O grupo para o que traballa Micaela Núñez Feijóo fíxose con adxudicacións nas que non era a mellor oferta económica, incluso sendo a máis cara; gañando por exclusión das súas competidoras ou presentando ofertas cualificadas de «temerarias»

A Coruña- Os expedientes de adxudicación de decenas de contratos da administración galega co Grupo Eulen apuntan a que a compañía tivo trato de favor con respecto aos seus competidores en numerosos procedementos. A directora do grupo para o Noroeste de España é Micaela Núñez Feijóo, irmá pequena do presidente da Xunta.

As sociedades do Grupo Eulen multiplicaron os contratos coa Xunta desde que Feijóo chegou ao Goberno no 2009. Desde entón ata finais do 2021 recibiu adxudicacións por valor de 37 millóns de euros, case 3 millóns ao ano. É dicir, o triplo da media do que contrataba co Executivo bipartito PSOE-BNG de Emilio Pérez Touriño entre o 2005 e o 2009.

Micaela Núñez Feijóo, que foi delegada do grupo en Pontevedra e Vigo e directora rexional para Galicia, foi ascendida a directora para o Noroeste no 2016, xusto ao ano seguinte de que a empresa obtivese o seu récord de adxudicacións das consellerías, fundacións, empresas públicas e o resto de entidades instrumentais dependentes da administración que preside o seu irmán: máis de 6,2 millóns ese ano.

Da análise dos preto de 140 contratos adxudicados pola Xunta ás filiais do grupo desde o 2009 que figuran na plataforma de Contratos Públicos de Galicia, pódese deducir que obtivo trato de favor en moitos deles.

Micaela Núñez Feijóo foi ascendida a directora de Eulen para o Noroeste ao ano seguinte de que a empresa obtivese o seu récord de adxudicacións da Xunta

Eulen leva adxudicacións nas que non era a mellor oferta económica, incluso sendo a máis cara en algunhas; gañando procedementos por exclusión das súas competidoras sen que aparezan explicacións no expediente ou mesmo cando presenta unha oferta considerada como temeraria, é dicir anormalmente baixa e que podería poñer en risco a correcta prestación do servizo ou basearse en salarios desproporcionadamente baixos do persoal da empresa contratista.

Luzes- Público preguntou a Eulen e á presidencia da Xunta sobre a súa valoración deses feitos, pero non obtivo resposta de ningunha das dúas.

O contrato máis cuantioso adxudicado ata a data pola Xunta ao Grupo Eulen refírese aos servizos de vixilancia e seguridade de cinco hospitais e vinte e cinco centros de saúde da área sanitaria da Coruña. O prezo de licitación asignado por o Servizo Galego de Saúde (Sergas) foi de 4,7 millóns, imposto sobre o valor engadido (IVE) incluído, para un período de dous anos.

Segundo as condicións do concurso, sumando a prórroga doutros dous anos e posibles modificacións, o valor estimado do contrato elevouse a máis de 10,5 millóns (sen incluír o IVE, porque así o esixe a lexislación ao non poder ponderar o tipo aplicable aos servizos ou bens que podería engadirse ou modificarse).

Eulen Seguridad levou ese contrato por 9,7 millóns (4,38 millóns máis prórrogas e outros 940.00 euros de colchón para modificacións do servizo). Non era nin a mellor oferta económica nin tiña a mellor proposta técnica, pero gañou fronte a outras tres empresas (Vixilancia Integrada, Prosegur e Securitas) sen que conste no expediente a explicación que motivou que a súa fose considerada a oferta máis vantaxosa.

Eulen leva adxudicación nas que non era a mellor oferta económica, incluso sendo a más cara

Que unha empresa gañe un concurso aos puntos, é dicir pola valoración da súa oferta técnica, sen ser a proposta máis barata non é infrecuente. Pero neste caso chama tamén a atención que a vixilancia dos trinta centros sanitarios coruñeses non fose dividida en lotes, o habitual e recomendado pola lexislación para as grandes licitacións.

Cando un gran contrato non se divide adoita ser «unha mala práctica e hai que xustificar por que se fai así», sostén Eva Belmonte, experta en contratación pública e codirectora de Civio, unha fundación sen ánimo de lucro dedicada a a investigación e análise xornalístico e ao fomento de a transparencia na actuación dos poderes públicos.

Belmonte lembra que a lei española establece que se unha licitación deste tipo non é dividida en lotes, a Administración ten a obrigación de xustificalo. No caso dos trinta centros de saúde da área da Coruña, o expediente de contratación do Sergas non ofrece ningunha explicación.

O máis rechamante é que só uns meses antes, o Sergas si dividira o mesmo concurso para os hospitais e centros da área sanitaria de Vigo, por unha contía similar. Nesa ocasión Eulen só levou oito dos trinta lotes. Foron 438.000 euros, un 10% do que obtivo na Coruña. Tras o concurso da área de Vigo, a xerente do Sergas dimitiu aludindo razóns persoais, e o xerente da área sanitaria viguesa foi cesado pouco despois.

Desde entón, o Sergas licita a vixilancia e seguridade dos seus centros sen dividir os procedementos en lotes. No 2015, Eulen Seguridad leva o contrato da área sanitaria do Barbanza, ao sur da Coruña; e no 2017, o 2019 e o 2021, os da área de Pontevedra. Suman outros 5,15 millóns, e en ningún a oferta de Eulen era a máis barata. De feito, no último era a máis cara.

Nas adxudicacións públicas valóranse tanto a contía económica como outras condicións técnicas que a mesa de contratación, formada por varias persoas autorizadas, puntúa tras valoralas subxetivamente ou mediante xuízos de valor, que a Administración está obrigada a expoñer e facer públicos.

É normal e frecuente que a oferta máis onerosa gañe sistematicamente varios concursos grazas a eses xuízos de valor? «Depende do importante que sexan os criterios subxectivos para ese contrato en concreto», responde Belmonte. «Se está xustificado que teñan ese peso, e é a mellor oferta técnicamente, si é normal. Non é moi frecuente, iso si, porque as administracións públicas tenden a centralo case todo ou todo no prezo», afirma a experta, quen, con todo, lembra que iso non ten «por que ser bo per se». «Imaxine un contrato de compra de prótese nos que tiran todo a prezo: igual acabamos implantando materiais de mala calidade».

Os contratos de Eulen non eran para material sanitario, medicamentos ou tecnoloxía sanitaria, senón para contratar tarefas de vixilancia e seguridade.

Desde que Feijóo é presidente, Eulen gañou moitos outros grandes concursos da Xunta que non se dividen en lotes e nos que non é a mellor oferta económica. Tamén en ámbitos que non teñen que ver coa seguridade.

No 2014, Eulen Servicios Sociosanitarios obtivo de o Consorcio Galego de Servizos de Igualdade e Benestar 2,7 millóns en dous contratos para a xestión de catro centros de día de persoas dependentes na comarca de Ferrolterra e outros catro en municipios do interior da provincia de Lugo.

Cando un gran contrato non se divide adoita ser «unha mala práctica e hai que xustificar», di Eva Belmonte

Ao primeiro presentáronse oito empresas, e ao segundo, cinco. As propostas de Eulen quedaron en quinto e cuarto lugar, respectivamente, na valoración económica. Pero levaron os contratos aos puntos porque o Consorcio, na súa resolución de adxudicación, considerou que a oferta de Eulen era a que mellor «comprende e planifica» o servizo.

Os expedientes, con todo, non explican por que se valorou máis esa característica que as doutras empresas con ofertas máis baratas que a mesa de contratación tamén encomiou como máis que apropiadas, porque presentaran «un proxecto exhaustivo» ou melloras como un plan sanitario ou un programa de individual de acollemento para os usuarios, persoas maiores e dependentes.

Hai decenas de exemplos máis de adxudicacións da Xunta ás empresas do Grupo Eulen nos que as súas ofertas non son as máis vantaxosas, e que gañan grazas a mellores puntuacións nos criterios valorados subxectivamente. En moitas ocasións sen que se xustifiquen ou con explicacións superficiais e insuficientes.

No 2013, o 2018 e o 2019, a Corporación Radio e Televisión de Galicia adxudicou a Eulen Seguridad tres contratos consecutivos para a vixilancia das súas instalacións en Santiago por un valor estimado total de máis de 3,68 millóns de euros.

Os dous primeiros sen ser a oferta económica máis vantaxosa, e, de feito, sendo a máis cara no segundo en varios criterios no cálculo do custo por hora de cada vixiante. Do terceiro contrato é imposible sabelo, porque no expediente non aparece información algunha sobre o resto de concursantes, se os houbo, nin quen eran, nin cales foron as súas ofertas, nin as puntuacións e valoracións que no seu caso obtivesen.

A CRTVG adxudicou a Eulen tres contratos consecutivos sen ser a oferta económica máis vantaxosa

Outro exemplo é a Fundación Semana Verde de Galicia, a entidade que xestiona o recinto feiral de Silleda (Pontevedra) no que se celebran as grandes feiras agrogandeiras da comunidade. Ata a chegada de Feijóo á Xunta nunca contratara con Eulen, polo menos segundo a documentación que consta na plataforma Contratos Públicos de Galicia. Desde entón e ata o 2012 adxudicoulle tres para vixiancia e seguridade por un valor estimado de ao redor de 771.300 euros. En ningún deles a oferta de Eulen era a máis barata, pero gañounos grazas á valoración subxectiva dos criterios técnicos.

Augas de Galicia, a administración hidráulica da comunidade autónoma, licitou no ano 2014 o acondicionamento e limpeza do río Rodeiro por preto de 300.000 euros. Presentáronse vinte e dúas empresas e Eulen, que ocupaba o posto once na clasificación de ofertas económicas, obtivo a adxudicación.

Ao pouco da chegada de Feijóo á Presidencia da Xunta, no 2009, Augas de Galicia licitou en dous contratos o acondicionamento e mantemento das zonas de dominio público das concas dos ríos baixo a súa competencia, no norte e o sur da comunidade.

Ao primeiro, para os ríos do norte e por un prezo de 474.900 euros, presentáronse dez empresas. Había catro ofertas máis vantaxosas que as de Eulen, pero as catro foron eliminadas por baixa desproporcionada non xustificada.

Ao contrato da concas do sur, por 472.500 euros, presentáronse outros dez licitadores, pero Eulen levouno a pesar de que era a quinta na listaxe económica. Os criterios de baixa desproporcionada eran diferentes aos do contrato anterior e non lle afectaron, de forma que puido facerse coa adxudicación de novo grazas aos criterios técnicos.

Eva Belmonte explica que as leis españolas permiten que cada procedemento de contratación estableza «cal é o seu criterio para definir unha oferta anormalmente baixa, ou máis comunmente baixa temeraria» e que establecen que «se os pregos non o especifican e o único criterio é o prezo, é anormal que fagas un desconto de máis do 25% se te presentas só, ou de máis do 20% con respecto a outro competidor, se poxan dous, por exemplo».

Eulen obtivo outros contratos cuantiosos a pesar de que as súas ofertas foron declaradas como baixa temeraria polas respectivas mesas de contratación. Sucedeulle no 2011, cando a Sociedade Galega de Medio Ambiente (Sogama), que xestiona a recollida e tratamento de residuos na maioría dos municipios de Galicia, adxudicoulle o seu servizo de enfermería por 781.500 euros máis IVE a pesar de que a súa oferta foi declarada anormalmente baixa.

A resolución de Sogama limítase a sinalar que «analizadas polos técnicos as xustificacións recibidas, estímase que a oferta pode ser cumprida», sen que aparezan no expediente as xustificacións expostas pola empresa.

«É moi, moi habitual que se acepten as baixas temerarias, e iso é un problema moi importante da contratación. Porque se unha empresa gaña un contrato porque di que o fai por se e acaba custando moito máis, os tan habituais sobrecustos, ao final non lle deches o contrato á mellor oferta. Isto pasa moitísimo», apunta a codirectora de Civio.

«É moi habitual quese acepten as baixas temerarias e iso é un problema moi importante da contratación»

A experta tamén explica que as xustificacións ás baixas temerarias «case sempre» se aceptan, e aínda que admite que «case ningunha administración está a publicar» os informes que deben xustificalas, «a lei de contratos é clara» respecto diso: «Deben publicar todos os documentos do proceso, coas excepcións claras e concretas de defensa de intereses superiores. Pero mesmo aínda que se tachase algún dato por secreto comercial, que me dá que non van ser a maioría, deberíanse publicar estas xustificacións sempre».

Sogama non o fixo coas de Eulen no contrato do seu servizo de enfermería no 2011, e tampouco un ano despois, no 2012, cando adxudicou o coidado e mantemento da xardinería das súas instalacións en Cerceda (A Coruña) á empresa que dirixe en Galicia e o noroeste do Estado a irmá de Feijóo. Foron 800.929 euros máis IVE (400.464 euros por dous anos máis outros dous de prórroga). Ao concurso presentáronse dezaseis empresas e a oferta de Eulen foi declarada temeraria. Pero nin na resolución nin no resto do expediente aparece xustificación algunha sobre a corrección dese impedimento.