A miña desfranquización

Este artigo tamén está dispoñible en: Castelán

Levo practicamente toda a vida desfranquizándome. A miña primeira alerxia ao fascismo causáronma os calcetíns de perlé. Non teño idea de a quen se lle ocorreu a idea de facer medias de gancho con fío de algodón. Un fío que previamente foi tratado con sosa cáustica para que brille. Obrigar a unha criatura a levar calcetíns de perlé e zapatos de charón relucentes é unha das torturas que lembro dos primeiros oito anos de vida que me tocaron baixo o réxime franquista. A quen, senón a unha sociedade retrograda fascista de lexionarios, crucifixos, virxes e relicarios, pódeselle ocorrer o suplicio sádico e absurdo de vestir a unha nena con tecido mercerizado que provoca sarabullos e corta a circulación sanguínea? Cando medrei o suficiente para negarme en rotundo a vestirme como obrigaban as voces «do que dirán», Franco por fin morreu e no colexio católico ao que asistía, gobernado por monxas que seguro compartían certo ADN con algunhas das celadoras dos campos nazis, déronnos o día libre.

En casa mamá choraba fronte ao televisor no que mostraban un vello morto, vestido de militar, dentro dun cadaleito. De papá ese día non lembro nada, só que todos os adultos nos deixaron en paz, e o meu irmán pequeno e eu xogamos ao que chamabamos fútbito en acción, cunha pelota de tenis nun corredor larguísimo e estreitísimo, e que logo rompemos un floreiro, pero a miña nai non nos gritou nin nos lanzou a zapatilla e esa calma inesperada resultoume estrañísima. Esa noite durmín rezando para que oxalá o vello da tele en branco e negro morrese todos os días.

Durante un par de anos continuei esperando a que un milagre pechase aquel colexio para sempre, pero as estrelas tíñanme preparada outra sorpresa. Cada 27 de novembro celebrabamos San José de Calasanz, o Día do mestre, indo á escola pero sen ter clase «normal». Faciamos xogos, algunhas profesoras laicas cantaban cancións, faciamos un teatro e xogabamos no patio de recreo inmenso de San Pedro de Visma, que entón era un monte. Con todo, ao ano seguinte ou dous anos despois da morte do Generalísimo, a nova directora, a Madre Nieves, decidiu que ese día non habería celebración senón clases normais. A noticia caeunos como un xerro de auga xeada. Todas as nenas, dos 6 aos 13 anos, estabamos de pé, en fila nun dos patios interiores do colexio. Aquel edificio era enorme e agora que o penso estaba construído como un cárcere, igual que a facultade de Xornalismo da Universidade Complutense onde logo estudei, que se rumoreaba tamén fora deseñada para ser unha prisión franquista. Os corredores da miña escola estaban cimentados para xigantes, en realidade eran plantas enteiras. As entradas das escaleiras de cada planta eran o suficientemente anchas como para que pasase un rabaño de cordeiros ou unha chea de señores policías montados dacabalo.

Cada día ás 8:45 da mañá entrabamos a ese patio da segunda planta e organizabámonos por curso e grupo, seguindo á delegada de cada clase e manténdonos de pé en ringleira, para unha balconada do terceiro piso, desde onde nos observaba a directora e a súa camarilla de xenerais. A nova Madre Nieves era unha muller implacable, obsesionada coa disciplina, que sinxelamente nunca nos deixaba ir a clase ata que as duascentas nenas alcanzasen un silencio absoluto. Recordo que tiña un chifre colgado ao pescozo como un árbitro e amoestábanos coma se fósemos cans. Cando por fin calabamos, aburridas de estar de pé, facíanos estar así un intre máis longo e logo ía gritando e asubiando os cursos: Primeiro A, Primeiro B, etc. E como prisioneiros iamos desfilando, soldadiñas de uniforme cristián, para as nosas respectivas aulas.

Quedei con elas porque algunhas eran distintas, tiñan o pelo curto, os calcetíns caídos, non levaban pendentes, nin usaban sostén

Con todo, esa mañá cando conseguimos un consenso de tranquilidade case perfecto, a Madre Nieves dixo que ese San José de Calasanz non o celebrariamos. Escoitouse un desalento sonoro como o bufido dun animal farto de golpes e algunha das maiores, preguntou: «Por que?». A resposta naturalmente xa a sabiamos: «Porque si». Sempre respondían con esa pedagoxía de lambebandeiras fascistoide. O asunto é que o sentido de inxustiza e desilusión estendeuse dunha fila a outra, coma se no canto de hormonas tivésemos pólvora. Os murmurios fóronse alzando e o chifre da Madre Nieves fundíase cos berros das nenas maiores, as de oitavo, as adolescentes. Non lembro moito máis, agás que decidín sentarme coas mozas que se negaron a entrar nas aulas e sentaron no chan. Quedei con elas porque algunhas eran distintas, tiñan o pelo curto, os calcetíns caídos, non levaban pendentes, nin usaban sostén.

Daquela a Madre Nieves agarrou a unha nena moi alta e tímida que se chamaba Luisa, polo brazo dereito, obrigándoa a camiñar. Pero a rapariga zafouse dunha cotenada e gritoulle unha burrada á monxa, mentres choraba con rabia ata que conseguiron arrastrala cara á súa aula. O intercambio entre a monxa e Luisa, unha rapaza retraída que case non falaba con ninguén, debeu impactarme pola súa violencia, pois corenta anos máis tarde a recordo cunha claridade inusitada. Quedamos como quince ou vinte nenas. As maiores tiñan 13 ou 14 anos e as pequenas tiñamos 10 ou 11. Foi a primeira sentada da miña vida.

O roubo de nosa día de festividade, «porque si, porque podo» e a valente reacción das maiores, foi a pinga que colmou o vaso de respostas inxustas e absurdas. Despois daquilo tivemos que pasar toda a fin de semana indo ao colexio. De 9 a 6 da tarde fixéronnos estar de pé nunha baldosa determinada, coas mans na cabeza, distribuídas polos corredores de toda a escola. Deixáronnos comer os nosos bocadillos, pero non nos fixeron estudar, nin ler, nin nada produtivo. Só estar de pé, como prisioneiros de guerra. Recordo que unha monxa pasaba de cando en vez a vixiarnos e nunha ocasión unha compañeira burlouse dela, facéndolle acenos coma se fose unha mona, sen darse conta de que os seus xestos víanse perfectamente reflectidos nas portas de cristal que pechaban o corredor. A monxa anoxouse coma se lle vomitase enriba e fíxoa axeonllarse cos brazos en aspas e en cada palma da man plantoulle unha Biblia.

Escríboo e cústame crelo, pero xuro que foi así. A nena mantívose nesa pose, ata que a monxa se foi e as Biblias caeron e sentámonos no chan mortas de risa. Foi un castigo franquista. Non lembro que opinión de todo isto tiveron os meus pais. Sei que a papá molestoulle terriblemente ter que madrugar a fin de semana para levarme en coche ata San Pedro de Visma, pero non me dixo moito máis. Non me rifou, pero tampouco me deu unha palmadiña nas costas.

Facer a comuñón vestida de monxa paréceme un dos travestismos máis subversivos das moitas performances que tiven que facer na miña vida

Un ano máis tarde tocoume facer a primeira comuñón, ir a clases de catecismo a escoitar contos de fadas pésimos. O caso é que a miña nai deume a opción de facer a comuñón vestida de monxa ou de noiva. Tamén me dixo que se fose neno podía ir vestida de mariñeiro. Non entendín de quen ía eu a ser noiva e o de monxa tampouco me facía graza. Así que, aínda que non quería ser un neno, pensei que si quería ser mariñeiro. Facía tempo que no porto da Coruña vira a un rapaz despeiteado cunha gorra de grumete, un pantalón de pana sucio e un xersei de pescozo alto. Desde entón esa era a miña idea da despreocupación, a liberdade e a comodidade. Quería facer a comuñón vestida como ese mariñeiro.

Por suposto, a miña ilusión non me durou nin unha tarde. No momento que lle expliquei os meus pesares á miña nai, enseguida comezou a rir a gargalladas. Non só era eu unha inxenua, senón que o de ir de mariñeiro en realidade era ir de «almirante ou de capitán» e que só os nenos podían vestirse con ese uniforme. As nenas non podiamos ser capitás de nada. Facer a comuñón vestida de monxa paréceme un dos travestismos máis subversivos das moitas performances que tiven que facer na miña vida.

Pasaron os anos e continuei co meu proceso inconsciente de desfranquización. A idea máis drástica que se me ocorreu foi cruzar un océano e poñer distancia entre o perlé, as monxas, os almirantes e a miña persoa. Pero nin por esas, porque hai abecedarios que se che cravan dentro como o aire que levanta unha labazada e ao contrario que no bolero, a distancia non é o esquecemento. Cando ao escribir isto penso no tecido arrabuñador daqueles calcetíns de gancho ou no chifre estridente da Madre Nieves, que debe andar atronándolle os tímpanos a Satanás, non podo evitar lembrar o retrato do ditador que había en cada aula, ou poñernos de pé co ímpeto de soldados rasos, ao unísono, todos os días ao mediodía, ás 12 en punto, para rezar o Ánxelus que nos «narraba» unha irmá polos megáfonos. Porque naquela escola das Escolapias onde só ensinábannos a rezar e a camiñar como cordeiras era das máis modernas da cidade, dispoñía de tecnoloxía en cada salón e tamén de mestras absurdas, como a señorita Victoria, a profe de ximnasia que era anoréxica e durante as clases fumaba como un borracho, mentres nos sostiña polos pololos ou nos facía dar pinchacarneiros laterais.

Ademais, era unha escola carísima, de uniforme e autobús, onde se impartían clases de inglés, francés ou xadrez, pero por suposto, non de galego. Un lugar onde estaba prohibido falar cos nenos do colexio do lado, ir despeiteada ou mascar chicle baixo a pena garantida de que a Madre Cristina che chantase a goma de mascar en metade da cabeleira. Unha educación que custaba un diñeiral e que os meus pais pagaban con gusto, malgastando os seus días en traballos disparatados para que os meus irmáns e eu recibísemos aquela educación tan fascista e moderna, tan de Alberto Closas e a súa Gran Familia numerosa, e poder así chegar a ser españolitos de proveito, almirantes, noivas ou monxas, e non parte do díxome-díxome de bichos raros e «do que dirán». Un adestramento tan efectivo que, honestamente, estame levando toda unha vida desfranquizarme. Malditos fascistas.

 

Este artigo tamén está dispoñible en: Castelán

cool good eh love2 cute confused notgood numb disgusting fail