Quen recoñece o Brahman
no seu Atman vivinte
deixa de sufrir.
Kata Upanishad

 

En francés ninguén «ten» un soño: on fait un rêve. Un soño «faise», «créase»; máxime se un practica o Ioga dos Soños e, daquela, devén nun soñador lúcido, dominando os seus soños no canto de que istes o dominen a il. Coma os sadhus da India. Coma os lamas do Tíbet. Coma as xamanas e os xamáns de tódalas épocas. De feito, na espiritualidade primixenia da humanidade, o animismo-xamanismo, os soños «recíbense» no Mundo dos Espíritos ou Tempo dos soños, ó cal viaxa unha das nosas diversas «almas», a «libre», quer durmindo, quer en transo. Soño equivale a revelación xa que os soños entrañan unha mensaxe dos kami, os espíritos emisarios, ou da Deusa directamente.

En francés, o termo esprit significa ante todo «mente». Tamén en galego e en castelán: espírito e espíritu. Mais cando en Galicia ou en Iberoamérica sentimos esa palabra a primeira acepción que esta nos esperta na mente e no cor (o verbo «acordar», da raíz proto-indoeuropea kerd) é a última dos nosos dicionarios: «Ser sen apariencia material». A Santa Compaña. Os espantos.

«Dicir: Eu penso é unha falsidade. Deberiamos dicir: Alguén me pensa (…) Porque Eu é Un Outro», –afirmou Arthur Rimbaud nas chamadas Cartas do Vidente. Na psicoloxía junguiana, isoutro non xa que nos pensa ou nos soña senón que emana os nosos pensamentos, as nosas fantasías, os nosos soños… recibe o nome de Si Mesmo. Na filosofía transmitida polos Upanishads «o sabio que experimenta o grande e omnipresente Ser (Brahman) que lle permite percibir na súa alma (Atman) tódolos fenómenos do soño e da vixilia, deixa de sufrir». Na psicoloxía budista a base luminosa da conciencia, a Luz Madre que entraña a mente de tódolos seres conscientes en maior ou menor grao, chámase Bodhi (Theravada) ou Rigpa (Mahayana). E a súa esencia é metta: puro Amor, pura Bondade.

* * *

Cal foi o primeiro soño que tivemos/fixemos/recibimos nestoutra vida nosa? Eu acordo a primeira vez que a miña filla acordou chorando no berce por mor do pesadelo que tivo despois de ver a película Dumbo, o elefante voador… Mais dubido moito que aquil fose o seu primeiro soño.

No tocante a min, a primeira revelación onírica que lembro aconteceu, curiosamente, en Galicia, o país dos meus devanceiros, e non en Venezuela, o país onde nacín. Inda por riba, nun hostal que estaba preto dunha praia chamada América.

Aquela foi tamén a primeira vez que os meus pais volveron á terra da que emigraran. Só veranear. Logo de visitarmos os parentes que ficaran n´A Cruña e en Ourense, aloxámonos nun hostal de Panxón que tamén era restaurante. Uns anos despois, trala morte dos meus avós paternos, falecidos no accidente do Voo 118 de Aviaco (1973), xusto cando tornaban definitivamente á súa parroquia natal, e tras sermos acollidos, o meu irmao maior e mais eu, pola miña avoa materna na súa casa de Madrid, eu tracei unha raia na miña memoria e peneirei as miñas lembranzas da nenez para poder sobrevivir no meu novo-vello mundo español. Esquecín –ou crin esquecer– así as máis das experiencias vividas durante a miña primeira década. Emporiso conservo imaxes abondas daquil verao da Galicia dos sesenta.

Un día, a dona da casa de hospedaxe amosounos o horto que cultivaba atrás. Desa visita, quedoume grabada a visión duns tomates comestos por unha praga de mariquitas –insecto que en galego ten moitos nomes, aínda que o máis utilizado, coido, é o de xoaniñas: juanitas. Non lembro se estabamos os seis membros da familia alí, coa señora, mais si que eu ía da mao da miña mai cando sentín aquil medo.

Esa noite soñei que estaba deitado nun areal (nos areais do soño, sentiu André Breton no seu entresoño), espido (cousa prohibida na Ditadura, mesmo ós nenos), e que de súpeto me asolagaba unha ondada de xoaniñas esfameadas e empezaba a devorarme. ¨The horror! The horror!¨

Ata hoxe, sempre crin que aquil soño buñueliano, tipo Un can andaluz, tiña que ver co espertar da sexualidade. Mais agora que estou a escribilo por vez primeira en cincuenta e sete anos, penso que o que me horrorizou naquil horto, pola mañá, e naquil soño, pola noite, foi o feito de decatarme, por enésima vez nas miñas incontables vidas, da inevitabilidade da morte.

* * *

Foi asimesmo alí, naquela casa de hospedaxe, e entón, aquil verao, cando comecei a intuír o celme desa caste de Amor que os budistas chaman metta.

A casa, como dixen, tamén era restaurante, e dediante dela había unha sorte de comedor aberto á estrada trala cal estaba a praia. Eramos moita xente aquil día, sinte da familia. Nun momento dado, en medio da algazara, miña mai ergueuse dun chimpo e botouse a estrada sen pensalo, coma unha animala. As lerias e mailos risos lazaron: algo terrible estaba a acontecer. El que? Todos –meu pai incluído–, paralizados polo medo ó inesperado, decatámonos de que o José Manuel, o serodio dos irmaos que apenas daba en andar, estaba en metade da estrada, e de que un coche, tres veces máis alto ca il, ía esmagalo. Coido que eu quixen tapar os ollos pero ende ben a miña parálise total non me deixou nin cerrar as pálpebras. Así, coma en metade dun lóstrego, puider ver a miña mai apañar o meniño da estrada cos dous brazos, apertalo con tódolos seus folgos, a xeito de escudo, e virarse de costas ó vehículo que viña a fume de carozo. O condutor –tan asombrado, supoño, coma nós– freou en seco a escasos centímetros do van da muller. E velaí a vexo aínda: unha espenuca fita no baleiro; unha leoa con todo o corpo engruñado sobre a súa cría.

* * *

Dende moi nova, dende que tivo o primeiro fillo, ós vinte anos, e os seus volveron da emigración para instalárense en Madrid, Gloria, a nosa mai, padeceu depresións. De feito, aquil verao estaba a sandar da que tivera despois de parir a José Manuel. Lémbronos –meu pai, meus irmaos e mais eu– camiñando en silencio cara á clinica onde nacera o bebé, preto da nosa casa de Maracay, sabedores de que il estaba ben mais ela non. Igual cá súa mai, Virxinia, que houbo morrer tralo nacemento do seu cuarto fillo, ficou soa no Vigo da posguerra cos catro famentos, e emigrou encamada no barco por mor doutra depresión, rumbo a Caracas e ó seu home.

Hai agora cinco anos, por razóns imposibles de explicar, José Manuel, tradutor, director e cantor de coros de música clásica, produtor de cine e profesor de linguas e de ioga na escola de B.K.S. Iyengar, deixouse morrer de SIDA malia os avances da medicina nise eido concreto. Namentres, o soño eterno de Gloria –pasar a súa vellez a carón do seu marido, cadora ausente da casa, debido ó seu traballo e á súa maneira de vivir– esnaquizouse porque Gonzalo comezou a sufrir o Alzheimer que agora o retén lonxe de nós.

Un serán, tras volver de visitar por derradeira vez o fogar de Rosalía de Castro (cuxos poemas emulou, sen ter moitos estudos, dunha maneira abraiante para min) e terse persignado nil, á entrada e á saída, coma se a Casa da Matanza for para ela unha capela, miña mai simplemente deixou de falar. A súa sempiterna acidia deveu en demencia senil logo da morte do fillo e do comezo da decrepitude do home.

Nos seus últimos meses de continuas urxencias, miña mai, crede en min, rozou a santidade. Aturou de todo e endexamais deu chío. Agoniou dúas veces. A primeira, loitou durante horas e horas, como o fixera toda a vida, e venceu a Mara. A segunda, convencímola de que podía marchar tranquila cara á súa nova existencia, sen temer polo futuro do seu amor. Finou axiña. Tan afoutada coma sempre. Sorrindo entre as cantigas xamánicas que eu lle bisbaba e fiando en que no Mundo dos Espíritos, alén dos nubeiros a súa mente re/coñecería a Luz Madre.

A imaxe de apertura é A moura do Pico Sacro, de Ana Pillado