vai deixar na rúa un banco, un voitre ou unha presa de turistas.

E para iso está a esperanza. Para que, en días coma hoxe nos que volve o frío á caluga, ante o medo cómodo e paralizante que leva á inercia de riscar días no calendario para que pasen axiña, a esperanza di que toca arremangarse e loitar, outra vez. Loitar, como dicía o señor aquel do lucro cesante, para «non deixar a ninguén atrás». A ninguén das «ninguéns». Incluídas nós.

E para iso está a esperanza. Para que, en días coma hoxe nos que volve o frío á caluga, ante o medo cómodo e paralizante que leva á inercia de riscar días no calendario para que pasen axiña, a esperanza di que toca arremangarse e loitar, outra vez. Loitar, como dicía o señor aquel do lucro cesante, para «non deixar a ninguén atrás». A ninguén das «ninguéns». Incluídas nós.

E así, arremangada e a piques de partir a cara coa vida unha vez máis, toca arenga e volver facer meu o xa mítico «Non estamos soas, estamos xuntas» que soltou un día a miña filla, porque eu creo que hai esperanza. Porque mentres Cris e mais eu poidamos seguir rindo da nosa mala sorte, parafraseándoa coma «Semente de perder», sei que haberá esperanza. Porque mentres sigamos mirando ao lado a todas e todos os «ninguéns» que nos acompañan, para min, para todas, seguirá habendo esperanza.

Porque diso vai a vida: de non perder a esperanza.