Este artigo tamén está dispoñible en: Castelán
Cada día que entraba na librería recibíame cun sorriso. Ás veces só ía respirar o papel dos libros, mirar portadas bonitas ou aprender títulos fascinantes que logo soñaba que inventara. El sabíao. Eu era unha adolescente curiosa sen un can; Antón Patiño Regueira, o libreiro que me poñía contos nas mans desde eu pequecha. O día que fixen os dez regaloume un volume da colección Puck, cabecita loca… pero gran corazón —que conservo, con enorme cariño, como un tesouro—, e desde ese aniversario considerei alta traizón visitar outras librerías.
Aquela tarde —a saber quen me dera os cartos— fun coa idea de levar un libro co que estrear a nova balda de madeira do meu cuarto. Non me valía un título calquera: era unha inauguración e naquel andel só vivirían os «libros para sempre». Podo imaxinar con toda claridade o que lle turrei a don Antón coa balda máis importante para os libros máis importantes do mundo, porque el axiña comprendeu que o perfecto para unha cerimonia de tanta «transcendencia» non podía ser senón La saga/fuga de J.B. de Torrente Ballester. E sen dúbida acertou.
Levo décadas esperando que J.B. salpique de retranca o cine de Castroforte de Baralla e nos emborrache a todos, pero ninguén se atreveu aínda a darlle vida na pantalla á Saga/fuga de don Gonzalo.
Torrente gozou o éxito no cine da man de Imanol Uribe, iluminado na súa Crónica del Rey pasmado (1991), onde brillan os talentosos Gabino Diego e, como non, don Fernando (sempre Fernan-Gómez, sempre espléndido).
O profesor xa escoitara nas salas as voces dos seus personaxes. Foi guionista en varias películas; a primeira delas, Llegada de noche (1949), de José Antonio Nieves Conde. Unha de misterio, que dicían na época. É evidente que ao director prestáronlle os diálogos do novelista, porque repetiron en Surcos (1951), un filme tan popular como polémico. A miseria, o desarraigamento e o éxodo rural non eran temas precisamente amables no cinema daqueles anos, e o guión tivo que tourear coa Igrexa e a censura.
A colaboración continuou nunha das cinco historias de temática fantástica que se contan en El cerco del diablo (1952) —en cuxos créditos aparece tamén Camilo José Cela—, e rematou coa rodaxe de Rebeldía (1953), cinta que non aforra ironía nos diálogos.
O maior éxito da obra de Torrente Ballester na pantalla —neste caso, na pequena— foi Los gozos y las sombras (1982), de Rafael Moreno. A serie, emitida na televisión única daquela, conta os cambios sociais de Pueblanueva del Conde durante os anos anteriores á Guerra Civil, e sobre todo retrata Galicia a través dos habitantes dunha vila mariñeira inventada que ten algo de Bueu, Marín e Pontevedra. Trece capítulos, revisados por este gran arquitecto de historias, que desbordan paixón. Aínda que menos que no papel: «Na novela había moito máis erotismo», asegurou sempre o escritor.
Nesa época botei meses suplicándolle a Carlos Casares e a Xesús Alonso Montero que me desen o regalo de coñecer a Torrente, aínda que só fose saudalo, apertarlle a man. Unha mañá Casares levoume a recoller a don Gonzalo para acompañalos a un faladoiro de café en Baiona. Cunha única condición: «Non traias libro ningún para que cho asine. Dáme reparo: xa non ve e non lle presta». Cumprín mordéndome o beizo. Concentreime tanto en que non escapase o tempo canda el, que non me saían as palabras. Daquela o novelista só vía as persoas a través da súa respiración. Os seus ollos xa estaban cansos, pero decidiu que quería escoitar outro día máis o meu latexar acelerado: ao longo dos anos coincidimos varias veces. Nunha delas, encirrada por Casares, conteille a historia da inauguración da balda de madeira sobre cabeceiro da miña cama. O aceno que lle escapou sentino coma de pilla satisfacción. «A próxima vez que nos xuntemos traia esa Saga/fuga, que lla asino», dixo. Cos dedos, ás agachadas de don Gonzalo, fíxenlle a Casares o xesto da vitoria.
Nunca volvín ver a Torrente Ballester.
Tamén perdín a ocasión de ir buscar a Antón Patiño e contarlle que «case case» teño La saga/fuga de J.B. asinada. Seguro que sorriría.
Este artigo tamén está dispoñible en: Castelán