Nota: A desmemoria é unha das máis grandes eivas que afectan as sociedades en permanente proceso de construción identitaria. Lamentabelmente, o (cada vez máis) ingrato mundo da música non é unha excepción. Un, que aínda conserva algo de respecto polos seus maiores, non pode senón marabillarse ao botar a vista atrás e intentar condensar en poucas liñas o que significa Vicente Luis Piti Sanz Muñoz (Huelva, 1966) na historia da música galega contemporánea. Piti finou o pasado venrres. A entrevista que segue a continuación publicouse no número 85 da revista Luzes.

Os pais de Piti, luguesa ela e segoviano el, mudáronse a Lugo cando o cativo contaba con dous anos de idade. Os avós, tanto por parte materna coma paterna, foran mestres «depurados» durante o franquismo, sendo un deles, Gregorio Sanz, inspirador do protagonista de A lingua das bolboretas de Manuel Rivas. Xa a mediados dos oitenta, Piti iniciouse na música coa inclasificábel banda Sindikato Agrario, fundando a continuación a seminal banda de garaxe Los Contentos. Titulado en Ciencias da Educación, primeiro na especialidade de Filoloxía e logo na de Música, é na década dos noventa cando lle comezan a chover os premios polos seus traballos no eido do audiovisual: cinco Mestre Mateo, tres María Casares (un deles xunto con Fran Pérez, Narf), ou o do internacional Festival de Cine de Ceará (Brasil) pola música do filme Los Fenómenos, entre moitos galardóns.

Coñecín a Piti haberá uns vinte anos, seguramente na taberna A Reixa de Santiago, ou pode que coincidiramos nalgún palco: daquela, Piti dirixía A Banda do Rei, combo residente dun programa da televisión autonómica. Pouco despois foi recrutado por Javier Soto, de Siniestro Total, para dar vida ao Dr. Cotomondongo y sus Metales Preciosos, un delirante experimento ska que deu paso a The Ellas a finais de 2006. Posteriormente denominado Di Elas, neste grupo inicialmente orientado a redescubrir mulleres cantantes e músicas, cantaba o actor Luís Tosar, con quen Piti e o tamén actor César Goldi fundaran The Magical Brothers en 1998.

Por todo isto e moito máis, Piti ten a inequívoca sensación de ser un «maldito pioneiro». Mantemos contacto esporádico por medio das redes sociais dende antes de que o músico se autoconfinase na praia de Santa Cristina, e son estas redes as que permiten que volvamos falar, xa en profundidade, con motivo da publicación de S4N7 (pronunciado Sanz), un disco «con verdade», no que non hai «experiencias prestadas», e que supón o seu retorno á actualidade musical.

Que permanece en Piti Sanz da experimentación de Sindikato Agrario e do garaxe dos Contentos en 2020? Imaxino que seguirás orgulloso destas orixes, coma tantas veces tes reivindicado. Teño sentimentos enfrontados cando penso nas primeiras formacións. Por un lado é un orgullo ter feito traballos novidosos, mais por outro sinto ese desasosego de térmonos adiantado ao noso propio tempo, e de non aguantar uns anos máis até que o tempo nos alcanzase a nós. Sindikato Agrario desfixémonos e pouco despois apareceu o bravú, sitio onde teriamos un espazo preferente. Con Los Contentos, desfixemos o grupo e ao pouco apareceu o indie, con enfoques similares á nosa proposta. Ás veces teño a sensación de ir dando «bandazos» cas miñas bandas [risos]. Logo con
Di Elas tivemos que parar a xira polos compromisos dos compoñentes…

Conservas actualmente o espírito «faino ti mesmo» e artesanal destas formacións fundacionais? Absolutamente. Este disco conta cos mellores apoios técnicos e humanos dunha gran produción. Non tal. Coordinei a gravación con Fernando Campos de Edisco Estudios, onde estou como na miña casa. Ocupeime de deseñar as letras da portada, de facer fotos, de falar con cada quen para que colocase todo no seu sitio. Temos o apoio de Nalgures Producións coma editorial e distribuidora, e imos autoproducir un videoclip. É un completo «faino ti mesmo». Parece a produción dun gran selo discográfico, pero non é máis que o esforzo dun grupo de persoas que creron no proxecto. Ademais da miña voz e guitarra, a banda conta con Adrián Arias ao Bassorgan e teclas, e con Ro Muñoz á batería e coros.

O retorno con este disco promete, anque teño a impresión de que gran parte do público perdeuche a pista dende o accidente de moto. Seguiches traballando en bandas sonoras para filmes e televisión? Aquel accidente sucedeu nun momento no que eu xa estaba mal animicamente. De súpeto, deixaron de chamarme para traballos no audiovisual. Morreron moitos achegados, tiven ese accidente, logo outro e outro. Reaccionei mal. Funme illando e meténdome nun pozo de autodestrución. Desaparecín do mundo durante uns anos. Logo recuperei e volvín aos poucos. Levo un par de anos plenamente operativo, pero cando desapareces dun xeito tan radical, a volta é complicada. Sigo adiante con paciencia. Estou nun momento creativo estupendo, con medios técnicos coma nunca tivera. Falando do audiovisual, só fai falta que me dean outra oportunidade. Namentres, estou centrado con SANZ (S4N7). Sigo o consello que me dera Fran Narf: «por que fas tantos traballos de encarga? Deberías centrarte no teu propio proxecto». Agora entendo de que me falaba. Gozo moito facendo a música dunha película, pero defender as miñas cancións nun escenario tamén é indescritible.

A decisión de autoconfinarte, ou de evadirte fisicamente de certos lugares e persoas, paliou dalgunha maneira a gravidade da corentena obrigatoria? E tanto que si! [risos] De pronto todo o mundo estaba coma min! Só que eu non estaba obrigado. Fixera un autoconfinamento en liberdade. De pronto era o resto do mundo o que estaba engaiolado por lei. Sentinme máis integrado na sociedade. Esa é a terrible verdade.

Centrémonos no disco. Persoalmente, gústame escoitalo deseguido, algo que hai tempo que non me pasa cun álbum novo. Tanto as melodías coma as letras e os arranxos están moi coidados. Pensas que o público de 2020 agradece estes esforzos? Agradezo moito a observación. Sendo as miñas aventuras e desventuras destes anos, hai unha temática común nas letras. O mérito de entender o disco está en que non ten unha narrativa lineal. Fai saltos. Para explicarme, en Pulp Fiction Vincent Vega morre na metade da película, pero no último terzo do filme volve aparecer porque a narrativa non é lineal. Neste disco a narrativa é similar. Que se o público de 2020 agradecerá o acabado do disco?  Haberá xente que si e haberá a quen lle importe un pemento. Hai pouca xente que lea poesía. A xente, en xeral, está afeita ás letras explícitas e baleiras de contido, cousa que me horroriza… eu que sei, hai mil exemplos de letras estúpidas. Non podo mirar o que fan outros. Teño que coidar o que ofrezo eu. Teño que ler, estudar e saber como contar unha historia sen contala, vestida cun son impecable. Que sexa a persoa que escoita quen produza as súas propias imaxes no seu maxín a través da música e palabras que lle ofrezo.

Por que recuperar cancións de certa antigüidade? Sentías que necesitaban unha edición «digna» ou é que forman parte indispensable na viaxe que te levou espiritualmente ao momento en que te encontras? Trátase dunha «compilación» de temas significativos que definen o que é hoxe en día Piti Sanz? Non vas mal encamiñado, mais non diría compilación en si mesma. É un disco no que conto os meus últimos dez anos. É certo que recupero dous temas de hai moito tempo, logo reviso outros tres que tamén teñen os seus anos. Son revisión e re-visións. Os outros cinco ou seis son totalmente inéditos. Pareceume o xeito máis sincero de presentar este traballo. É un disco transparente en tanto que falo da miña vida, dos meus sufrimentos, das miñas dores. Experiencias persoais e universais ao mesmo tempo.

Algunhas das cancións comezan con sons ambientais, o cal me remite ao primeiro LP de Deep Purple. Fixeches traballo de campo? Hai que ter coidado con estes efectos, porque non son nin a metade das cancións, pero cando escoitas a sensación que tes é que están en case todas. Tiven moito coidado con iso. O primeiro mar que se escoita é o de Santa Cristina. Canto ao de Deep Purple, temos referencias, vivimos delas. «Todo sale mal» é a canción máis vella de todas as que hai no disco. As letras das cancións pódense dividir entre as que son tipo letra de canción e as que son máis poemas. Das que son máis poemas quizais podo falar menos, porque poden ser interpretadas de moitos xeitos, anque si que podo dar algunha referencia. Por exemplo, «Todo sale mal» é máis letra de canción, é moito máis claro de que está falando. Cando alguén ten a sensación de que todo se lle revira, busca unha desculpa polo desespero, «son las brujas, los enanos, los demonios, la causa me da igual», efectivamente, a causa dá igual. Xa empezas a buscar, que carallo pasa aquí, que maleficio teño enriba? O vídeo de «Todo sale mal» vai ser autoproducido e vai ser Adrián quen faga a montaxe. A idea que teño eu é gravar con tres cámaras, mal encadradas, pero que se vexa que está feito a propósito. Unha homenaxe a nós mesmos, «Todo sale mal».

Se o disco comeza así, só pode ir a mellor… Coma se dixeramos: «as cousas teñen que empezar a funcionar». Efectivamente, tamén é a primeira coma seguindo unha liña temporal, que rompo, como che expliquei, varias veces coma en Pulp Fiction, que non é unha narrativa lineal, está rota en varios sitios: vou de adiante para atrás. Pero si, a primeira canción si que é a máis antiga de todas. Foi unha época moi dura: houbo moitas mortes ao meu redor, as cousas empezaron a revirarse e empezou a traballar en segundo plano o baixón que tiven posteriormente e fun arrastrando durante anos, sen ser eu consciente del. Até que estoupou aí en 2015 máis ou menos. Estiven un par de anos, dous anos e medio… paseino mal, por que non dicilo. No interior do disco fago un recordatorio e agradecemento á xente que o pasou mal ben física ou animicamente nestes últimos anos. Porque logo, o que che queda é unha especie de empatía coa xente que pasa por unha serie de problemas. No fondo coñeces como se pasa mal animicamente, no laboral e incluso a nivel monetario, estar na pobreza absoluta. Eu tiven unha época na que vivía moi ben e pasei a unha época na que non tiña nada, quedei totalmente arruinado. Foi cando comecei a decatarme do que era un céntimo. Aprendín moitas cousas.

«De la azotea» é unha proposta con ritmo de valse e un ton máis optimista.. É un pouco máis poema. Son sensacións que a min me levaban a unha persoa que está nunha gaiola, enreixada, que non pode saír, que está buscando o buraco por onde escapar. Por iso repite tanto o de «voar», que non é máis que unha sensación de liberdade. Houbo quen entendeu que se trata dunha persoa que se vai tirar ao baleiro. Pódese entender de varios xeitos. No pequeno círculo de persoas que escoitaron o disco, houbo quen a entendeu así. O título, «De la azotea», é un xogo de palabras tamén para referirse á inestabilidade mental ou emocional.

«Helado» conseguiu poñerme a pel de galiña. Eu gusto de dar dobres significados e de xogar coas palabras: helado de frío ou helado de morto! Porque ao final da canción di: «espero me vaya bien allá en donde esté», pero no medio da canción di: «espero te vaya bien allá en donde estés». É a historia da que pode ser unha parella, e pode ser unha carta dende o Alén. Pode ser! Este tema está a medio camiño entre poema e letra de canción. Gusto moito del porque ten moitas «trampas». Por exemplo, ten unha parte de harmónica que é un cachiño de «Cuando ríes», de Los Contentos, e ten un coro que é o de «¿Dónde está mamá?» [«El secreto de mamá», de Los Contentos], o que pasa é que non di «¿dónde está mamá?», só di «nanana-na-na». Sempre estou buscando este tipo de cousas, e quen coñece as referencias si que goza. A verdade é que a temática en xeral é un pouco escura, pero non é amarga. Definiría o disco coma melancólico máis que coma dramático.

En «Bucear» volvemos ao tema do mar. É un referente que está continuamente presente, coma os fluídos en xeral, coma o aire da azotea. «Bucear» é outra das antigas. Relaciono máis a auga e o mergullo coa non-respiración que con nadar. De feito non é nadar, é mergullarse. Vén a conto a última estrofa da canción, por exemplo. É unha experiencia de cando era neno, que caín dun bambán, quedei sen aire, de non poder respirar, que me parece unha sensación terrible. Eu veraneaba na Mariña cando era pequeno e lembro que había moita xente todos os veráns que morría afogada, na Areoura, ou na Marosa. De pequeno pensaba o horrible que debe ser morrer deste xeito. É algo que me deixou marcado para toda a vida.

Pode ter este tema algo que ver coa soidade? Si. Quizais mergullarse é un acto máis solitario.
O ritmo é outra referencia, hipnótica e sosegada ao estilo de The Doors. O tema ten un ciclo, unha roda de oito acordes. Nos sesenta, cando facían un tema cunha roda de cinco acordes ou máis, con sentido, claro, que non soase «metido con calzador», dicían: «aí tes un bo tema». Por exemplo, «Hey Joe» é unha roda de cinco acordes. O que é o mestre de facer isto, para min, é Arthur Lee, de Love. Fai unha roda dunha morea de acordes seguidos que nin te decatas.

Estoume lembrando de «7 & 7 Is», por exemplo. Por exemplo, si.

E eles (Love), fixeron «Hey Joe», tamén. Si, máis rápido [que a versión «canónica», a de Jimi Hendrix]. E incluso «Alone Again Or», que soa coma se fosen catro acordes. Parece que son catro, pero é unha roda dun montón de acordes, unha marabilla. «Bucear» son oito acordes facendo roda, e tamén parece que quedan moi naturais, é o que me gusta do tema.

«Tú no eres yo» é unha canción «cuspida na túa cara». Non sei moi ben de que vai, pero é rock and roll, e gusto dela. Ao principio soa unha harmónica cromática de panca, idea de Fran Narf, que a metera nunha canción da Psicofónica. Pero é certo, é unha canción cuspida, moitas das frases que saen nese tema escoiteinas na terraza dun bar. Dous tipos que estaban discutindo, non sei por que, e quedei coa frase «¡tú no eres yo, tío!», e metina no retrouso.

Entendo, escena costumista de bar… En «Estrella fugaz», os toques de tambor aseméllanse á entrada do retrouso de «Lucy In The Sky With Diamonds». Non! Eses golpes de tambor son bombas. É que vou destripar a canción. Expón unha situación moi cómoda, moi agradábel, moi pausada… Ao mellor é interesante destripala tamén. Coma os cadros, cada un saca a súa interpretación e todas son válidas, segundo o sinta no seu ser, e todas son correctas.

«Dille que non». É poema. De loita. Hai que tirar para adiante. Hai pouco contactei cunha persoa a través de Twitter, que está a pasar un mal momento. O único que recibía eran palabras de ánimo, pero non comprensión. A alguén que está realmente deprimido non o soporta ninguén, e non se soporta a si mesmo. E díxenllo, porque podía imaxinar polo que está pasando. Pois onte mandeille este «Dille que non». E con todo o respecto do mundo díxenlle que isto non era tanto como «ánimo, veña para adiante», senón «plántate no teu sitio, vas ter que ser disciplinado».

Non é tanto esa palmada nas costas senón unha invitación a manter unha actitude… Iso é, todo o contrario a unha palmada. Tío, plántate, porque non che vai quedar outra. «Dille que non», que é algo máis intrínseco, máis persoal, para un mesmo, e «dilles que non», que é un pouco máis para fóra. Cada un que interprete o que precise.

En «Gente y ciudades» parece abrollar a idea de que as cidades galegas son hostís. Nas primeiras estrofas falo da Coruña e Vigo, esta canción máis que nada o que di é que toda Galicia é igual. Hai dous anos fun a un partido do Celta e o ano pasado fun a un partido do Deportivo, e a inquiña que teñen uns cos outros non a entendo. Vai dunha cousa tan sinxela coma iso. Que se subliña coa canción «Cien veces caerás»: nazas onde nazas, cando caias non vas ter outra que levantarte. Tamén vén dun refrán ruso que di «está permitido caer, pero é obrigatorio levantarse». É letra de canción total. Todos queremos o mesmo, que é vivir decentemente, nada máis. E que non nos toquen moito os collóns. É o único que queremos. Na última estrofa queda claro que ao final se hai alguén raro ou estraño, é un mesmo. Non son os demais. Homo homini lupus, así acaba.

O folk e o rock no seu momento eran a canción protesta, a reacción ante o establishment. Agora mesmo tamén ten un pouco de sentido, non? Acabas de dar no cravo! Eu vin que tiña un disco moi intimista, pero faltábame un algo que sempre me gusta meter nos discos, que era a reivindicación. «As casiñas do barrio alto» fíxena porque quería versionar a unha muller, Malvina Reynolds (as discográficas incluíron tamén a Víctor Jara coma autor, cousa que non é certa). O que fixen foi adaptala á realidade de aquí, «as casiñas do barrio alto todas feitas de cara ao sol», e moitísimo máis roqueira. No meu caso é máis rock que folk, e no seu caso (Reynolds e Jara), máis folk ca rock.

Paréceme un final de disco estupendo, observando a ameaza fascista todos os días nos medios e que vai xerando cada vez máis desigualdades. Coma dicías antes, só queremos vivir decentemente. A dereita está cada vez máis á dereita; o centro está cada vez máis á dereita, e supón que a esquerda está cada vez máis no centro… Eu creo que todo isto é unha estratexia… eu que sei! Estrema esquerda eu penso que xa non hai, francamente! Porque Pol Pot xa… onde foi!? E Stalin, onde vai? Está superado, non é?

Paréceme que os músicos podemos loitar na medida en que poidamos, poeticamente, reivindicando a nosa posición… Alfonso, eu xa corrín diante dos «tofes», agora xa non teño idade para correr, que ademais teño un xeonllo escangallado e non me dá para correr, porque me pegan unha tunda que non vexas!

Pero fas cancións! Xa, é o que queda!

E agora que? Non podo ter plans de futuro. Non a longo prazo. Tal e coma vai todo, creo que ninguén debería telos. A situación mundial é peor que incerta. Se fago un esforzo, máis que plans teño desexos. Desexo que esta emerxencia sanitaria remate. Que a xente recupere confianza. Que non me adiante ao meu propio tempo coma outras veces e que funcione S4N7. Que guste o CD. Que sexa entendido.