«Cando estaba no Terceiro Grao tiña que coller todos os días o Castromil na estación de Santiago para ir durmir ao cárcere da Coruña. Sempre á mesma hora. Sempre o mesmo traxecto. O mesmo autobús. O mesmo cheiro a tabaco reseso. O mesmo asento sobado. O mesmo traqueteo da xanela que se instalaba na miña cabeza».
Goldi libre. Autorretrato dun insubmiso preso nos cárceres de Felipe González.
Hai uns días, o xornalista Ignacio Pato Lorente lembraba en twitter que estaba a cumprirse o 30 aniversario da primeira vez que un grupo de insubmisos tivera que presentarse ante un xuíz. Tres décadas xa do inicio dunha loita que –segundo as cifras do propio Pato– fixo pasar polos tribunais 50 mil mozos e deu con 1.670 deles no trullo, onde tiñan que cumprir o famoso 2-4-1 (dous anos, catro meses e un día*).
Quen queira coñecer de primeira man a historia dun daqueles rapaces que no seu momento tampouco foron considerados presos políticos pode achegarse a Goldi Libre, a primeira das montaxes autobiográficas xurdidas da Berberecheira, o laboratorio de teatro dos Chévere. «Goldi libre» (con b ou con v) era un lema que se multiplicaba polos muros de Compostela a mediados dos noventa, un nome entre tantos outros (Peñaño, Budi, Ernesto, Aguiño, Abraira…) que el mesmo pinta con spray no fondo do escenario no arrinque da obra.
Para os españoles de bien –o que hoxe chamariamos a dereita sen complexos– os insubmisos non eran máis que un grupo de maricones y cobardes que no tenían huevos para defender a España. Algo máis elegante era o ministro de Defensa daquel goberno socialista. Nunha celebración da Pascua Militar, diante do Rei, Julián García Vargas, definiu os insubmisos como «extravagantes» e «profundamente insolidarios». O de insolidario seguramente sería porque se negaban a facer a PSS, a prestación social substitutoria que era a alternativa legal que o sistema ofrecía a quen non quería facer a mili. A picaresca coa obxección era un segredo a voces: dende pagarlle a alguén porque cha fixese a aparecer por alí para asinar cada quince días, as variantes eran inesgotables. Se os extravagantes só quixesen librarse do seu deber, tiñan milleiros de xeitos de acadalo. Pero eles querían cambiar as cousas e estaban dispostos a pasar polo talego para facelo. Sen entrar en disquisicións sobre orientacións sexuais, non imaxino facendo algo así a aqueles que os tachaban de covardes.
Visto en perspectiva, queda claro que foi aquela loita –«un movemento de desobediencia civil sen parangón en Europa» – a que fixo desaparecer a mili. Dende 2001 ningún rapaz novo –só rapaces, lembremos que á mili ías facerte un home– ten que desperdiciar un ano da súa vida aprendendo cousas de dubidosa utilidade futura cando non directamente incompatibles co que hoxe entendemos como unha democracia moderna.
Pero a insubmisión conseguiu algo máis: conseguiu librarnos das insoportables anécdotas que os nosos maiores se empeñaban en contarnos sobre a súa estancia no cuartel. Si, as famosas Historias de la puta mili, que só tiñan graza nas tiras de Ivá.
Ás veces temo que este ardor guerreiro de novo cuño que trata de encher prazas e balcóns de bandeiras rojigualdas mentres recita himnos dos Tercios de Flandes queira traer de volta o recrutamento obrigatorio. Pero, entón, lembro que Santi Abascal, ese ao que tanto lle gusta posar coas camisolas caquis que din «Ejército Español», tampouco fixo a mili… e xa logo se me pasa.
*Hai un famoso disco de Cicatriz titulado 4 años, 2 meses y un día, pero non ten nada que ver coa insubmisión: foi a condena que lle caeu a Nacho, o cantante, cando o cacharon tratando de traer speed dende Holanda…
