O día Mundial da Eliminación da Violencia contra a Muller encheu onte de proclamas e berros de basta as redes sociais, as rúas e os manifestos dos colectivos e as institucións. Hoxe, 26N, que xa non é o día mundial de nada e empezamos a conta atrás dende 364 ata o vindeiro 25N, penso que cabe iniciar outra reflexión. Desta vez, non dende o profundo convencemento, senón dende a máis fonda autocrítica. A premisa non pode ser máis simple: as nosas vidas importan, mais, ás veces, unhas importan máis ca outras.
Á hora de falar dos grandes males da humanidade, os relatos ilustran mellor que os datos, e este non ía ser menos. Ocorreu hai un tempo, no edificio no que residín durante uns meses. Noite si e noite non, pero sempre varias veces á semana, o eco do patio interior traíame de volta berros iracundos dende o 5ºA. Ao principio non sabía ben de onde viñan: tras longos tanteos nas estancias do piso, inspeccións no rellano, baixadas e subidas polas escaleiras e abrir e pechar de fiestras interiores e exteriores identifiquei o piso das liortas. Case sempre, os berros desaforados dun home, o ruído de bater nas portas e o estrondo de obxectos estoupados con furia contra as paredes. Menos habitualmente, a contestación débil dunha muller, cunha voz que delataba, claramente, o estar baixo os efectos de algo que non sei precisar. A suposición, ao pouco, confirmouse: o home acusaba á muller, decote, de «habérselo fumado todo», de «ser una puta yonki de mierda» e de «no tener control», entre outras vexacións e insultos relacionados, a miúdo, coa súa valía como ser humano. Ela raramente contestaba, mais cando respondía, facíao cunha resignación cansa de quen ten normalizada a conxuntura, ou mesmo de quen cre tales valoracións sobre si mesma. Nunca escoitei agresións físicas, pero a agresividade do home naqueles, digamos, «intercambios verbais», daba a entender sen xénero de dúbidas que non sería estraño que chegasen a producirse.
Aquí chega a que para min é, de todas, a parte máis dramática do relato: aínda que naqueles días enchinme de chamar á policía e a canto corpo de seguridade se me pasou pola mente cada vez que escoitaba unha daquelas pelexas, nunca xamais acudiu ninguén. As escusas eran diversas. «Es que ahora mismo no tenemos gente a la que mandar allí», «si los vuelves a oír, vuelve a llamar», ou, directamente, silencio trala liña. O meu erro entendino tras unha desas chamadas aos axentes, ocupados, seguramente, en cousas máis urxentes, como perseguir autores de pintadas ou disolver botellóns: foi comentar, nos límites da miña paciencia, o tema das drogas, o que deu ás nosas valiosísimas forzas da orde o espaldarazo perfecto para cribar a miña incidencia. Hai unha frase que resoa, cada día, na miña cabeza: «Poco puede hacerse: eso son asuntos entre ellos, uno le coge la papela a otro y se lía, ya sabes». O policía que atendeu a miña chamada aquel día dixo iso, pero, moi probablemente, o que quería dicir en realidade e de feito dixo entre liñas foi «que importa, si es una yonki».
Velaí as costuras rebentadas do sistema. A vida das mulleres importa, pero hai mulleres que nos importan menos. Cando non son nais entregadas ou veciñas amables e colaboradoras, amantísimas fillas e irmás ou amigas fieis. Cando non son grandes loitadoras ou persoas traballadoras e solidarias coa súa comunidade. Mulleres vulnerables, cos estragos da vida nos seus corpos, que reciben, en cambio, a criba do sistema, e que non teñen dereito a protocolo. E aquí é onde clamo autocrítica, pois todas somos parte dese sistema que filtra por valor social: a vida desas mulleres debe importarnos, aínda que non sexa exemplar, nin vaian abrirse ao día seguinte telexornais e primeiras páxinas da prensa falando do enorme oco que deixan entre os seus seres queridos, nin o valiosa que era para a sociedade e a súa contorna, nin ninguén que vaia ir deixarlles un ramo de flores nas portas das súas vivendas ou dos seus negocios cando xa non estean.
Os ruídos do 5ªA cesaron un día. Aqueles veciños marcharon, e, ao pouco, marchei eu. E a miña cabeza debuxou un escenario hipótetico, pero altamente probable: se aquel home chega a matar a aquela muller, e o seu nome, que nunca souben, tivese pasado a engrosar esa lista negra de asasinadas que parte de cero co inicio do ano, seguro que aqueles axentes que non acudiron cando se lles chamou porque «poco podía hacerse» sairían cadrarse relixiosamente ás 12.00 horas no minuto de silencio de rigor do día seguinte. A corporación municipal suxeitaría unha pancarta violeta en liña diante da casa do Concello, e antes de comezar o pleno do mes, gardaríase outro silencio solemne na memoria daquela muller do 5ºA. Leríanse, de novo, proclamas nas prazas e nos medios. As cifras de asasinadas serían repasadas, unha vez máis, ao abrir os telexornais, ca engádega dunha nova vítima. Corearíase o enésimo «nin unha menos». Preguntariámonos, outra vez, en que fallamos. E estou segura de que, ao final do día, a única que se sentiría directamente responsable daquela morte, sería eu. A única que, de toda esa cadea de protección que rachou ao inicio, pensaría realmente que fallou. Que podía ter feito algo máis.
O 25N tocou reivindicar a vida das mulleres como algo valioso. Neste 26N igual de combativo, eu lembro a esas outras mulleres que nos importan menos e que merecen, sen dúbida, moito máis de nós.
