Meu pai coñecía os nomes dos paxaros e das árbores. Cando iamos camiñar polo campo cun can grande coma un xato, que non se separaba del, eu preguntáballe: «¿Eso qué es?». E el dicíame o nome nunha lingua que soaba máxica, unha lingua que na casa non se falaba ou que se só se empregaba para dicir unha palabra ou expresión que non se podía entender doutro modo. Eu intuía que no mundo había cousas que só existían en galego. Na casa falábase castelán, mais lembro escoitarlle a miña nai palabras como «acouga», «carballo», «menciñeira», «tarde piaches», «cousa do demo», «un corvo no tellado» ou «o melgacho de Lola» (unha historia mítica dunha muller que falaba cun peixe). Daquela, cando miña nai dicía cousas así, eu quedaba caladiña mirándoa con curiosidade. Case nunca entendía o que falaban os maiores. Quedaba coa boca aberta, un xesto que facía todo o tempo cando era nena. Non os entendía cando pronunciaban algo en galego. Non os entendía porque nunca me falaban nesa lingua. Para min era un código secreto que falaban sobre todo as mulleres. Pero tamén algúns maiores, os vellos, miña nai cando as emocións lle estalaban dentro do corpo ou miña avoa cando nos perseguía para zoscarnos.

Un día, meus pais mercaron unha casa no campo e descubrín que alí se falaba nesa lingua todo o tempo. Non só a falaban as mulleres; os nenos tamén. Quedei papando moscas cando coñecín un rapaz de once anos que se parecía a Buddy Holly e que falaba galego coma se levase un dicionario na cabeza. Eu sabía o que era o rock’n’roll, pero non sabía que o galego tivera tantas palabras. Pensaba que aquela lingua, na que a miña avoa asturiana maldicía cando nos rifaba e corría detrás de nós mentres nos lanzaba varas ás pernas, non tiña máis de vinte palabras. Pouco a pouco, entendín que eramos nenos de cidade e que, por algunha razón que ninguén soubo explicarme, alí falabamos outra lingua.

Na escola das Calasancias onde estiven ata os 14 anos, tiñamos un retrato do ditador en cada aula xunto a un crucifixo. Alí so falaban galego as mulleres da limpeza. Lembro escoitalas con curiosidade sen entendelas moito. Unha vez pregunteille a unha daquelas monxas que nunca rían, a Madre Luján ou a Madre Nieves, por que nós non falabamos así. Aínda lembro o que me respondeu: «Hablan así porque no estudiaron, son ignorantes». Non entendín como podía ser que fosen ignorantes e falasen todo seguidiño, cando eu non podía fiar nin dúas frases.

Pasaron os anos, chegou a democracia e eu comecei nos Dominicos. Nesa escola xa levaban anos estudando galego, pero eu viña dunha escola máis papista ca o papa. Lembro a única maestra de galego que tiven. Non recordo o seu nome, pero si que a pobre muller se desesperaba coa miña ignorancia. Non daba crédito a que non soubese a gramática básica e que descoñecese palabras que a maioría dos meus compañeiros xa usaban dende había tempo.

O primeiro ditado que fixen naquela clase foi unha vergoña. A mestra ditou: «vírgula». E eu escribín vírgula. Fíxolle tanta graza que non puxera a vírgula, senón que a escribira, que o seguinte día leu o meu ditado en voz alta diante da clase enteira. Non sabía onde meterme. Toda a clase riu de min cando a mestra leu e repetiu: «vírgula…, vírgula…, vírgula…, vírgula». Non sei cantas vírgulas escribín. Ese día, a miña adrenalina estoupou e os vasos sanguíneos rebentáronme na cara. Aínda penso que foi daquela cando me quedou cara de Heidi, coas fazulas vermellas para sempre.

Hoxe teño 56 anos e dáme vergoña dicir que falo o inglés mellor ca o galego. Tamén sei que ese desequilibrio non me fixo máis feliz, senón máis ignorante. Dáme mágoa dicir que levo os últimos anos aprendendo galego e intentando escribir nunha lingua que me roubaron. Aínda que vivo en Berlín, hai tempo que me dei conta de que para min é moitísimo máis importante falar ben o meu idioma ca o xermano. O grandioso erro dos señoros matarifes da Xunta é que queren educar amputando o tecido que sostén unha comunidade. Parece mentira que, medio século despois, aínda haxa brutos que pensan que unha lingua é mellor ca outra e que paga a pena estudar calquera idioma menos o propio.

Levo toda a vida fóra e paréceme insólito que na miña cabeza aínda sobreviva unha cultura que me foi prohibida. Tanto é asi que as miñas novelas, aínda que están escritas en castelán, narran historias coruñesas, galegas… Igual ca Galiza, todas teñen alma de muller. O máxico é que cantos máis anos fago, máis forte se fai o noso cordón umbilical.