Sardiñas en lata de menú na residencia do grupo de Florentino Pérez na que morreu unha anciá sen atención médica

As traballadoras do centro Concepción Arenal da Coruña, xestionada por Clece, denuncian a falta de recursos tres anos despois da morte da muller, afogada no seu propio vómito unha noite na que non había nin médicas nin enfermeiros.

A Coruña- O 10 de decembro de 2019 unha muller de 85 anos interna na residencia pública autonómica para maiores Concepción Arenal da Coruña morreu por broncoaspiración como consecuencia dun atragoamento sufrido horas antes. Levaba horas con febre, taquicardia e a respiración alterada, pero pasou as súas últimas horas de vida sen atención médica porque a empresa privada que xestionaba a residencia non destinara esa noite ao centro máis persoal sanitario que tres auxiliares para encargarse de preto de 150 persoas maiores distribuídas en cinco plantas. Non había médicas nin enfermeiras de garda. Só as tres auxiliares. Cando chamaron a un médico da sanidade pública, xa era tarde.

Case tres anos despois, e cando aínda non se celebrou o xuízo pola morte da muller, traballadoras, residentes e familiares de internos maniféstanse cada xoves ás portas da residencia. Aseguran que nada cambiou desde entón, nin sequera por mor da investigación por un suposto delito de homicidio por imprudencia profesional que instrúe un xulgado da Coruña, e no que están imputados varios altos cargos e técnicos da empresa e a Xunta de Galicia como responsable civil subsidiaria.

Cando a anciá morreu, a residencia Concepción Arenal estaba xestionada por DomusVi, propiedade do fondo voitre británico Intermediate Capital Group (ICG) e do multimillonario francés Yves Journel. Desde o pasado xuño, o contratista é a firma Clece Vitam, a división multiservicios do conglomerado empresarial doutro millonario, o construtor español Florentino Pérez, dono de ACS e presidente do Real Madrid.

Clece leva contratas públicas de xardinería, limpeza e mantemento de edificios, iluminación pública, servizos aeroportuarios… Tamén a xestión de residencias como a da Coruña, cuxos traballadores apuntan que desde que a Xunta lla adxudicou, a situación empeorou, con aínda menos persoal e recursos para que poidan facer o seu traballo. É dicir alimentar, acompañar e coidar aos residentes.

«O funcionamento da residencia pública Concepción Arenal é a indecencia personificada», asegura Paulino Campos, presidente de REDE, a Federación Galega de Asociacións de Familiares e Usuarias de Residencias. Denuncia que durante os mandatos de Alberto Núñez Feijóo e agora de Alfonso Rueda, a Xunta antepuxo os intereses de negocio do sector privado á correcta xestión das residencias. «É o símbolo perfecto da escandalosa e espantosa colaboración das iniciativas pública e privada que domina o actual sistema das residencias en Galicia», engade.

Florentino Pérez / Foto: Real Madrid

Campos lembra que a Xunta paga ás sociedades de Florentino Pérez uns 1.400 euros mensuais por residente, cando as mesmas empresas cobran entre 1.965 e 2.550 euros por persoa nos seus centros privados de Oleiros, un municipio residencial a dez quilómetros da Coruña, e de Vigo. «Se nestes dous centros privados se suceden as protestas das familias pola desastrosa atención dispensada ás persoas maiores, xa podemos imaxinar o que sucede en Concepción Arenal. Quen pagan estas estreitezas? Os de sempre: as persoas maiores e as traballadoras», conclúe.

Con respecto ás primeiras, as queixas son continuas. En abril de 2019, seis meses antes da morte da muller, a inspección da Consellería de Política Social da Xunta constatou en dúas visitas ao centro varios incumprimentos legais nos sistemas de seguridade, así como o mal estado das instalacións e varias deficiencias nos protocolos de aviso ás familias e de información acerca das incidencias de saúde dos internos. Tamén se fixo eco das denuncias das traballadoras sobre os excesos de xornada ás que as obriga a falta de persoal e a vulneración dos seus dereitos laborais, que hoxe, afirman, seguen manténdose.

Xornadas de 6 minutos semanais

O exemplo máis recente ocorreu o pasado 16 de agosto, cando a dirección ordenou un «menú de emerxencia» para comer que consistía en sardiñas enlatadas. A emerxencia debeuse a que non había ningún cociñeiro na residencia, tal e como proban as anotacións na folla de rastrexabilidade e servizo da cociña dese día á que Luzes-Público tivo acceso grazas a REDE, e que acompaña este artigo.

«Esta residencia é como o Titanic, levamos anos advertindo de que se afunde, pero nin sequera cun suceso tan grave como o de 2019 nos fan caso», asegura unha delegada sindical, que prefire gardar o seu anonimato por medo a represalias. Acaba de decatarse de que no rexistro de xornadas de Clece, que a compañía se negou a proporcionar ao comité de empresa, hai ata 20 tipos distintos de xornada laboral. No caso dunha traballadora de limpeza, asígnaselle unha xornada de seis minutos á semana. «0,1 horas», tal e como consta na información que ofrece a Xunta a través da súa Rexistro Único de Entidades Prestadoras de Servizos Sociais. Hai outros traballadores e traballadoras con xornadas de 8 horas á semana; de 11,64; 14,92 ; 15 horas semanais… Público tentou contactar con algún responsable da empresa para aclarar o por que de semellantes diferenzas s e coñecer a súa versión diante das denuncias do persoal, pero non o logrou. Tampouco respondeu a Consellería de Política Social, cuxa responsable é Fabiola García.

Folla de rastrexabilidade do servizo de cociña onde se rexistra o menú ‘de emerxencia’ a base de sardiñas enlatadas servido aos usuarios da residencia o pasado 16 de agosto.

Só tres meses antes do falecemento da muller que morreu sen atención médica, unha médico e unha enfermeira denunciaron a situación laboral do centro nos xulgados do Social, que acabaron arquivando o caso. A súa avogada, Belén Canosa, é a mesma que exerce de forma altruísta a acusación na querela por homicidio imprudente cando a residencia a levaba DomusVi. «Aos donos, os fondos voitre, danlles igual os dereitos máis esenciais dos residentes. Para eles é un negocio no que máis diñeiro gañan canto menos gastan», afirma.

A defensa de Clece alega que non había enfermeiras aquela noite porque é difícil contratalas xa que todas se van á sanidade pública. Canosa responde que ese argumento obvia que os salarios que lles ofrecen son moito máis baixos. «Se non tes persoal para garantir a prestación dun servizo público porque non lle pagas o que debes pagarlle, entón, sinxelamente, non podes prestalo», sinala a avogada. «Economizan en persoal sanitario, pero tamén en xabón, en sabas, en cueiros, en alimentos», conclúe.

A investigación do caso, a cargo da xuíza de Instrución número 6 da Coruña, recolle como o médico que supostamente estaba de garda localizada non atendeu as chamadas na madrugada na que a residente comezou a atoparse en estado grave; que non había enfermeiras esa noite; que tan só había tres auxiliares para cinco plantas e 150 residentes, mesmo que algún dos supostos auxiliares non o era en realidade porque no seu currículo só consta un curso municipal de tres meses.

Gran parte das dilixencias de investigación foron practicadas xa, e fontes próximas ao caso estiman que a xuíza ditará auto de arquivo ou de apertura de xuízo oral no primeiro semestre de 2023.

Mentres tanto, as circunstancias actuais empezan a parecerse moito ás dos meses previos á morte daquela muller. As traballadoras presentaron en marzo pasado unha denuncia na Fiscalía documentando que a falta de médicos e enfermeiras no centro durante varias quendas semanais é habitual, e en setembro pasado dirixíronse outra vez á consellería de Fabiola García para advertirlle de que a empresa estaba a incumprir a lei e poñendo en risco as vidas dos usuarios.

Distribución horaria das xornadas da plantilla da residencia Concepción Arenal de A Coruña

Segundo un correo electrónico do pasado 26 de setembro ao que tivo acceso Público, a inspección da Xunta recoñece que constatou as deficiencias denunciadas con respecto ao persoal gerocultor e de enfermería, e que instou á empresa de Florentino Pérez a emendalas baixo a ameaza de iniciar «as accións oportunas respecto diso».

Un mes despois, as traballadoras afirman que todo segue igual. Este xoves manifestaranse xunto aos usuarios da residencia e os seus familiares, para alertar do perigo de que unha persoa maior poida enfermar de novo e agonizar durante horas sen que lle atendan nin un médico nin unha enfermeira, por culpa do interese lucrativo dunha empresa que, ao seu xuízo, incumpre a lei, e coa conivencia da administración que debería protexerlles.

Resposta da Xunta tras as publicación deste artigo

Tras a publicación desta información, a Consellería de Medio Ambiente da Xunta remitíu esta resposta ás preguntas de Luzes-Público:

«A Consellería de Política Social e Xuventude ten constancia das denuncias formuladas contra este centro dirixidas á inspección de servizos sociais, motivo polo cal leváronse a cabo as correspondentes visitas de inspección.

Os incumprimentos detectados nas inspeccións realizadas no ano 2020 relativas á falta de persoal de enfermaría 24 horas deron lugar á tramitación dun expediente sancionador firme en vía administrativa.

A entidade manifesta dificultades para a contratación deste persoal e acredita a súa busca.

A Consellería de Política Social e Xuventude ten constancia da presentación de reclamacións por irregularidades no ámbito laboral, pero o órgano competente para tramitar estas é a Inspección de Traballo.

De acordo co establecido na orde de 18 de abril de 1996 pola que se desenvolve o Decreto 28.7.1995, que regula o réxime de autorización e acreditación de centros, respecto aos requisitos de persoal das residencias para persoas maiores, estas deben contar coa presenza “localizada” de profesional médico 24 horas.

Polo que respecta a querela criminal que instrúe o Xulgado de Instrución número 6 de A Coruña, este é un tema que está xudicializado e será nesta vía na que se diriman as responsabilidades no seu caso».

cool good eh love2 cute confused notgood numb disgusting fail