A Coruña.- A Consellería de Educación, Ciencia, Universidades e Formación Profesional da Xunta de Galicia compra cada ano e desde hai máis de dez preto de medio millón de exemplares de xornal a cinco empresas editoras afíns ao Partido Popular, cuxas cabeceiras recibiron xa máis de 45 millóns de euros durante os Gobernos de Alberto Núñez Feijóo e Alfonso Rueda.

A Consellería tramita esas compras sen concurso público mediante convenios a dedo que contemplan a distribución de xornais nos centros escolares para o seu uso en programas educativos, a cambio dunha compensación económica. Esas adquisicións contribúen tamén a engordar artificialmente as cifras de difusión e audiencia deses medios.

Os convenios teñen por obxecto teórico fomentar a lectura de prensa escrita entre o alumnado da comunidade, e obrigan aos editores para publicar polo menos unha vez á semana informacións relacionadas coa educación. Tamén a enviar cada sete días polo menos un exemplar dos seus diarios aos colexios e institutos galegos, que teñen unha media de máis de 170 alumnos por centro.

Público puido constatar a través de varias fontes que en moitos casos Educación nin sequera chega a desenvolver os programas dirixidos «a potenciar e promover o uso da prensa escrita como instrumento de formación complementaria do alumnado» cos que a Xunta e as empresas xustifican a necesidade dese gasto.

Non se usan para a formación dos alumnos

En numerosas ocasións, os xornais acaban nas salas de profesores, nas cafeterías ou nas oficinas da administración dos centros para uso e goce do persoal, sen que realmente empréguense como ferramenta de formación para o estudantado.

«É unha forma oculta de financiar a esas empresas e de engordar as súas cifras de difusión», aseguran fontes da Federación de Ensino da Conferencia Intersindical Galega (CIG), o sindicato maioritario en Galicia e tamén no sector da educación pública.

«É unha forma oculta de financiar a esas empresas e de engordar as súas cifras de difusión»

Aseguran que os convenios da Xunta camuflan en realidade a compra masiva de xornais con diñeiro público ás empresas que logo afinan a súa liña editorial cos intereses do Partido Popular.

Os expedientes dos acordos bilaterais para o fomento da lectura de prensa nos centros escolares figuran na plataforma de convenios da Xunta desde o ano 2013, aínda que se veñen realizando desde hai décadas. Ademais da Consellería de Educación, que dirixe Román Rodríguez González, financiáronos outros departamentos da Administración autonómica, como a Secretaría Xeral de Medios e a Consellería de Presidencia.

Máis de 312.000 euros este ano

Mediante once convenios asinados en xaneiro deste ano, o departamento de Rodríguez comprometeuse a pagar en 2024 ás empresas editoras máis de 312.000 euros con cargo a se concepto. Esas axudas súmanse a outras subvencións a dedo do mesmo departamento, e ás cantidades que anualmente reparte á Xunta desde hai anos a eses mesmo medios.

Son dous millóns de euros ao ano desde hai décadas e á súa vez engádense á publicidade institucional convencional. Preto de a metade desa cantidade levouna La Voz de Galicia, propiedade do empresario coruñés Santiago Rey, que desde 2013 recibiu a través deses acordos máis de 1,6 millóns de euros.

Os convenios camuflan en realidade a compra masiva de xornais a editores afíns

Entre xaneiro e xuño e outubro e decembro deste ano, a Consellería comprometeuse a pagarlle 149.527,34 euros e a garantirlle a distribución de 199.936 exemplares. É dicir unha media de 22.215 ao mes. Segundo un informe da Asociación de Medios de Información, á que está adscrita o diario de Rey, La Voz de Galicia vendía a finais do ano pasado unha media de 38.000 xornais ao día.

A segunda empresa máis beneficiada é Prensa Ibérica, propiedade de Javier Moll e que edita en Galicia Faro de Vigo, El Correo Gallego de Santiago e La Opinión da Coruña. Desde 2013 obtivo da Consellería de Educación máis de 863.000 euros polos programas de fomento da lectura escolar de prensa. A Consellería de Educación comproulle este ano 118.000 exemplares por 85.614,7 euros.

«O Progreso» e «Diario de Pontevedra»

A Xunta tamén planea distribuír nos seus centros en 2024 49.178 números de El Progreso de Lugo e Diario de Pontevedra, que edita o grupo propiedade de Blanca García Montenegro, por 34.718,34 euros.

Ao de Óscar Outeiriño, editor de La Región de Ourense e Atlántico Diario de Vigo, distribuiralle 31.643 exemplares por 26.039 euros, e a José Collazo —El Ideal Gallego da Coruña, Diario de Ferrol e Diario de Arousa– outros 41.900 por 15.110 euros.

As administracións están obrigadas a licitar mediante concurso público a compra de bienes e servizos, cuxa adxudicación debe tramitarse mediante un procedemento regrado baseado na publicidade e a concorrencia de ofertas. Este inclúe a súa valoración obxectiva desde o punto de vista cualitativo e cuantitativo por un tribunal técnico que debe velar polo cumprimento da legalidade e pola obtención das mellores condicións de prezo e calidade.

Luzes-Público preguntou á Consellería de Educación por que non empregou ese método para adxudicar a adquisición de xornais para os programas de fomento da lectura de prensa e preferiu optar polos convenios, moito menos efectivos para garantir un uso xusto, legal e eficaz dos fondos públicos. Ao peche deste artigo non obtivera resposta.

Interese común sen ánimo de lucro

A fórmula de gasto dos acordos bilaterais entre unha administración e outras institucións públicas e privadas está reservada para aqueles casos nos que ambas as compartan un interese común sen ánimo de lucro. De feito, o habitual é que neses casos, as dúas partes participen no financiamento dos custos.

No caso da lectura escolar de prensa financiada pola Xunta, eso só sucede nalgúns dos acordos, sen que nin os contratos nin as súas memorias expliciten en que gasto real incorren as empresas beneficiadas nin como se xustifica a porcentaxe da súa suposta contribución.

Algúns acordos contemplan unha cofinanciación que semella máis axustada aos intereses contables das empresas que ao seu gasto real

Ademais rexístranse cantidades e porcentaxes tan variables que semellan incongruentes e aleatorios, ata o punto de que, a falta de explicacións da Xunta, as fontes consultadas por Luzes-Público consideran responden máis os intereses contables das empresas para camuflar ese financiamento encuberto que á asunción de gastos reais.

Nos máis de cen expedientes dos últimos 11 anos existen numerosos exemplos desas incongruencias. Este ano, o de La Voz de Galicia estipula unha distribución de algo menos de 200.000 xornais e un custo total de 149.952 euros, ao que se supón que a empresa de Santiago Rey achegará 424,66 euros. É dicir menos do 0,3% do total.

205 veces máis

O ano anterior, o mesmo programa prevía un gasto de 237.000 euros ao que o diario contribuiría supostamente con 87.048 euros, é dicir 205 veces máis. O convenio de 2022 establecía que a empresa achegaría 88.000 euros, cando en 2021, e para unha distribución de exactamete o mesmo número de exemplares —229.230—, a contribución da empresa era do 0%.

Existen incoherencias similares en todos os convenios da Xunta co resto de grupos editoriais e cabeceiras. En 2013 e 2014, o acordo con Faro de Vigo recollía que o programa ao que a Xunta achegou 69.293,26 e 69.006,33 euros, respectivamente, á empresa non lle supoñía gasto algún

En 2015, con todo, Prensa Ibérica declarou un custo de 21.292,23 euros. En 2916, 2017, 2018, 2019 e 2021, a achega do Grupo Moll volveu de novo aos cero euros. En 2022, 2023 e 2024, con todo, declárase un gasto de 27.201,62, 24.376,99 e 26.577,93 euros, respectivamente.

Tamén hai contradicións que non se explican nin xustifican nos expedientes dos convenios con outros grupos editoriais en relación aos anteriores nin os das distintas cabeceiras do mesmo grupo entre si.

Outeiriño e García Montegro

Así o de Óscar Outeriño declara que o programa de fomento da lectura de prensa cústalle este ano 406,53 euros cando o desenvolve a través de Atlántico Diario, pero 4.696,80 euros se o fai a través de La Región. Para a editorial de Blanca García Montegro, os gastos elévanse a 28.195,01 euros se tramita o programa con El Progreso, pero redúcense a 4.639,66 se é a través de Diario de Pontevedra.

Luzes-Público tamén preguntou á Consellería de Educación, sen obter resposta, polos criterios que segue para cuantificar a repartición entre as 11 cabeceiras coas que asinou convenios, e que en moitas ocasións non parecen seguir pautas obxectivas relacionadas coa súa audiencia e difusión.

A repartición de diñeiro entre as 11 cabeceiras tampouco garda relacion cos datos de audiencia do EGM

Así sucede cos diarios de Editorial A Capital, a empresa de José Collazo. Segundo os últimos datos da última onda de 2023 do Estudo Xeral de Medios (EGM), Diario de Arousa contaba con 5.000 lectores, fronte aos 6.000 de El Ideal Gallego e os outros 6.000 do Diario de Ferrol.

Os acordos da Xunta con esas cabeceiras, con todo, contemplan cantidades que non parecen gardar relación algunha cos datos do EGM: o convenio con Diario de Arousa elevouse a 13.533 euros, o de El Ideal Gallego a 11.430 euros e o de Diario de Ferrol, a 14.485.

Sen criterios obxectivos

Os convenios e as cantidades que a Xunta destina ás empresas xornalísticas a través deles tampouco parecen estar fundamentados en criterios obxectivos relacionados co número de exemplares que a Administración galega compra de cada cabeceira, pois o seu prezo varía ano a ano cara arriba e cara abaixo sen explicación algunha que o xustifique, tamén entre convenios asinados o mesmo exercicio.

Así, mentres o convenio con La Región ten un custo para a Administración de 91 céntimos de euro por cada exemplar distribuído, no caso de Diario de Ferrol o prezo non alcanza os dez céntimos por número. La Voz de Galicia e La Opinión páganse a 0,75 euros; Faro de Vigo a 0,73; El Progreso e Diario de Pontevedra, a 0,70; Atlántico Diario a medio euro; Diario de Arousa, a 0,25 e El Ideal Gallego, a 0,2.