Santiago.- O que está a ocorrer en Gaza representa un fracaso da humanidade de semellante calibre que nos interpela a todos os humanos como membros da especie. Interpélanos, si, pero tamén nos afecta. É certo que sobre os nosos hospitais e escolas non choven bombas nin se tirotea ao público de raves pacíficas, e que, ao contrario dos civís palestinos e israelís inocentes que as padecen, nós si podemos abstraernos do horror das imaxes que eles protagonizan. Pero do que non podemos escapar é das consecuencias que o lento xenocidio de máis de dous millóns de conxéneres pode ter sobre a orde mundial baixo a que vivimos e sobre o desenvolvemento futuro da nosa historia e as nosas formas de vida.

A case 4.000 quilómetros de Gaza cidade, no Teatro Principal de Santiago, celébrase desde este martes o festival Amal, a Semana de Cinema Euroárabe organizada pola Fundación Araguaney. Pretende ser, en palabras do seu director, Ghaleb Jaber Martínez, «un encontro de culturas, un espazo no que a gran pantalla se transforma en xanela e esa xanela nunha porta ao intercambio, á empatía e ao entendemento». Pero tamén, pola conxuntura na que se desenvolve o certame, unha alerta sobre nosa propia posición intelectual fronte ao horror en Gaza:  «Ninguén está a salvo, todos estamos en perigo independentemente do lugar no que nacésemos», afirma Jaber. «Se ignoramos a dor dos demais esa dor transformarase en rabia, e a rabia o destrúe todo».

«Gaza xa era inhabitable fai tres anos, pero agora estamos fronte o Goberno máis radical da historia de Israel»

A noite do pasado luns, un vídeo de Público sobre a cronoloxía do bloqueo israelí a Gaza inaugurou o festival e deu pé a un coloquio moderado por Jaber no que a adxunta á dirección do diario, a xornalista Esther Rebollo, e o codirector do Instituto de Estudos sobre Conflitos e Acción Humanitaria (Iecah), Jesús Núñez, debateron sobre a situación na franxa, contextualizándoa nas orixes do conflito entre Israel e Palestina; as súas raíces socioeconómicas; a resposta silenciosa e timorata dunha comunidade internacional que leva décadas ignorándoo desde a distancia, coma se o incumprimento continuado da legalidade da que se dotou apenas fóra con ela; sobre a actual guerra entre Israel e Hamás e, especialmente, sobre os discursos xerados ao redor de todo o anterior.

O peor escenario posible

«Estamos diante do peor escenario posible», asegurou Esther Rebollo referíndose aos máis de 75 anos transcorridos desde a proclamación do Estado de Israel e o progresiva pero imparable ocupación da Terra Prometida na que os palestinos se asentan desde hai milenios, e que para eses máis de dous millóns de conxéneres asediados viuse reducida a un anaco de deserto do tamaño de Vilalba (Lugo). Coa diferenza de que a poboación que vive nese dous municipios apenas representa un 0,7% da que se arrecuncha en condicións infrahumanas na franxa desde hai décadas, e desde o pasado 8 de outubro, sen alimentos, auga, electricidade, medicinas, combustible…

«É o peor escenario posible porque Gaza xa era inhabitable hai tres anos, pero agora estamos diante o Goberno máis ultradereitista e radical da historia de Israel, algúns de cuxos membros avogaron polo exterminio do pobo palestino, por unha banda, e con Hamás controlando a Franxa, por outro», sinalou Rebollo. Para a directora adxunta de Público, o bloqueo e os bombardeos indiscriminados sobre obxectivos civís ordenados polo Executivo de Benjamin Netanyahu en resposta aos atentados de Hamás do 7 de outubro, representan «unha vinganza, un castigo colectivo» incompatible co dereito humanitario e as leis da guerra. «É un fracaso da humanidade no seu conxunto», advertiu.

«Nun territorio con 6.000 habitantes por quilómetro cadrado [ningún dos barrios máis poboados das cidades galegas, nin sequera de Madrid e Barcelona, alcanzan esa densidade], é imposible facer ‘bombardeos selectivos’, como os chama o Goberno israelí», asegurou Jesús Fernández, quen incidiu ademais na relevancia da «perversión do discurso e da definición de conceptos» mediante os que Israel leva décadas gañando fronte a Occidente a batalla cultural derivada do conflito. «Fálase de ‘antisemitismo’ coma se os palestinos non fosen tamén semitas; de ‘asentamentos ilegais’ coma se houbéseos legais; de ‘mortos’ en bombardeos en Gaza fronte a ‘asasinados’ nos kibutz…».

Narrativas e deshumanización

A directora adxunta de Público tamén detallou como esas «narrativas» que desde hai anos rodean os enfrontamentos e a guerra permitiron construír as posicións ideolóxicas desde as que os occidentais observamos non só o conflito político e militar, senón as súas consecuencias directas sobre quen o padece: «Humanizamos ás vítimas israelís, vemos as súas fotografías, as declaracións dos seus familiares, sabemos a que se dedicaban, que facían cando as asasinaron… Pero deshumanizamos ás vítimas palestinas porque só as tratamos como números», explicou Rebollo.

«Humanizamos ás vítimas israelís pero deshumanizamos ás vítimas palestinas»

Nese sentido, Ghaleb Jaber coincidiu na apreciación dos dous expertos coa seguinte reflexión sobre como se posicionou ao longo dos anos o argumentario israelí nesa guerra dialéctica: «Dise que o pobo palestino é o único ao que domina Israel, cando en realidade sucede que o seu discurso os domina a todos, a todo o mundo salvo, precisamente, aos palestinos».

Jaber Martínez é fillo de Ghaleb Jaber Ibrahim, un médico e empresario palestino asentado en Santiago que en 1967, cando contaba 17 anos de idade, escapou coa súa familia de Cisxordania fuxindo da guerra dos Seis Días. Foi por mor dese conflito que Israel ocupou ese territorio ademais da península do Sinaí, en Exipto; de Xerusalén Este; dos Altos do Golán, en Siria, e da Franxa de Gaza, a cuxa poboación mantivo desde entón baixo o seu dominio cernando non só o dereito dos seus habitantes a dotarse e desenvolver estruturas políticas propias, senón a dispoñer das infraestruturas básicas para garantirse unha subsistencia digna.

É nese contexto no que nace Hamás, unha organización paramilitar declarada terrorista por Israel a pesar de que foi o propio Estado israelí o que alentou o seu crecemento para fragmentar ao movemento de liberación nacional palestino. Tamén a consideran unha organización terrorista Estados Unidos, a UE, Reino Unido, Xapón, Canadá, Australia e a Organización de Estados Americanos, entre outros, pero non así potencias como China e Rusia e estados como Turquía, Noruega, Brasil e mesmo Suiza. E tanto Rebollo como Fernández coinciden en que Hamás, en boa parte, é froito «da impotencia e a frustración» dos gazatís, da dor de anos convertida en rabia destrutiva da que falaba Ghaleb Jabar Martínez. Do outro lado, o de Netanyahu é un Goberno corrupto, formado por ultraortodoxos e acosado pola Xustiza, para o que os atentados representaron en certa forma a posibilidade de lanzar unha «cortina de fume» para esconder a súa debilidade.

Os dous relatores coinciden en que, dadas as circunstancias, a situación actual pode derivar «nun incendio global de proporcións catastróficas», segundo o codirector do Iecah, quen alerta de que posicións como a da presidenta da Comisión Europea, Ursula Von der Leyen, apoiando a Israel a pesar de non ter mandato algún dos estados membros da UE, «coloca aos europeos como obxectivo do terrorismo yihadista». «Gaza pode ser a chispa que prenda o incendio», engade Rebollo.

«Gaza pode ser o inicio dun incendio global de proporcións catastróficas»

No ano 2000, o pai de Ghaleb Jaber Martínez creou a Fundación Araguaney, a través da que pretende fomentar o debate social e económico en Galicia sobre a internacionalización, a tolerancia e a integración das culturas árabe, española e iberoamericana. Desde hai anos organiza a Semana de Cinema Euroárabe, cuxo catálogo ofrece sempre esa xanela aberta para aproximarse non só ao mundo árabe e a súa cultura cinematográfica, senón á visión que ese mundo ten de si mesmo e do seu papel no contexto internacional.

Cine arabe

Xusto antes do debate, Jaber deu a palabra a Sami Ashour, un gazatí que se instalou en Santiago hai 15 anos escapando do horror da franxa. «Imaxínense á poboación de Galicia [2,7 millóns de habitantes] vivindo no 1,2% do territorio do país», dixo Ashour, quen tamén aludiu ás historias que os espectadores do festival poderán ver esta semana: «O cinema árabe está cheo de historias agradables, pero desde que nacín eu levo vendo sempre a mesma película, a mesma historia. E creo que o maior logro da miña, da miña historia, é aforrarlles aos meus fillos as sete guerras que si tiveron que sufrir os seus avós, os seus tíos e os seus curmáns».

Nesta ocasión, o festival Amal permitirá ver traballos como Conspiración no Cairo (Tarik Saleh, 2022); Entre as figueiras (Taht alshajra, 2022); The Sage (Basil Alkhatib, 2021); Little Palestine, Diary of a Siege (Abdallah Ao-Khatib, 2021) e O caftán azul (Le bleu du caftan, Maryam Touzani, 2022).