Atlantismo, estética (e ética) abisal que enfeitiza de vez a quen teña a sorte de bater coas súas brétemas. Por iso Radio Océano, cíclico reencontro, ten o costume de reaparecer. Agora en clave apoteose. Velaí as Memorias do Óxido,  dobre vinilo, negro chapapote, para que siga a soar (e medrar) a lenda.

Pavillón dos Deportes, xullo do 82, final do Concurso Rock Cidade da Coruña. Entre Doa e Siniestro Total irrompeu no escenario un conxunto diferente. Si, diferente: O batería tocaba encapuchado, o vocalista insultaba ao público con cara de malo, e ás súas pezas -simples, hipnóticas- acaíalles especialmente ben o son turbio do propio pavillón. Momento éxito. Por suposto, non gañaron. Xa sabes como se chamaban.

Moitos anos despois souben da intra-historia de tanta apoteose. Nin concertos, nin maquetas, a súa traxectoria toda reducíase a oito horas de ensaio e unha cinta casete. Por iso, quizais, o da carrapucha do batería. Por moi pouco non os presentan como División Atlántica. Esa foi a primeira aparición de Radio Océano.

O éxito é continxente, o óxido indestrutible.

Atención. Non agardes deseguido unha cronoloxía pormenorizada , coas cordas de guitarra que racharon en cada concerto, nin os partes de altas e baixas das diferentes  formacións. Como lle aconteceu nestas últimas tres décadas á maior parte da tropa oceánide (isto é, adictos redondos), o grupo chegou a min directamente en forma de mito.

Eles son a máis alta expresión dun tempo fundacional. Cando A Coruña renunciou á condición provinciana, e decidiu sintonizar –distorsión e noite- con todos os camiños do mar. A lenda de Radio Océano, óxido que avanza esfarelando os límites do propio tempo.

Daquela non era como agora… Así comezan sempre as crónicas velloucas. E era verdade. Daquela, fóra o Márux, cabaré da parte dos Mallos, deitábase ben cedo a hostalería toda. Só dous pubs –Metáfora e A Cien- mais eran hippies e pechaban ás doce.

É certo, pero minto. Había outra cidade que nunca durmía. Sempre abertas as portas do porto. No seu bar coincidían dúas especies de natural noctámbulas: pequena delincuencia e xornalistas. Respecto e mutua admiración. Os primeiros admiraban dos segundos o oficio da palabra  (velaí, quizá, o Homero que algún día narrase  -a dúas columnas- as súas fazañas). Os segundos directamente envexaban a condición transgresora dos compañeiros de barra.

Un elemento disonante. Mellor dito dous. Xosé Manuel Pereiro, axiña Johnny Rotring e Ross Mero, ou sexa Santiago Romero, un de Labañou. Un par de xornalistas que querían avanzar polo lado escuro. E alí a sentiron. A canción do Atlántico –alta madrugada-, cando cala o boureo dos seres humanos e só se escoita un retrouso: «Orzán, Ooorzán, Oooorzán!». Así naceu -ou tivo que nacer, estamos en modo óxido- Radio Océano.

Contactaron con Pablo Iglesias, virtuoso para todo, alias Renato 414. E fixeron partillas: Pereiro, porque non tocaba nada, gorxa. Romero, porque a tiña, aínda que moito non a tocaba, guitarra. E Renato, porque tocaba de todo, batería.  Acompañounos nesas oito horas de ensaio Quique (baixista fundacional, con pouca epopea posterior).

Tiro moito da metáfora. Seino, e teño dereito. Toda imaxe náutico-pesqueira está permitida neste grupo. Ademais, xa cho advertín, escribo sobre un mito.

Pero un momentiño, que quede claro: Radio Océano primeiro é impacto e rock & roll. Non pertence ao subxénero intelectual (que por outra banda está moi ben) dos conxuntos que che teñen que gustar porque son moi cultos (selecta de citas na entrada e referencia inevitable á Velvet Underground). Non, Radio Océano, lostregazo punki.  Mais tamén a intuición de que ese golpe de gerolo vén cargado de moito alimento.

Enciclopedia atlántica.

Corta o pelo e faite moderno! Tras das barbadas carreiras diante dos grises, velaí a consigna dos novos tempos. Creatividade a eito. Como en todos os momentos de inflexión, moi poucas persoas no lugar preciso: nos bares. Si, conxunción astral, por fin a hostalería decidiu facerse noctámbula.

Daquela non era como agora, abofé. Non mo ides crer. Ano 1984, a multitude colapsou o Auditorio da Caixa de Aforros, rúa San Andrés, para escoitar un colectivo poético, presentación de Amor e Desamor (mesmo había un punki –o poeta que recitaba máis baixo– Lois Pereiro). A poucos metros, no Pub O Patacón, o pintor Xaime Cabanas mollaba o dedo no café e, con só dous trazos, metía o Atlántico todo nunha servilleta.

Coruñentos oitenta. Do bocexo provinciano á cidade-barco: Vídeo, deseño e rock & roll… tiña que aparecer un fanzine. Non, unha revista. Neste tempo seminal (recursos técnicos á parte) todo se facía ao grande:

«Este proxecto é unha expedición interior para os habitantes dun pontón ancorado no océano que vive de costas ao mar, unha singradura de ideas e de espazos novos que pretenden devolvernos sinais de identidade».

Editorial do número 0 de La Naval (seguimos no 84). Asinan Suso Iglesias, Lois Pereiro e –home!-  Santiago Romero e mais o outro Pereiro, o seu irmán, Xosé Manuel, o Johnny Rotring de Radio Océano.

La Naval, rexistro en papel de toda a hiper-excitación deste tempo prodixio.  Modernidade extrema no deseño, grazas á máquina prodixiosa: a fotocopiadora,  manexada con pericia polo propio Rotring.

Nin falta que fai

Vía outras ondas –as hercianas– tanto Atlantismo conmocionou a poeira castiza da movida de Madrid. Resentidos e Siniestro Total soaban noite a noite, no Diario Pop. Perspicaces eles, Radio Nacional decidiu que o seu novo selo discográfico debería manifestarse tamén en forma de turbulencia noroccidental. Primeira referencia: Nin falta que fai, de Radio Océano.

Tras dúas maquetas (a coruñesa e a lisboeta) foron a Madrid gravar o LP. Emocionados, mais, sen perder o Norte (mellor dito, o Noroeste). De feito, reservaron o repertorio máis epatante para un segundo LP (por iso as Memorias do Óxido dan tanto solaz agora).

Sesión inaugural. Diante da batería Dani Punta (sucesor neste podio de Renato 414 e Sito Evangelista). Alguén considerou que esas baquetas –Dani tamén petaba en Viúda Gómez e hijos– viñan romas de máis. Cumpría mercar outras con urxencia. Mandaron coa comenencia ao único que coñecía –estudara aló xornalismo– os labirintos da capital: Pereiro.

Ou ben porque moito tardou, ou porque o arroallo percutivo do rapaz non tiña acougou, cando Rotring regresou xa estaban gravadas as bases todas.

Así naceu o son. Timbais escuros (para algún listillo de carabullo gastado), textura simple, alucinante, que identifica dende o primeiro beat as pezas de Radio Océano.

Engadamos outro elemento solidario –ou sexa, simple e alucinante–, os acordes abertos de Pablo Iglesias (agora na guitarra). Arpexos distorsionados que, como a propia onda, transitan (insisto, calquera metáfora náutica está aquí permitida) entre o informe e o esplendor da melodía.

Ross Mero xa non estaba alí pero quedou rexistrada a súa pegada. Terceiro elemento da receita óxido. Por iso de reducir cordas, da guitarra pasou ao baixo. A falta de técnica, virouse contención. Mellor dito, precisión. Pablo Constela (Pablo Bicho), primeiro compañeiro –nalgún momento chegaron a soar en Radio Océano dous baixos á vez– e despois sucesor, mantivo ese legado. Poucas notas, as xustas, as perfectas. A impericia técnica convertida en sublime expresión de talento. Pedra angular para soster –Bach en clave punki– a música das esferas.

Foi o destino. De neno en Monforte recibiu a imposición de mans de Antonio Machín. Falamos de Rotring, crooner escuro, dotado dunha habilidade singular: manter o desgarro punk en longuísimas notas ben afinadas.

Ao castelán dálle ben. Nesta gravación levou a lingua galega cara a unha dimensión de modernidade até entón descoñecida. Habería que agardar moitos anos, até os tempos de Narf para que volvese soar o galego dun xeito tan cool.

Johnny Rotring, movementos espasmódico, propios do máis profundo transo que emulsionaba tamén no seu discurso.

Repárese nun detalle da época. Moi punkis si, pero os músicos pasaban a maior parte do tempo afinando. Conforme remataba a peza, viñese a conto ou non, virábanse de costas para fedellar nos botóns do amplificador. Espera insoportable que Rotring debía encher a base de boa oratoria:

—¿A quién queríais, hijos de puta? ¡¡A Miguel Ríos!!

Asustaba, bastante. E deixaba aos presentes plenamente realizados por ter asistido a un evento tan irreverente.

Renato 414, da batería á guitarra. Ross Mero, da guitarra ao baixo. O intercambio de instrumentos era símbolo de modernidade. Moi mal vistos estaban entón os grupos que tocaban ben (psicodelias sinfónicas hippie-heavis que debían ser superadas).  Mais esta práctica tivo os seus límites.

Vilanova de Arousa. Anfiteatro post-industrial, ou sexa, unha canteira. O escenario na base e o público empoleirado polas cicatrices dos barrenos. A última hora Pereiro avisa que non vai. Chamárano ás presas –lembra, ademais de crooner tamén é xornalista– para cubrir unha viaxe institucional pola banda de Ámsterdam. Alegría colectiva! Por fin alguén había traer de aló –ben escaso- chupas de coiro para todos.   

Segundo a práctica habitual do intercambio, Ross Mero colleu o micro. Son impecable. Canteira bonita. Chegou o tempo do discurso. Quizais porque a súa voz é un chisco máis aguda, o público non foi quen de apreciar a performance. No primeiro «hijos de puta» comezaron a chover pedradas dende as alturas. Aí acabou o concerto. Saíron escoltados pola policía.

Só nas catarses máis intensas de Sex Pistols ou The Clash foron significadas cunha boa molladura de cuspe polo seu público. Radio Océano viviu risco de morte por lapidación. Alguén pode ser máis punki?

Sístole e diástole

Vigo e A Coruña son a mesma cidade. Afirmación que se vira redundante nese tempo do Atlantismo. O que non quixeron os alcaldes, puidérono os músicos. Dúas imaxes iniciáticas. Coruñento Punto Tres, apoteose, quizais a primeira, de Siniestro Total (mais este é o outro ciclo mitolóxico). En vigorenta teletransportación –vía Seat Supermirafiori– Radio Océano fixo vibrar o Satchmo. Esta apoteose tivo máis mérito, porque, cando deron chegado, nada sabían da cita por aló. Menos mal que lles cederon o escenario – e parte dos instrumentos– os propios rapaces de Siniestro Total. O depósito do Supermirafori aínda tivo folgos para tirar cara a Vilar de Mouros, Portugal. Con tanta ruta no lombo mesmo asesoraron, e parece que ben, a uns principiantes. Eran irlandeses, chamábanse U2.

A Coruña e Vigo son a mesma cidade. Tanto arroallo creativo virouse en expedición de conquista. 1986, Las Fuerzas Atroces del Noroeste partiron cara ao Leste, convidados de honra, na Universidade de verán Menéndez Pelayo de Santander.

Alí estaban case todos. Talentos emerxentes de diversa condición encapsulados no Palacio de La Magdalena. Como clímax, unha sisuda regueifa: destemido Atlántico versus doce decadencia mediterránea.

Radio Océano presente, na súa dimensión máis plena. Entre tanta tensión intelectual, un bedel reclamou a atención de Suso Iglesias:

—Desculpe señor, el niño está destrozando la escalinata.

Dani Punta esculpía coa navalla a súa sinatura (tenro adolescente) enriba deses mármores.

E facía ben. A iso os levaran, a golpear con creatividade tanta placidez balnearia. Supéralle
a performance!

Ignoro os motivos, mais fixeron ben: 1987, a escisión. Condición sine qua non para acadar a condición de mito.

Miro cara ao futuro. Agosto de 2019, XL edición do Festival de Pardiñas. Ninguén coñece aínda o cartel de tanta efeméride, mais todos reclaman un conxunto: Radio Océano.

Pois foron eles os encargados de rachar para sempre a paz folkie do festival decano de Galiza. Chupa de coiro enriba da herba. Tensión. Nas probas xa empezou a festa, sesión vermú no cuartelillo da Garda Civil. Uns individuos afirmaban ser o grupo auténtico, e non os impostores que subiran ao palco. Algo de razón tiñan. Tras da excisión Renato 414 rexistrara a marca ao seu nome. Aínda que, lustre de vocalista, todos agardaban a Johnny Rotring.

O máis amolado coa denuncia foi o propio cabo da benemérita que a esas horas xa andaba tamén de merenda familiar enriba da herba. Soubo centrar o tema: «Eu só quero saber quen é o dono desta orquestra». Funcionou o seu labor como mediador. Esa noite tocou, e triunfou, o sector Pereiro, que a partir de entón se presentou con outro nome: La Hermandad de la Costa. Lento devalar para que dúas décadas despois (2010, Sala Nasa de Santiago) puidese chegar a feliz experiencia do reencontro.

A lenda.

Un día, por casualidade, vino. Nin falta que fai campaba no catálogo de disco-play a prezo de saldo. Merquei todas as existencias. Durante unha boa temporada ninguén me superou en materia
de agasallos.

Portada símbolo. Concreción de Antón Patiño de mil emocións atlánticas. Sobre fondo negro-noite-chapapote, un cabezón (podes ser ti) traspasado por un barco. Pensabamos que se chamaba Urquiola, despois soubemos que o seu nome era Casón, Mar Exeo, Prestige…

Cando visito algún instituto, solto o vídeo de Radio Oceáno (e a cámara do revés) na praza de María Pita. Abraio xeral que, case sempre, se concreta nun comentario: «Pero neno, isto existiu?».

Existiu abofé. Grupo-batiscafo que, sen renunciar ás pezas-pareado, descendeu até os máis profundos pélagos da emoción poética.

O outro lado da música a poesía (1999), escribiu Luísa Villalta. Seguro que foi despois dunha sesión de Radio Océano. Tanta ansiedade xerou ao seu redor que moitos creron (e queren seguir crendo) que Lois Pereiro escribiu a letra de «Como o vento» (en realidade versión hiperatlántica dunha peza de Sétima Legião).

Colmaron o devezo co seu tema máis magnético: «Narcisismo». Só catro versos, agora si, de Lois:

Sigo os pasos do sangue no meu corpo

e coa unlla do meu dedo máis firme

abro un sulco vermello en media lúa

na vea que me acolle, tan azul.

Xa que chegaches até aquí, sorpréndete: Radio Océano, de 1982 a 1987. Só un lustro para toda unha epopea. Quedou claro, como grupo mítico vive nun estado de reencontro permanente. Demanda, case violenta, de cada novo converso. Tal lle aconteceu a Carlos Galán, que ademais é director de Subterfuge, selo discográfico de moito jiribillo:

«…lo que sentí con la primera escucha se puede catalogar de fascinante. No daba crédito ante tanta maravilla, rabia contenida, instrumentación personalísima y unas letras muy por encima de la media. (…) decidí que tenía que desempolvar la pala profanadora, y hacer algo realmente útil por el planeta, reivindicar a grito pelado a Radio Océano…».

E cumpriu. Velaí Memorias do óxido. Gravacións clásicas e rexistros ao vivo, incluídas as pezas daquel segundo LP que nunca chegou a ser gravado.

O éxito é continxente, o óxido indestrutible.

Aquí seguimos: Como o vento!!