O día que Franco sobrevoou a democracia

Foi en helicóptero. O día que ameazaba con nubes en Madrid foi abrindo co avance da mañá para dar vía libre ao dispositivo aéreo que trasladaría o corpo de Francisco Franco do Valle de los Caídos ao cemiterio de El Pardo-Mingorrubio, cumprindo así coa exhumación do ditador incluída no cumprimento da Lei de Memoria Histórica aprobada no 2007 baixo o Goberno de Zapatero.

As fotos son de Brais Lorenzo Couto.

Doce anos despois da aprobación da lei e case 44 anos tras a morte de Franco, os seus restos deixaron de repousar nun mausoleo que serviu de homenaxe ao franquismo e lugar de peregrinación de fascistas e nostálxicos durante seis décadas. Sen honores militares, como solicitaba a familia, pero sí con cánticos de «¡Viva Franco! ¡Viva España!» que se puideron escoitar da voz dos propios netos e bisnetos dende o outro lado das portas da basílica do Valle de los Caídos, onde tivo lugar a exhumación a porta pechada e nun hermetismo de intimidade lóxica, pero para algúns inmerecida.

«Aguilucho» foi unha das palabras máis repetidas nos medios de comunicación de todo o Estado ao coñecerse que Francis Franco, o neto maior do caudillo, portaba envolta unha bandeira española implantada pola ditadura coa intención de colocala sobre o féretro do seu avó. «Es lo que él habría querido», explicou na intimidade. Pero a lei e a presenza da ministra de Xustiza como Notaria del Reino frustrou tamén esa vontade da familia do ditador.

Ás portas do Valle de los Caídos, un grupo de simpatizantes sostiñan cartaces de apoio ao dictador e en repulsa por unha exhumación que eles mesmos califican de profanación. E aí si, puido escoitarse repetidas veces o lema fascista «¡Arriba España!». Pero só sería a primeira parte dunha perorata de cánticos antidemocráticos que soaron este 24 de outubro con máis forza e difusión que en moitas décadas de democracia.

Nun proceso de exhumación que se alongou máis do esperado, dende as 10:30 horas puideron escoitarse todo tipo de reaccións políticas. A máis chamativa, da boca de deputada de Vox na Asamblea de Madrid Rocío Monasterio: «Se está consumando la última traición al legado de la transición», dixo baixo o colchón das derradeiras enquisas electorais, que outorgan aínda máis escanos ao seu partido de extrema dereita no Congreso dos Deputados o próximo 10 de novembro.

Entretanto, no cemiterio de Mingorrubio, parte da prensa desprazada á zona agardaba expectante dende primeira hora para rexistrar o acontecemento histórico, unha inhumación contra a vontade da familia Franco –que pretendía enterrar ao ditador na catedral da Almudena– na que se esperaba unha previsible, aínda que prohibida polo Goberno, concentración de franquistas convocada hai días, entre outras organizacións, pola Fundación Francisco Franco. Así foi.

Os mesmos franquistas que días antes cargaban con dureza contra as mobilizacións en Catalunya apropiábanse hoxe dunha das consignas máis mediatizadas dos manifestantes cataláns: «Prensa española, manipuladora», mentres propiciaban algún momento de tensión con algúns xornalistas.

–Esa cámara tiene pinta de rojilla.
–¿De rodilla?
–No, de rojilla. Que huele a rojilla.
–La cámara no tiene ideología.

 

O regreso de Antonio Tejero

Entre peroratas nostálxicas e indignadas de partidarios de Franco aproveitando os micrófonos das radios e televisións –«esto es un despropósito, una ilegalidad»–, o aluvión de cánticos de «¡Viva Franco!» e «¡Arriba España!» cobraron forza coa chegada a Mingorrubio de Antonio Tejero, o golpista que en 1981 intentou frustrar a construción da democracia en España.

Antonio Tejero

Como se dun novo «¡Quieto todo el mundo!» se tratase, a irrupción de Tejero no cemiterio, cuns 87 anos que non lle quitaron as forzas para seguir exhibindo e sacando peito coa súa ideoloxía fascista, volveu centrar a atención mediática duns xornalistas que estudaban todos os seus movementos coa expectativa dun cruce inminente de liña vermella. O golpista, cuxo fillo se encargaría horas despois de participar na misa da inhumación de Franco, non estaba autorizado para acceder ao templo, e así llo lembraron as forzas da orde que vixiaban Mingorrubio.

O fillo do golpista Tejero, o sacerdote que se encargou do funeral

«¡Tejero! ¡Tejero! ¡Tejero!», entoaron os 200 franquistas presentes no lugar, que co paso dos minutos foron subindo o ton de protesta ao berro de «Pedro Sánchez, hijo de puta» e cantando, cunha desafinación á altura do sentimento co que o entoaron, acompañado do saúdo fascista, o Cara al sol, himno da Falange cuxa composición foi promovida en 1935 por un José Antonio Primo de Rivera para o que, dito sea de paso, a Lei de Memoria Histórica non contempla a exhumación do Valle de los Caídos pola súa condición de vítima: foi fusilado polos republicanos en 1936.

 

A exhumación, consumada

Non foi ata as 13:40, tres horas e dez minutos despois da hora programada da exhumación de Franco, cando por fin despegou o helicóptero do Reino de España co féretro –a petición da familia, o mesmo co que foi enterrado en 1975–, e unha comitiva presidida pola ministra, Dolores Delgado, e Francis Franco. Os medios especulaban con que nesa viaxe, do mesmo xeito que nos minutos eternos que durou a exhumación do caudillo, a tensión podía cortarse cun coitelo. Un dato de fácil credibilidade, pero que se fai practicamente imposible de confirmar.

O traslado do féretro de Franco dende o helicóptero ata a cripta da súa inhumación transcorreu entre cánticos de «¡Franco, Franco, Franco!», como naqueles desfiles nos que o ditador pasaba saudando entre ringleiras de seguidores polas rúas de Madrid. Coa diferenza de que Franco ía morto e os que o vitoreaban eran menos que os cadáveres enterrados no camposanto.

A familia Martínez-Bordíu Franco, chegando a Mingorrubio

Daba paso a cerimonia privada de inhumación para a familia á que ningún medio de comunicación tería acceso e cuxas palabras dedicadas á memoria do ditador nunca escoitaremos. Os arredores de Mingorrubio fóronse baleirando de prensa, e tamén de simpatizantes do franquismo. Ou nostálxicos. Ou fascistas. Pasadas as 15 horas, e sen conseguir entrar no recinto, Antonio Tejero marchou entre vítores de «¡Viva Tejero! ¡Viva!».

En comparecencia dende Moncloa, Pedro Sánchez daba conta da consumación dunha das súas maiores promesas electorais: «Nos costó mucho acabar con un régimen represor y casi nos llevó lo mismo sacar sus restos». O presidente do Goberno fixo mención aos presos políticos que levantaron o Valle dos Caídos e, ás portas dunha campaña electoral a piques de comezar oficialmente, deixou caer que a exhumación de Franco é só o principio dun proceso de reparación da memoria: «Que aún hoy existan miles de fosas por toda nuestra geografía es una aberración», sinalou.

Consumada a exhumación de Franco do Valle de los Caídos, a pregunta nas tertulias políticas, mediáticas e tamén na rúa é unha e simple: e agora, que? Milleiros de familias lembran hoxe con forza aos seus mortos nas cunetas de todo o Estado –o segundo no mundo en número de fosas comúns despois de Camboia– e no propio Valle; pero tamén a Queipo de Llano, xeneral franquista enterrado na Basílica de la Macarena de Sevilla, ou o caso sen resolver do Pazo de Meirás, orixinariamente propiedade de Emilia Pardo Bazán que pasou a mans da Familia Franco por unha adquisición presuntamente irregular do caudillo en 1938.

A realidade, polo de agora, é unha e é firme: Franco xa non preside con honores o monumento que mandou construír no Valle de los Caídos. Pero 44 anos e 100.000 mortos despois, a memoria histórica continúa viva.

cool good eh love2 cute confused notgood numb disgusting fail