FOTOS: MAMEN FUENTES

Fundador dos singulares e inimitables Golpes Bajos, Pablo Novoa (Vigo, 1961) probou con La Marabunta e acabou converténdose no escudeiro de luxo de Nacho Mastretta, Bebe, Julieta Venegas, Los Enemigos ou Iván Ferreiro. Nin el mesmo sabe cantos instrumentos toca, aínda que pasa por un dos mellores guitarristas do Estado. Produtor de discos alleos e autor de bandas sonoras, cruzou o Atlántico en solitario e atravesou o Estreito na compaña de Nono García. Foi o director musical do Xabarín Club e liderou a banda de Late Motiv, o programa de Andreu Buenafuente. Quen o diría cando estudaba nos Salesianos e quería ser actor de teatro ou bailarín de ballet.

Sorprende a túa xuventude cando comezas en Golpes Bajos. Sempre me botaron menos anos, aínda que en realidade era o maior do grupo. Unha vez non me quixeron deixar entrar a un concerto de Los Ronaldos porque tiña cara de neno bo e pouca pinta de roqueiro. E tiña que tocar con eles, claro…

Por que non te chamaron no regreso de Golpes Bajos? A disolución foi traumática, porque pasamos de cero a cen. Foi extenuante e non soubemos dixerir o éxito, o traballo continuo e a presión da compañía e os axentes. Convertémonos nunha pequena fábrica de facer cartos e acabamos enfadados. Germán Coppini e Teo Cardalda pensaron que ían facer unha carreira brillante por separado e, co tempo, foron achegándose e publicaron un disco: Vivo. Onde cobran dous, non cobran catro.

Contaba Diego Manrique que o caché era de 600.000 pesetas. Chegamos a cobrar un millón (6.000 euros), o mesmo que Radio Futura e Alaska y Dinarama.

Teo triunfa con Cómplices. Coppini intentouno varias veces, pero non remontou o voo. Retomamos a relación no seu último ano de vida e acabei convencido de que Germán era un letrista brillante, pero precisaba o apoio dun músico que o entendese. Era un tipo peculiar e con moito mundo interior, pero moi particular, polo que necesitaba esa axuda para compoñer. Ademais, era lento e repensábao todo, polo que os seus colaboradores non chegaban a compenetrarse con el e acababan fartándose antes de rematar os proxectos.

O pasado positivo pesa. Pasouche o mesmo a ti con La Marabunta? Se cadra os medios son os primeiros culpables. Neste país, se consegues sacar a cabeza, considérante a grande esperanza branca. Ao principio, vives nun estado de graza e valórante, pero logo inclúente no mainstream. Ata que superas esa época, non te convertes nun profesional que conta coa aceptación do público. Todo o mundo pasa por esa dificultade, como lle está a suceder agora a Rosalía. Quizais dentro de cinco anos será a María Dolores Pradera do século XXI, aínda que de momento dispáranlle frechas desde todas as direccións e non lle perdoan unha. Con todo, é un talento.

Con quen gozaches máis tocando? Talvez con Mastretta? Con el, con Nono García (Radio Pesquera) e comigo mesmo, cando publiquei en solitario Novoa cruza el Atlántico. Pero tamén o pasei moi ben con Bebe, con Julieta Venegas, con Los Enemigos…

Ao teu pai amoláballe que aquel estudante de Químicas gañase máis pasta ca el… Eu tomábao como unha afección, porque non pensaba que puidese vivir da música. Sempre tiven un perfil moi tranquilo no éxito e no fracaso.

Ao teu fillo tamén lle deu pola música. Teno máis difícil agora que antes? Como músicos, antes había uns elixidos, non había clase media. Agora hai máis xente con formación que, se cadra, non toca con Iván Ferreiro, pero fai cousas. Iso si, logo da crise moitas bandas están a pasalas duras. Sobreviven os que estaban arriba, e nos festivais semella que case sempre tocan os mesmos.

Sempre tiveches choio e non sufriches a crise. Tocaches con moitos grandes, pero tamén traballaches como director musical do Xabarín Club ou do programa de Buenafuente. Si que sufrín a crise, pero vaia… Coñecer en Máxima Audiencia (TVG) a Iván Ferreiro, Xoel López ou Bebe —ou tocar en Late Motiv (Movistar) con Zucchero e Ana Belén— non ten prezo. Como artista en solitario, fun moi tardío e sei que non chegarei ao gran público, aínda que persevero.

Buenafuente ou Malafuente? Con Andreu era facilísimo traballar e os membros da banda eramos os nenos bonitos do programa. Gústalle tanto a música que, cando nos vía, sentía envexa. Hai uns veráns non parou ata que conseguimos ver a Coque Malla no Náutico do Grove.

Ao Náutico hai que ir como se peregrina a San Andrés de Teixido? É unha marabilla. Antes vía amencer, pero agora retírome á unha, aínda que  segues tropezando con músicos que levan cinco días por alí, arrastrados.

Co segredo da túa eterna xuventude batemos. O ADN axuda… Josele Santiago sempre me di: «Hostia, que pelo tes, cabrón!». E eu contéstolle que el mide 1,80 e ten unha voz tremenda. Só me faltaba que, por riba de ser medio mincha e un pouco birollo, tamén fose calvo. No me vai tocar a min todo! Volvendo aos comezos, en Golpes Bajos fomos covardes coas drogas. Cando cadrabamos con Antonio Vega, uf…

Con Los Ronaldos chega o segundo boom. En Madrid, Coque e Miguel Malla acollíanme na casa dos seus pais. Convertinme no primo galego e no quinto ronaldo. Cando facía prácticas de Químicas na Complutense, víñanme buscar á Facultade, eu quitaba a bata e marchabamos de bolo.

Coque e a súa travesía do deserto. Montou Los Ronaldos con quince anos e tiña un talento incrible, ademais de bastante cabeza. Logo fixo cine e custoulle dixerir a fama, pero a súa actitude foi mal entendida. Cando debutou en solitario, a prensa tratouno fatal, de xeito inxusto. É un claro exemplo do que diciamos antes: malia a súa travesía do deserto, seguiu publicando discos ata que No puedo vivir sin ti atraeu de novo a atención dos medios. O seu éxito xa é definitivo. Falamos dun grande.

Augúraslle a Bebe o reencontro co oasis? Aparte da mirada exterior, un artista debe arriscar e reinventarse. Co seu talento, se se xunta coa xente axeitada, debería converterse nun clásico. Pero se es moi obsesiva e desapareces do mapa…

Castellanos de Castilla… Madrid trátame ben. Aínda que eu tamén son moi cemento e involúcrome nos proxectos.

Con Buenafuente, ademais de director de orquestra, ás veces tócache facer de galego estereotipado. E déixaste… Si. A tradición familiar materna era de ciencias: tiña un tío astrónomo, outro físico e así. Pola contra, meu pai era un empregado de banca que viña dunha aldea de Crecente e que non quería que os seus fillos se desmandasen. Por iso, cando me vía un luns tocando no canto de estudar, preguntábame que andaba facendo. Ata que me fartei e contesteille: «Papá, estou gañando cartos! Non penses que ando por aí borracho todo o día e volvo a casa sen un can». Cando soubo de que ía a cousa, comentoulle á miña nai: «Pabliño gana máis ca min, que levo toda a vida traballando».

Os Salesianos de Vigo, que movida. E o Colexio Alemán, onde se larva Siniestro Total, un centro educativo avanzado con moitos fillos de intelectuais. Julián Hernández nace nunha casa onde se ama a cultura, e ben que se lle nota… Os Salesianos era máis humilde, pero cunha vocación de artes e oficios, laxo e dabondo de esquerdas para o que era a Igrexa. Daquela, gustábame o teatro, a música e o ballet.

Quen te vería bailando! Eu bailei O lago dos cisnes nos Salesianos… Porén, naquel Vigo tirei cara a música, claro. Eu non son actor, mais gozo interpretando un papel. E a Buenafuente cuestiónolle ata onde podemos chegar, pero entendo que no programa debe haber certa tipificación, porque se emite en todo o Estado e os chistes teñen que entenderse ao momento. O galego é pausado, pero non parvo. Aínda que teñamos certo complexo de Polícrates, iso reflicte intelixencia e prudencia. Ou sexa, fronte ao fracaso, xa sairemos adiante: nunca choveu que non escampase. E na alegría, tampouco tiramos foguetes, porque xa sabemos que as circunstancias cambian.

Iván Ferreiro. Outro que se reinventou. Triunfou con Los Piratas, pero acabou atopando a súa voz particular. O seu coñecemento musical é único. Amaro Ferreiro e el son dous dos mellores compositores do país.

Nico Pastoriza é un dos grandes tapados da música galega, como Víctor Coyote? Nico é un compositor espectacular, pero apostou pola súa carreira en solitario. Cando arriscas tanto, podes recibir o aplauso do público ou non. A Coyote pásalle o mesmo, porque é un bulebule. Firmou cancións enormes e, cando parecía que encontrara o seu espazo —como o rock latino—, de repente apetécelle facer outra cousa. Por exemplo, versións de Amália Rodrigues ou Roberto Carlos no disco que lle producín, De Pueblo y de río.

Ti é un home orquestra: que instrumento che apetecería tocar? O violonchelo. Pero de onde carallo vou sacar o tempo para aprender!

Para cando un disco instrumental en galego? Ben, si… [risas]. Agora non podo xogar co que boto de menos, senón co que estou vivindo. Confeso que sinto unha necesidade enorme de non perder a nosa cultura nin a nosa lingua. Manter o vínculo é fundamental: non creo na miña vellez sen Galicia.

Con quen che gustaría tocar?  Home, pois encantaríame tocar con Tom Waits.

A ver se non nos morre antes… Cala, que eu estiven dúas veces a piques de espichar. A primeira, cando nacín, porque miña nai tomaba algo que impedía que o leite me alimentase. Un domingo tivo que marchar comigo ao médico e comentou que, de tardar un par de días máis, esa xa non a contaría. A segunda, voando de Nova York a Madrid con Nacho Mastretta, ardeu o motor do avión. Nunca se publicou unha foto miña tan grande no Faro de Vigo. Ollo, porque non saín na sección de cultura, senón na de sucesos: «Un vigués case morre…» [risas].

Cando tocas, xesticulas moito. Xa mo di miña nai: «Fillo, por que tes que poñer esas caras, se ti es guapo?». Pero non son consciente, porque estou gozando.

Que foi o Xabarín Club? Foi moi importante para Galicia e para os rapaces, que gozaban coa música galega, así como para os grupos, pois tiveron unha fiestra pola que asomar a cabeza.

Que diferenza hai entre compoñer para adultos e para nenos? Cando compós para adultos, tes moitos ingredientes, porque posúen unha cultura musical. En todo caso —e síntoo na alma—, non compoño pensando no outro, senón en min. Como dicía Cesare Pavese, a orde no arte é moi importante. Primeiro, fai o que sentes e te emociona; e logo aprende a vendelo —porque todos debemos pagar as facturas—, pero non ao revés. Cos nenos, tes que ser directo porque non contan con tantas referencias. Con todo, iso non pode minguar a calidade. Ollo, porque compoñer un riff claro e bo é máis difícil. No Xabarín ninguén facía porcalladas, un dos defectos da música infantil. No lles debes ofrecer algo simple, mastigado, porque tratarías os nenos como parvos, cando non o son.

Aí está Magín Blanco e a súa benvida reconversión. Unha persoa que coida a música para nenos, cunha proposta global e un concepto detrás.

Pablo Ketama! Novoa flamenquito! Gravei o baixo de Vacío, o single de Ketama, que estaban en Nuevos Medios con Golpes Bajos: canto aprendín con Mario Pacheco! Carles Benavent era o elixido, pero andaba de xira. Entón, Raimundo Amador ofreceuse, aínda que lle dixeron que corría o perigo de facer demasiadas cousas co baixo [risas]. Teo propúxomo, porque eu xa o tocara con Bibiano Morón en Trenvigo, e lanceime…

Tras cruzar o Atlántico, atravesaches o Estreito con… Manolo García! Quería entrar na música portuguesa, pero Bebe levoume ao sur. En Galicia xa escoitaba a Camarón, Paco de Lucía ou El Lebrijano. Porén, con ela empeceille a prestar atención a Marifé de Triana e Carlos Cano. Logo, con Nono García, mergulleime no acervo musical probablemente máis poderoso do continente: o flamenco. Cádiz é o Novo Orleáns europeo. Ollo coas músicas de ida e volta, mesmo en Galicia, onde hai alalás con harmonías mouras.

E o teu próximo disco en solitario? Estou niso. Cada verán, paso unha semana compoñendo na Illa de Arousa e xa teño cancións, pero fáltame o envoltorio. Tamén estiven en Barbate e ando a voltas con Nono para compoñer un disco de versións oceánicas. Ou sexa, cancións de bandas que xurdiron en países bañados polo Atlántico, da marcha irlandesa á bossa nova.

Despois de Golpes Bajos, tiveches a sensación de que non volverías formar parte dun grupo tan popular? Pensei que gozara do sabor dun éxito que non volvería. Agora ben, esa experiencia fíxome confiar en min como instrumentista. Cría que en España había uns músicos enormes, e cando saiamos por aí non paraban de aplaudirnos. Entón, dixen: «Hostia, tan malos non somos».

En comparación con moitas bandas da movida madrileña, erades uns virtuosos. Como intérpretes e instrumentistas, estabamos moi curtidos, porque con catorce anos faciamos rock sinfónico e jazz rock. O punk supuxo unha ruptura, pero a xente que tocaba con catro acordes carecía desa bagaxe tan complexa.

Menos samba e máis traballar: remataches Químicas pola UNED. Tiña medo de que chegasen as vacas fracas e sabía que non ía vivir do meu pasado. Porén, a razón fundamental é que me gustaba a química física, á que sigo vinculado a nivel divulgativo. Leo sobre buracos negros e esas cousas.

Valeuche para a música? Si, porque é unha carreira que filosofa dabondo e ten moito que ver coa imaxinación. Ensinoume a estruturar a cabeza, porque non esquezamos que a harmonía ten un esqueleto matemático.

Vícheste nalgún momento como profesor? Cando acabei a Xabaxira e non me saía nada, en 1999 pensei en opositar. Recoñezo que, máis alá de que me encantaba e do aspecto económico, houbo unha terceira razón emocional para rematar a carreira: os meus pais. Así me educaron: quen empeza algo, debe acabalo. Se eles gastaran os cartos, eu tiña que cumprir.

[Un espontáneo interrompe a conversa para pedirlle un autógrafo] Fundaches bandas, acompañaches a grandes artistas, produciches discos alleos e publicaches en solitario. Emporiso, a tele é a tele… Aumenta a túa popularidade, claro. Non obstante, pertenzo a unha xeración que tomou un camiño individual con proxectos propios, desde Santiago Auserón a Julián Hernández, pasando por Ariel Rot. Co tempo, os que estabamos aí detrás somos cada vez máis coñecidos. En calquera caso, sigo sen afacerme a que me recoñezan pola rúa, porque nunca me ocorrera. Pero para alguén que te ve a diario nun programa televisivo, es famosísimo. «Ei, Pablo: que tal, tío?».

Es tímido en público? Cada vez menos. Como non son famoso, a xente non me dá a leria. Mais xa non podo baixar o lixo en pixama porque corro o risco de que alguén me pida un selfi [risas]. Hostia, que pinta, por deus!

Non deixa de asombrarme que detrás dalgúns músicos, actores ou humoristas aparentemente extravertidos se escondan uns tímidos patolóxicos. Así é a profesión… Algúns amigos famosos tenden a se protexer, porque hai xente que non distingue e os trata cunha familiaridade esaxerada: «Eeeeeei!». Se alguén te ve na tele, non quere dicir que ti o esteas vendo a el. «Ti coñécesme, pero eu a ti non» [risas]. Cando estamos cun par de colegas tomando un viño, Coque Malla é un tío aberto, chistoso, simpático e irónico. Iso si, como se sinta acosado, retráese.

Referíame á metamorfose que sofren sobre as táboas. Ou sexa, o cohibido que se transforma nun animal escénico. Hai moitos artistas que son así de tímidos ou introvertidos na vida real. E no caso dos humoristas, resulta máis chocante. Agora ben, non podes ir pola rúa e entrarlle con todo o morro a Berto Romero, Javier Coronas ou Andreu Buenafuente, porque se cadra veñen de sacar unha moa. Ás veces, ata lles resulta duro, porque son cómicos, pero non van botar o día facendo chistes.