Foi a semana pasada cando aconteceu: a miña filla de tres meses caeu do sofá. Deixeina alí medio durmida para ir ao baño. Calquera persoa cun bebé sabe o difícil que é evacuar nunha situación así, sobre todo se estás soa na casa. Escoitei o golpe sentada no váter. Logo, os choros. Un calafrío percorreume as costas e durante un intre non souben reaccionar. Parálise. Ao mellor só foron milésimas de segundo, pero o tempo semellou infinito. Aforro os detalles de como fun quen de chegar ao salón para recollela do chan e chorar canda ela, apertando o seu corpiño contra o meu.

Por sorte, e a pesar do dramatismo e o pouco hixiénico da situación, considérome unha nai pragmática. Tiña que pasar, díxenme. Os nenos e as nenas caen, golpéanse, teñen accidentes. A miña filla non vai ser unha excepción. Se chega á adolescencia sen ningún óso roto celebrareino, claro, pero a ninguén lle quitan a custodia por un despiste. A dor forma parte da evolución, é algo natural. Choramos as dúas un pouquiño e axiña se nos pasou: por sorte, non fora máis que un susto.

O anestesista que atendeu a miña cesárea non me colleu no colo nin me acariñou, pero si falou comigo durante todo o proceso. E iso que ao comezo non nos entramos con bo pé: eu, que son incapaz de facer topless por vergoña, intentando que non se vise nin un anaco de carne indecorosa baixo do pixama do Sergas que se abre só con soprarlle; el, habituado á rutina, preparando a medicación e as agullas coma quen dispón o bolígrafo vermello para corrixir un exame. O que menos quería eu era falar de parvadas nun quirófano; de seguro que o que menos lle apetecía a el era que unha tipa á que non coñecía de nada o distraese do seu traballo mecánico. Pero pasou. As trivialidades axudáronme no transo, no sentir das agullas na columna e dos instrumentos abrindo as carnes, na visión de toda esa xente que se arremuiñaba ao redor do meu corpo nu case sen falarme. Na sensación de ser, de novo, unha meniña á que non se ten en conta, da que non importa a opinión porque non sabe. Hai un aquel de conforto na inxenua crenza de que, quizais, ao anestesista esa mañá se lle fixo un pouco menos costa arriba. Ou polo menos, un pouco diferente grazas a unha embarazada que non calaba nin debaixo da auga.

A pesar de que a miña cesárea foi bastante ben —marabillosa, cheguei a cualificala algunha vez, baixo os influxos de non sei que positivismo-hiper-hormonado— lembro a frialdade que percorreu o meu corpo tres días antes, cando me dixeron que o pai da criatura non podería estar presente, a pesar de que era programada e non de urxencia; que o pel con pel non era posible, e que o do pinzamento tardío do cordón umbilical nese tipo de nacementos tampouco. O único que se me ocorreu pensar, a xeito de consolo, foi que polo menos non perdera o tempo cubrindo o plan de parto do Sergas.

Eu non son vítima de violencia obstétrica, vaia por diante. Tampouco podería selo segundo o Consejo General de Colegios Oficiales de Médicos (CGCOM), que nun comunicado en 2021 rexeitou e considerou «moi desafortunado o concepto de ‘violencia obstétrica’ para describir as prácticas profesionais de asistencia ao embarazo, parto e posparto no noso país». A Comisaria de Dereitos Humanos do Consello de Europa, Dunja Mijatovic, debe ser logo un ente subversivo, posto que nun informe elaborado en novembro de 2022 afirmou estar «preocupada polos informes sistemáticos de mulleres que se enfrontan aos estereotipos de xénero do persoal sanitario nos embarazos e partos». Citaba tamén tres condenas a España por danos físicos e psicolóxicos a tres mulleres durante o seu parto, «tamén coñecido como violencia obstétrica». Por suposto, para o estado tal cousa tampouco existe: na resposta emitida a este informe xustifica que o termo é inapropiado porque «xera confrontación entre os profesionais do sistema sanitario e as mulleres».

O meu proceso de parto foi frío e aséptico, como o quirófano, e non o lembro con desgusto porque eu son fría e aséptica, pero pregúntome se aquel non sería un bo momento para deixar a un lado a miña toxudez e desfrutar dese momento único. Os e as profesionais sanitarias foron tecnicamente impecables, e cando me ensinaron a nena eu aínda pensaba que estaban comezando. Puxéronma no pescozo uns segundos, ou minutos, e non podía parar de dicir que era fea pero bonita pero fea, e aí debeu ser cando me gañei ao anestesista de vez, aínda que algún cariño xa debía de terme pois non me atara os brazos á padiola coma Xesucristo na cruz. Agradecinllo. En pelotas e con frío si, pero atada xa era demasiado.

Puxéronme a nena faciana con faciana e logo quitáronma, case tres horas tardei en volver vela. Tres horas nas que xa era nai sen poder confirmar que de verdade estaba alí, que todo fora real. Tres horas nas que volvía estar soa despois de nove meses de embarazo, pero unha soidade ben diferente, por imposta. A bebé estaba ben, sa, perfecta. O único motivo para levala era coserme e logo agardar en reanimación. Coma se me acabasen de quitar un tumor ou operar un nocello.

O problema, polo menos no meu caso, non foi o dunha violencia explícita, non foi o equipo humano: foron os protocolos deshumanizados. Parín unha filla coma quen vai facer unha liposucción ou operar as cataratas e, visto con distancia, dáme algo de mágoa, a pesar de ser eu unha nai pragmática. Sei que me queixo desde o privilexio, pois a violencia obstétrica existe, pero quizais é hora de mudalo todo: desde o caso máis grave ata as situacións máis liviás, como a miña. Tratar á muller como unha adulta capaz de tomar decisións, non abusar das cesáreas nin das episiotomías, non usar manobras, coma a de Kristeller, desaconselladas pola OMS. A dor forma parte da evolución, é algo natural, pero non abusar dela ou inflixila sen ningunha xustificación tamén.

En Galicia, por sorte, o cambio comeza. A plataforma Loita estase a reunir coas xerencias dos hospitais da comunidade para garantir a humanización dos partos e xa conseguiu o compromiso de varias delas. A eliminación da violencia contra a muller abrangue demasiados ámbitos, demasiadas violencias invisibles (ou invisibilizadas?), coma para facelo nós soas. Necesitámonos todas.

Grazas a Alba, de Loita, e a Lidia, matrona, por acompañarme neste artigo. A todas as que o fan #25N e o resto de días do ano. Non deixemos que esta data sexa só unha escusa para que os que nunca falan delonuestro lle dediquen unhas míseras 24 horas.