Este artigo tamén está dispoñible en: Castelán
A pandemia do coronavirus non ten precedentes, e é previsible que teña devastadoras consecuencias sanitarias e na economía global. Nas últimas décadas houbo múltiples pandemias víricas, pero ningunha co brusco e profundo impacto sociosanitario que ten COVID-19. Non hai dúbida de que COVID-19 supoñerá un antes e un despois. Ademais, o futuro inmediato é incerto posto que non dispoñemos nin de antivirais nin de vacinas eficaces.
Todo ocorreu moi rápido e as medidas de contención tomáronse con atrasos na maioría de países. O número de casos e de defuncións pode seguirse a tempo real en varias paginas web, como a de Worldometer ou a Universidade Johns Hopkins. Hoxe temos xa máis de 380.000 casos confirmados, 16.585 falecidos e 102.524 recuperados no planeta.
Saturación do sistema sanitario
Xa nos contaron ata a saciedade que a infección por SARS-CoV-2 pode ser asintomática ou con síntomas leves nunha proporción elevada de nenos e novos. En adultos, os síntomas xeralmente parécense aos dunha gripe severa, con tos, febre, cefalea e fatiga que duran 3-7 días. Pero é nos anciáns e en persoas con outras patoloxías –ata un 20% deles– onde a infección por este coronavirus pode progresar a pneumonía e requirir hospitalización. Ata un 25-30% desta poboación máis vulnerable e con síntomas graves necesitará ventilación mecánica e coidados intensivos.
Os servizos de urxencias, as camas de hospitalización e as unidades de coidados intensivos están desbordadas en moitos lugares. Moi poucas veces se necesitou priorizar a atención a uns pacientes en detrimento doutros por falta de persoal e/ou equipos sanitarios. Para os médicos e enfermeiras, ese dilema é un dos máis dramáticos da actual situación. Gustaríanos poder salvar a todos.
Vacinas ou antivirais, cal é a prioridade?
O SARS-CoV-2 é moi transmisible a partir dos aerosoles de pacientes que esbirran, de modo que a propagación é moi rápida. Na fase de crecemento exponencial da epidemia que estamos vivindo en España, o número de casos duplícase cada 3 días.
A acumulación de novos casos en tan pouco tempo desbordou os servizos sanitarios. Isto agravouse porque unha parte do persoal sanitario caeu doente ou está en illamento. En residencias xeriátricas e centros de discapacitados a atención mínima á saúde de poboación moi vulnerable foi insuficiente. Por iso a mortalidad está sendo moi elevada nestes lugares.
O fundamental agora é implantar e cumprir estrictamente as cuarentenas e o illamento social. En España esas medidas tomáronse tarde si o comparamos con outros países como Corea, pero aínda agora podemos obter un gran beneficio coa súa aplicación estrita.
Dado que non existe inmunidad previa fronte ao coronavirus, a maioría de cidadáns ímosnos a infectar. En calquera caso, para un cadro de síntomas que xeralmente sed resolven nunha semana, cabe esperar que unha vacina protectora (como a do neumococo) sería o mellor. Pola contra, o beneficio dun antiviral podería ser máis ben reducido, acurtando só os días de síntomas si se administra precozmente, como ocorre na gripe co Oseltamivir.
Neste sentido, o coronavirus é totalmente distinto ao VIH, o virus da sida, que produce unha infección crónica para sempre. Os antivirais son a principal arma fronte ao VIH, posto que o virus non se replica e apenas fai dano aínda que non se erradique. Respecto ao SARS-CoV-2, os antivirais si serán de especial utilidade para tratar ao subgrupo de pacientes que desenvolven pneumonía e se complique.
En conclusión, e aínda sendo estratexias complementarias, en términos de saúde pública considero de maior importancia desenvolver unha vacuna protectora que un antiviral fronte a COVID-19.
A volta á normalidad, para cando?
Un modelo epidemiolóxico publicado esta mesma semana en Science, utilizando os datos da China, concluíu que un 86% das infeccións por SARS-CoV-2 pasaron inadvertidas e non foron diagnosticadas ata o 23 de xaneiro. A partir dese momento, as autoridades chinesas declararon a cuarentena da provincia de Wuhan. Tratábase mayoritariamente de infeccións asintomáticas e/ou de pouca gravidade. O seu contaxio era inferior (55%) respecto dos casos sintomáticos.
Estudos sobre a dinámica da transmisión do coronavirus publicados en The Lancet fai pensar que en 4-6 semanas alcanzaranse os picos de novos casos e de mortalidade diaria por COVID-19. A partir dese momento, só poderán infectarse as persoas que non o fixeron ata entón, e que serán cada vez menos. O resto, probablemente desenvolverían inmunidad protectora fronte ao SARS-CoV-2 e, ademais, xa non serán contagiosos.
Era post COVID-19
Para evitar que xurda un segundo brote de coronavirus, tras cesar as medidas de illamento, é importante que o retorno ás actividades laborais e sociais se produza de modo progresivo. Doutro xeito, as persoas que aínda sexan susceptibles poderían contraer a infección de forma masiva e volver colapsar os servizos sanitarios. As autoridades teñen que prever a xestión do retorno á normalidade.
Máis adiante, será de grande importancia ter información e evaluar mediante probas serolóxicas de detección de anticorpos fronte ao SARS-CoV-2, como foi o ritmo de seroconversión durante a crise epidémica, cales son os grupos máis susceptibles e cal foi o impacto das medidas sociais que se tomaron.
Ata que chegue ese momento, é fundamental que haxa grupos de clínicos e epidemiólogos no noso país que recollan ben a información. Debemos actuar con racionalidade e serenidade, sen desbordarnos pola inacción, o histerismo colectivo e o estrés emocional individual. Hai que recoller casuística propia, analizala e propoñer as mellores medidas para frear e previr o dano da epidemia de COVID-19 en España.
Coas medidas de illamento social que se tomaron en moitos países do mundo, é probable que o coronavirus do COVID-19 pase a ser endémico e estacional, como outros catro coronavirus que producen cadros respiratorios cada ano desde hai tempo.
Neste aspecto, COVID-19 diferenciaríase do SARS, que apareceu en 2002 e extinguiuse en 2003. É previsible que SARS-CoV-2 siga os pasos do virus da gripe H1N1 (gripe porcina), que desde México e os EUA causou unha pandemia en 2009, sendo a maioría infeccións leves. Desde entón, esa variante gripal estableceuse como un virus endémico en moitos países e reaparece cada estación ocasionando unha proporción baixa de cadros catarrais.
*Foto de apertura: Наркологическая Клиника desde Pixabay.
Facultade de Ciencias da Saúde & Centro Médico, UNIR – Universidade Internacional da Rioxa.
Este artigo foi publicado orixinalmente en The Conversation. Le o orixinal.
Este artigo tamén está dispoñible en: Castelán
