O coronavirus obrigou aos agricultores a adaptar o protocolo sanitario á recollida de uva esta tempada e a promover unha contratación de proximidade para evitar os aloxamentos e os contaxios.
Se o coronavirus mudou todo non ía ser menos coa vendima. Xa en maio os agricultores avisaron ás administracións de que había que establecer un protocolo para afrontar a recollida vitícola de agosto e setembro. O Ministerio de Sanidade estableceu unha guía para o sector agrícola pero cada comunidade e cada adega xestiona a recolección de maneira diferente. Nalgúns puntos coinciden as empresas de viño do Estado: cuadrillas máis pequenas, mobilidade máis reducida e contratación de man de obra do mesmo lugar ou arredores.
O 1 de agosto iniciouse oficialmente a campaña. Andalucía foi a máis madrugadora e a Denominación de Orixe da Rioxa seguiulle. O pasado luns os agricultores vestiron os EPIS e puxéronse ao choio. Nas variedades máis temperás de Castela-A Mancha tamén empezou a colleita do 2020 pero non será ata finais de agosto cando toda a rexión comece. En setembro será a do Ribeira do Douro, e a das Rías Baixas, que normalmente ten lugar a mediados, adiantarase nalgunhas zonas ata finais de agosto. A razón: o cambio climático. A falta de choivas e un verán seco provocan que a uva madure máis rápido. Cada ano adiántase máis e os agricultores recoñecen que é «raro» que agora a recollida se atrase.
[Puedes seguir leyendo este artículo en castellano aquí]
No Estado, as estimacións da colleita ascenden entre 42 e 45 millóns de hectolitros segundo organizacións agrarias como a Asociación de Novos agricultores (Asaja), a Coordinadora de Organizacións de Agricultores e Gandeiros (COAG) e a Unión de Pequenos Agricultores e Gandeiros (UPA). Algunhas adegas viñan sufrindo os últimos meses pola covid-19 e a incerteza aínda permanece. O peche da hostalería ocasionou que as vendas diminuísen, excluíndo aquelas marcas que venden a grandes superficies e mesmo entre elas produciuse algún aumento. Na canle Horeca- que agrupa dous terzos das ganancias das adegas en España- estímanse unhas perdas de entre un 20% e 40% este ano polo peche do lecer, de onde provén a principal demanda.
Na Rioxa o sector vinícola está especialmente afectado. «Veñen nubeiros. O turismo e a mobilidade de persoas está a ser menos positiva do que se esperaba. Redirixiuse a campaña de promoción, estanse a facer esforzos para acabar cos aranceis da administración Trump», explica Igor Fonseca, secretario xeral de ASAJA-A Rioxa. «Hai que pelexar, aínda que todo isto prexudícanos, non pode controlalo un agricultor». O negocio online non equilibra a balanza e a inseguridade derivada da pandemia esténdese para o sector vitícola, pero primeiro, a principal preocupación vai orientada aos gromos e a garantir a seguridade entre os xornaleiros. 
Medidas desiguais para cada CCAA
Aínda que o Ministerio de Sanidade establecese unhas directrices de «boas prácticas» no sector agrícola e gandeiro e unha guía para o control nas explotacións agrarias que vaian contratar a xornaleiros, os agricultores botan de menos un protocolo estatal. «Non debería ser distinto para cada territorio. Advertimos de que era necesario pensar na vendima xa en maio. Atopámonos nela e temos indefinición, protocolos incompletos, información difusa e cambiante dun día para outro. Non damos bo sinal», sostén Fonseca.
Pola súa banda, Joaquín Vizcaíno, responsable sindical do viño de COAG, explica que en Castela-A Mancha a Consellería recomendou tomar lista aos traballadores para poder rastrexar os contactos no caso de ser necesario, pero é algo que xa se facía habitualmente. Asinar ao entrar e saír forma parte das normas. A provincia representa o primeiro viñedo de España co 50% da produción. A metade dela está mecanizada, pero para o outro 40% necesítase bastante man de obra. Por iso, moita xente chega doutros lugares.
«Comprobouse que se existe transmisión é posterior, nos aloxamentos. O foco non é o lugar de traballo», conta Vizcaíno. Cada persoa leva o seu equipo de protección individual, a súa liña de cultivo e sepáranse dous ou tres metros dos demais, por tanto «non existe contacto». En toda campaña agrícola hai unha parte de xornaleiros que están fincados na zona, pero a cantidade de traballo obriga a contratar a máis persoal doutras comunidades autónomas, que poden traer o virus. Os primeiros gromos de España déronse segundo expertos sanitarios pola recolección de froitas en diferentes explotacións agrícolas de Huesca e Lleida, algo que podería replicarse noutras comunidades. «O que tiña que facer aquí Agricultura é o que A Rioxa», prosegue COAG. O Goberno autonómico rioxano comprometeuse a realizar PCR aos traballadores que veñan doutros lugares con focos coñecidos. O mesmo fará Catalunya, Euskadi ou Galicia, que realizará test a entre 3.000 e 4.000 persoas contratadas para a vendima.
No caso de producirse algún contaxio ou algunha sospeita recoméndase que haxa un acceso directo a Atención Primaria. A persoa deixará de acudir á explotación e permanecerá illado. Logo iniciarase a identificación de contactos estreitos, neste caso, o grupo de convivencia e a cuadrilla. De todos os xeitos, os agricultores pregúntanse quen ten que encargarse dos enfermos mentres que permanezan nos aloxamentos. «Gustaríanos que nos aclarasen quen se ocupa do enfermo. Iso supera as capacidades do agricultor, porque vai tentar contratar a outra persoa e non pode facerse cargo», comenta Igor Fonseca, secretario xeral de ASAJA-A Rioxa.
Oferta abundante de vendimadores
Nos últimos anos Galicia tivo inconvenientes para localizar man de obra, pero non este ano, aínda que poida resultar rechamante. O coronavirus non impediu que as listas se cubrisen. Hai que ter en conta que a diferenza doutros lugares como Ribeira do Douro ou Castela-A Mancha, na comunidade galega non se contrata a persoas de fóra. Normalmente son familiares e amigos os que traballan nos viñedos. Por norma xeral as contratacións da vendima nútrense maiormente de estudantes e desempregados. As persoas que adoitan traballar en hostalería súmanse á recollida en setembro, cando se vai o turismo e termina o verán. Ao anticiparse a colleita polas condicións meteorolóxicas, estes grupos aínda están ocupados.
«É un ano especial. En Galicia apenas se contrata a xente a diferenza da Rioxa ou Francia», alega Julio Reboredo, representante da Asociación de Viticultores das Rías Baixas. Como o turismo parou en moitos puntos, a vendima é unha alternativa para moitos parados. Outro dos factores que inflúen para localizar xornaleiros é que aquelas persoas que cobran unha prestación por desemprego se acoden a traballar aos viñedos perden as axudas. Por iso, os agricultores levan anos reclamando ás administracións que se conte a tempada de colleita como unha «labor puntual» para poder ter disposición de vendimadores e non depender de contratacións externas.
España pode mover ata case un millón de xornaleiros. «Non vimos que minguase o número de persoas contratadas. O agricultor optou por cuadrillas máis pequenas e máis horas de traballo, e vai tratar de mecanizar a vendima onde sexa posible», matiza o secretario de ASAJA. Esta vez, as longas horas de vendima baixo as parras terán un aspecto moi diferente. Non se poden intercambiar utensilios, haberá quendas moi exhaustivas e unha máscara que o pon todo máis difícil baixo o sol abrasador do verán.
