A Coruña.- A Armada Española e o Ministerio de Defensa manteñen unha sala do Museo Naval de Ferrol dedicada á exaltación da simboloxía franquista sen apenas mención ao seu significado histórico e vulnerando a lexislación de 2022 que obriga á retirada deses emblemas dos edificios públicos.

Inaugurada en 1986 nun antigo presidio dentro da base naval, a instalación tamén alberga retratos e recordos dalgúns militares franquistas que participaron directamente no golpe de estado de 1936, e que segundo a lei de memoria democrática, debían ser retirados ou eliminados.

O Museo Naval de Ferrol, que se pode visitar gratis, garda nas súas doce salas unha interesantísima colección con miles de pezas relacionadas coa historia naval: armas da guerra no mar como torpedos, minas e mísiles; uniformes, fotografías e aveños mariñeiros; obxectos rescatados de pecios antigos; cadros e esculturas; condecoracións e medallas, multitude de modelos e maquetas a pequena e gran escala de diversos navíos… O persoal que o atende é atento, eficaz e disposto ademais a ofrecer explicacións ilustradas que enriquecen enormemente a visita.

A sala número 10, con todo, parece o cuarto dos horrores da simboloxía da ditadura. En apenas 25 metros cadrados, das súas paredes colgan unha vintena de bandeiras e estandartes franquistas mesturados con outras insignias navais constitucionais e da República, como a do presidente Niceto Alcalá Zamora. Tomadas como un conxunto e sen explicacións que detallen o significado concreto de cada unha delas, dan a falseada impresión de representar o mesmo.

Sen mencións á guerra civil nin á represión

Un panel escrito en inglés e español, pero non en galego, expón en cinco parágrafos a evolución das bandeiras de España ao longo dos séculos, limitando a unha concisa frase a explicación da orixe da franquista e sen facer referencia á guerra civil, nin á represión posterior, que en Galicia custou miles de vidas de civís e militares comprometidos coa legalidade democrática: «Co alzamento de Franco, establécese de novo a [bandeira] bicolor e un aparato asociado aos Reis Católicos», resume o texto.

En outubro do ano pasado, o deputado do BNG no Congreso Néstor Rego pediu ao Goberno que retirase do Museo de Ferrol, e tamén do Museo Histórico Militar da Coruña, todos os elementos que puidesen supoñer un ensalzamiento da sublevación militar e do franquismo, así como os rótulos e textos que seguen empregando topónimos e lemas ideados pola propaganda da ditadura. Rego asegurou entón que a instalación ferrolá era «un museo de exaltación e propaganda do franquismo».9/5/24

A sala 10 dá a impresión de ser exactamente iso, porque mesmo se mostran algunhas insignias cuxa mera exhibición, sen o acompañamento de referencias históricas contrastadas, parece pensada, precisamente, para deturpar a memoria e a verdade.

Por exemplo, a bandeira do Departamento Naval de Ferrol co lema «Marina de Guerra Ferrol do Caudillo», cando o nome oficial da cidade deixou de identificarse co ditador en 1982, hai máis de 40 anos; ou o estandarte franquista da fragata Cataluña, a pesar de que o buque entrou en servizo en 1975 pouco antes da morte do tirano e de que practicamente a totalidade da súa vida, ata a súa retirada en 2004, navegou baixo a insignia constitucional, que non se exhibe. Ou a do destrutor Liniers, que tamén mareou baixo a insignia democrática ata que foi despezado a mediados dos anos 80.

O mellor exemplo desa deformación histórica é a ostentación da insignia preconstitucional, coa lenda «Unha, grande e libre» e o aguia negra bordada, do destrutor Jorge Juan, que parece pensada para identificar a ese buque co bando dos golpistas. En realidade, o navío combateu ás ordes da República e boa parte da súa tripulación acabou nun campo de concentración en Marrocos por manter a súa lealdade á democracia, sen que exista ensala mención algunha a esas circunstancias, nin explicación de por que non se lembra na mesma sala a bandeira republicana que no seu día ondeou no barco.

En marzo de 2023, o senador de Compromís Carles Mulet presentou unha pregunta escrita ao Goberno no que alertaba da exhibición «pornográfica» de simboloxía franquista na sala de bandeiras no Museo Naval de Ferrol «sen ningún tipo de vocación didáctica nin de marcar distancias hixiénicas e democráticas» coa ditadura, interpelando ao Ministerio de Defensa sobre os seus plans respecto diso.

Defensa non actúa

O departamento, que dirixía entón e dirixe hoxe a ministra Margarita Robles, limitouse a responder dous meses despois que estaba a desenvolver «as actuacións necesarias para cumprir de maneira efectiva coa legalidade vixente en materia de memoria democrática», é dicir sen darse por decatado da situación concreta sobre a que se lle preguntou. Case un ano despois, non houbo actuación algunha.

Luzes-Público preguntou ao Ministerio de Robles se planea retirar as bandeiras ou acompañalas na exposición con textos e argumentos que xustifiquen o seu suposto interese histórico e valor museístico, pero ao peche deste artigo non recibira resposta.

No resto de salas do Museo Naval de Ferrol non existe unha exaltación franquista semellante á da sala de bandeiras. Pero de novo, a exhibición dalgunhas pezas tamén se aventura como unha violación flagrante da lei de memoria democrática, que entrou en vigor en outubro de 2022 e que establece que «carecerán visibilidade os retratos ou outras manifestacións artísticas de militares e ministros asociados á sublevación militar ou ao sistema represivo da ditadura».

Franquistas xunto a demócratas

Na zona dedicada aos militares de alto rango que pasaron pola base naval de Ferrol hai un retrato de Manuel Moreu Figueroa, que estaba ao mando do arsenal da cidade en 1936 e que foi un dos máis activos apoios en Galicia da sublevación militar.

O cadro está a escasos metros das pezas que lembran a outros mariños contemporáneos como Miguel Moreno Romero, capitán xeral da zona Marítima do Cantábrico en 1981 e cuxa actuación contra os golpistas do 23F contribuíu a frear a asonada; ou como José Francisco Querol Lombardero, maxistrado da Sala do Militar do Tribunal Supremo asasinado por ETA en 2000.

En ningún dos textos que acompañan a esas pezas se expón razón algunha que xustifique que Moreu merece un trato relevante e que a súa figura deba lembrarse nun museo público xunto ás de Moreno e Querol.

Tampouco se expoñen argumentos sobre a pertinencia de mostrar o mascarón de proa e unha maqueta do patrulleiro guardapescas Azor, un navío menor da Armada de nula relevancia na historia naval de España e cuxa transcendencia se limita a ter sido empregado por Franco, a súa familia e o seu círculo íntimo para os seus paseos pola ría de Sada e para pescar atúns no Atlántico durante as súas vacacións de verán.

Hitler, o «Canarias» e «A Desbandá»

Si tivo transcendencia histórica o cruceiro Canarias, que Franco enviou en 1941 en auxilio do acoirazado Bismarck, navío insignia da frota nazi afundido ese ano polas tropas aliadas fronte á península escandinava. O Museo de Ferrol retirou a medalla coa que Adolf Hitler condecorou ao capitán do Canarias, pero mostra detalladas maquetas dos buques, coa esvástica visible na cuberta do barco alemán.

A transcendencia histórica do Canarias, con todo, non se limita a esa misión de auxilio á Alemaña nazi. Ningún cartel do museo o conta, pero polo que si deberían ser lembrados o buque e o seu capitán, Salvador Moreno Fernández, é pola súa participación na Desbandá, como se coñece ao masacre ocorrido entre o 6 e o 8 de febreiro de 1937 na estrada de Málaga a Rosas, en Andalucía. Entre 3.000 e 5.000 civís indefensos, na súa maioría anciáns, anciás, mulleres, nenos e nenas, foron asasinados pola armada e a aviación de Franco, que os bombardearon durante tres días cando trataban de escapar dos combates.