«Os liderados femininos como o de Yolanda son máis proclives ao acordo»

Houbo un tempo en que á vicepresidenta segunda do Goberno e ministra de Traballo e Economía Social coñecíana nos círculos políticos de Galicia como «a filla de Suso», o histórico sindicalista de Astano que liderou durante lustros Comisións Obreiras na comunidade. Pero desde hai anos sucede exactamente ao revés, e no municipio coruñés de Oleiros, onde reside, é a Jesús Díaz a quen moitos conveciños apelidan «o pai de Yolanda».

A Suso non parece importarlle, ao contrario. Aínda que di que en Oleiros abúrrese un pouco ultimamente porque non ten demasiados amigos «cos que falar de política», unha paixón que demostra na entrevista que concedeu a LuzesPúblico, e na que fala da fronte ampla que a súa filla quere armar para as próximas eleccións xerais.

O ano que vén cúmprense cincuenta anos desde que o encarceraron por negarse a pagar unha multa inxusta. Como lembra todo aquilo? Os compañeiros da Bazán estaban a negociar un convenio de empresa, e nesa pelexa por un convenio digno, cando xa levaban varios días de folga, un día non os deixaron entrar na empresa. Marcharon cara a Astano para pedir a solidariedade dos que traballabamos alí, e ao chegar ás Pías a policía empezou a disparar e mataron a dous deles. En Astano empezaron a chegarnos noticias, fixemos unha asemblea e decidimos parar e manifestarnos. Puxéronnos unha torpedeira apuntando por se se nos ocorría facer algo. A min xa me detiveran varias veces. Viviamos en Caranza, aínda que logo marchamos a Fene. Por iso Yolanda naceu en Fene.

Cando entrou no cárcere a súa filla xa nacera? Si, tiña un ano. Veu verme ao cárcere, deixárona pasar da man dun garda.

Por que o detiveran, cal foi a acusación? Polo de sempre. Sabían que eu era de Comisións e do Partido Comunista.

A multa era unha pasta, 150.000 pesetas, case 18.000 euros de hoxe en día. Era moito, si, pero se quixese podería pagala. Pero negueime por unha cuestión política.

Non lle daba medo ir ao cárcere? En absoluto. O que daba medo era a comisaría, pero o cárcere, non.

Na comisaría zurrábanlle. Claro.

Pero ir ao cárcere poñía en perigo o seu traballo, tiña dous fillos maiores, unha filla acabada de nacer. Non sei se agora habería moita xente disposta a ir a prisión para defender o que pensa. Eu creo que si. Pero entón non lle dei moitas voltas. Nin eu nin os outros colegas que pasaron polo mesmo. Tócache e punto. Es un pouco rebelde, tes un nivel de conciencia, a xente que te rodea tamén, vaste metendo… Había que facelo, non pensabamos en se eramos valentes.

Que pensaban os seus pais da súa actividade política e sindical? Os meus pais son dunhas aldeas de Guitiriz, en Lugo, pero o meu pai emigrara a Cuba. Era carreteiro, e unha persoa de esquerdas. Cando eu era neno, no ano 48 ou no 49, el escoitaba de madrugada Radio Pirenaica, ou Radio París ou a BBC de Londres, ou Radio Tirana, que sei eu. Viviamos nun baixo, e era un perigo porque a xente que pasaba pola rúa podía escoitar a radio. Eu a esas horas durmía, pero unha noite espertoume o berro da miña nai, que lle dicía: «Que fas, que nos van a mater a todos!». Cando me detiveron desgustáronse, claro, pero bo, non foi para tanto.

Todas estas cousas cóntallas á súa neta? Non, aínda non. Cando sexa maior.

Como leva ela toda a exposición pública de súa nai? Ben, cunha normalidade total.

Hai canto que non a ve? Uns quince días, viñeron a Ferrol un sábado e marcharon o domingo. Díxome Yolanda: «Oe, que eu quero ver tamén a praia, e o mar». E respondinlle: «Vale, vai ver a praia, pero logo vide comer, que queremos vervos». Chegaron ás tres menos carto e despois de comer xa volveron a Madrid.

Quen lle ía dicir que esa nena que o ía visitar ao cárcere acabaría de vicepresidenta do Goberno? Son as cousas da vida. Yolanda xa fora coordinadora de Esquerda Unida e con Beiras montara Alternativa Galega de Esquerdas. Cando marchou para Madrid a min non me gustou nada, que quere que lle diga? Estaba a xogar un papel protagonista en Galicia, confrontando habitualmente con Feijóo no Parlamento… Foi unha pena. Se cadra o de En Marea, se ela estivese aquí, tería sido outra cousa. Porque debería ter sido a candidata. Seguramente a cousa non tería rematado como rematou, sen ningún deputado dos catorce que tiña. Foi un auténtico desastre.

Como explica ese desastre do ano pasado? Que como o explico? Buf. Sería longo. O problema de En Marea foi ao principio, por ter a un candidato descoñecido que nunca militara en ningunha forza política. Non me meto con el, pero para presentarse de cabeza de lista a unhas eleccións tes que ter experiencia. Ninguén coñeciamos a Luís Villares, e os resultados de 2016 foron bos, excelentes, pero porque máis aló do candidato estaba o tirón das mareas, a asemblea constitutiva de Vigo, que foi tremenda… Logo, na seguinte asemblea, Villares, creo que mal aconsellado, excluíu da dirección de Anova a Esquerda Unida e a Podemos. E montouse unha lea. Normal. Se nunha forza política hai varios partidos, é de sentido común que todos teñen que estar representados. Eu propuxen a Podemos e a Esquerda Unida romper a coalición. Pero non me fixeron caso.

Ao final si que llo fixeron. Si, pero uns meses antes das eleccións, cando xa non había remedio. Tiña que ter sido antes, quedas con nove deputados e dedícaste ao que tes que dedicarte, a facer política, a resolver os problemas de Galicia. Se non se pode convivir, é absurdo seguir. Estivemos tres anos e medio de liorta continua, por iso pasou aquilo tan incrible de pasar de catorce deputados a cero.

Pois dá un pouco de medo, porque a fronte ampla que propón a súa filla está un pouco baseado naquela idea das mareas. Yolanda ten experiencia e sabe destas cousas. Hai que facer unha fronte ampla, pero os partidos políticos están aí, explícome? Todas as forzas que formen esa fronte teñen que estar representadas. Os partidos son o instrumento fundamental de participación política. E ademais, son os que teñen estruturas organizativas. Unha persoa soa, sen respaldo, non pode chegar moi lonxe.

Esa fronte acabará callando? Espero que si. Pero preocuparíame se, por exemplo, Más Madrid non entra. Eu creo que toda a esquerda deberiamos esquecernos de… A ver, podes ter un mesmo protagonismo dentro dunha fronte ampla, ou máis, mesmo, que indo só cun grupo pequeno.

Non llo pregunto porque sexa a súa filla, que tamén, pero hai unha conciencia de que a candidata da esquerda alternativa vai ser Yolanda. O que non hai de momento é unha estrutura organizativa que sustente ese consenso. Non. E a que hai é a que é: os partidos. De momento, Podemos e Esquerda Unida. E esperemos que se incorporen Más Madrid, e outras organizacións de Cataluña, Valencia, Andalucía… Hai que incorporar a todo o mundo, iso si, cunhas regras e un programa clariño, atendendo tamén aos sentimentos das nacionalidades históricas.

A vostede apetécelle persoalmente que Yolanda se meta nese fregado? Desde o punto de vista egoísta prefería que non, preferiría que volvese a Galicia, e así podería estar máis coa miña neta. Pero a realidade é que Yolanda vai estar aí se as cousas marchan como deben marchar. Aínda que é un traballo tremendo, porque hai que falar con moita xente: cos movementos sociais, cos sindicatos, coas asociacións de memoria histórica, de defensa da sanidade, da educación pública… O que me parece moi relevante é a reunión que van facer en Valencia Mónica Oltra, Ada Colau, Mónica García e Yolanda. Que empecen así, que se empece a debater entre todos. Que se constrúa entre todos.

A perspectiva dunha fronte ampla mellora se falamos de liderados femininos. Parece máis posible un acordo en mans de Colau, Díaz, Oltra e García que se quen tivese que falar fosen, por exemplo, Pablo Iglesias, Íñigo Errejón e Gabriel Rufián. Os liderados femininos son máis proclives ao acordo porque teñen outra forma de actuar, sen esa aparencia de autoritarismo, ou mellor dito, de autoridade, que temos os homes. A forma de actuar e de gobernar o ministerio que ten Yolanda non ten nada que ver con iso.

O de Mónica García é importante, porque Errejón xa dixo de entrada non a esa fronte. Si, sería moi importante que Mónica entrase. O que hai que facer é chegar a un consenso. No sindicato, durante a ditadura, eramos unha sopa de siglas, nin me acordo cantas. E tiñamos moitísimos debates, debatiamos e discutiamos, estaban representadas todas as correntes políticas da clase obreira. Se nos sindicatos conviviamos diferentes tendencias, por que non entre os partidos?

A súa filla ademais rodeouse dun equipo que... Niso tamén se diferencian algúns liderados femininos. Hai moitos homes en política que prefiren rodearse de xente non moi brillante para que non lles fagan sombra. O gran acerto de Yolanda é facer o contrario e rodearse dun gran equipo.

Un equipo que á vez se preocupa moito de coidar o deseño da súa figura política. Si, en comunicación ten un equipazo, xente moi nova e moi preparada. Pero é en todo. Os homes somos máis de «sento aquí a dirixir, son a autoridade, teño máis interese en convencer do que penso que en escoitar o que me están dicindo». E nas negociacións é moi importante escoitar para saber exactamente que necesita o outro para poder chegar a un acordo. Iso Yolanda faino moi ben. Como o de non poñerse á altura dos insultos. En certo xeito creo que Pedro Sánchez aprendeu do seu estilo. Antes, cando respondía a Casado, Pedro daba respostas no mesmo ton que non respondían a ningunha aproximación. Pero viu a actitude de Yolanda e agora está moito mellor.

Se a fronte ampla fracasa e Unidas Podemos non frea a caída dos últimos procesos electorais, o resultado é que Casado gobernará con Vox. Por iso digo que todas as forzas políticas de esquerda teñen que ser conscientes do que nos xogamos. Sucede o mesmo cos orzamentos. Que non se aprobasen significaría unha cousa tremenda. A quen ía reforzar? Á dereita extrema e á extrema dereita. E ás forzas de esquerda ía debilitalas. A todas. Se fracasa a construción desa fronte ampla no que xa está unha boa parte da sociedade, iso pagarase.

Como explica o auxe da ultradereita mesmo entre a clase obreira? Eu creo que de momento a clase obreira non vota a Vox. De momento. O que non quere dicir que as cousas poidan cambiar. Por iso hai que estar preocupados. En 2008 houbo unha saída á crise impresentable, porque as consecuencias acabaron pagándoas os traballadores, as clases populares. Nesta crise afortunadamente iso non ocorreu, pero hai moitas dificultades e a situación é a que é. Veu a pandemia, paralizouse a produción… E a pesar de que se aplicaron outras políticas, como a dos erte, que amorteceron moito a situación, aí ten vostede as colas da fame, os bancos de alimentos… Está ben que Pedro Sánchez fale nos mitins do ingreso mínimo vital, pero sorpréndeme que ao final chegue a tan pouca xente. Non deberían andar con tanta burocracia, e paréceme que aí Escrivá [José Luis Escrivá, ministro de Inclusión, Seguridade Social e Migracións] tampouco sabe moito de política. Dígoo polas saídas que ten de cando en vez. Seguro que é boa persoa, non digo que non, pero politicamente non é moi hábil. É que non ves as colas da fame? A maneira de derrotar á extrema dereita é facendo políticas de esquerda e políticas sociais, que resolvan os problemas da xente.

Que papel teñen os sindicatos nesa mobilización social da esquerda para a conformación da fronte ampla? Os sindicatos saben o papel que teñen que xogar. Non podes implicar o sindicato nunha fronte política porque tes que respectar a pluralidade dos teus afiliados, que uns son de esquerda e outros non. Canta xente do PP hai nos sindicatos? En Galicia, nin lle conto. Pero o que si hai que facer é escoitalos.

Que lle parece que se utilice pexorativante o termo comunista? Á súa filla pregúntanlle cada dúas por tres se é comunista, como tentando arrincarlle un secreto oculto inconfesable. Para min que cando Vox e o PP falan de Goberno socialcomunista o que están a facer é dignificar a palabra comunista. Yolanda ten moita paciencia e nunca cae nas provocacións, e probablemente fai moi ben. Eu non sei se aguantaría tanto. Non contestando á provocación, pero si dicindo claramente que é e que significa de verdade a ultradereita: son un perigo para esta sociedade se algún día gobernan. E iso, que non é ningún insulto, alguén ten que dicilo.

Vostede cre que á xeración da súa neta algún día gobernaraa a ultradereita? Pode ser, claro. É un perigo real. Vox e o PP xa están a votar no Congreso contra todo o que ten que ver con evitar a precariedade, por exemplo. Ou mesmo chegan á estupidez de votar non á modificación do artigo 49 da Constitución para deixar de chamar «diminuídos» ás persoas con discapacidade. Chegan a ese absurdo.

Como valora vostede a Feijóo? É unha persoa moi inculta. Dubido que lea algo salvo os informes que os seus asesores lle din que ten que ler.

Pero a súa figura namora aos votantes en Galicia, é unha realidade. Si, pero tamén polos nosos erros, polos erros da esquerda. Se o de En Marea tivera saído ben, e non tiña por que non saír ben de non ser polas torpezas das que falabamos antes, a situación sería completamente distinta. Consenso. Iso é o que se fixo na transición, e era o correcto: o consenso. Entre as forzas políticas de esquerda e os movementos sociais hai que actuar con consenso, e non creo que sexa tan complicado. Porque se non é así, pasa o que pasa.

cool good eh love2 cute confused notgood numb disgusting fail