Son miles os infantes que, empuxados polas súas familias, viaxan a Europa en busca da suposta liberdade. «Os meus pais dixéronme: viaxa ti, camiña para salvarte, aquí non hai futuro, só morte, e non hai diñeiro para poder acompañarte»

Fai un tempo, un neno afgán de 14 anos que viaxaba só e que sobrevivía nos almacéns abandonados da estación de Belgrado, preguntoume:

—Gabriel, fasme unha foto?

—Si claro, pero para que queres que che faga unha fotografía?

—Para existir, para que me vexan.

Tras dous anos convivindo, camiñando, durmindo, falando… con centos de persoas refuxiadas e migrantes ao longo de nove países, se hai algo que destaque por enriba de todo, se hai uns inocentes dentro dos inocentes, eses son os nenos e as nenas. Son milleiros e milleiros os pequenos obrigados a seren adultos, empuxados polas súas familias a camiñar cara Europa, cara a suposta liberdade, cara a terra dos valores e a seguridade. Partiron obrigados polos pais porque non tiñan diñeiro para costear e acompañar os seus fillos na dura viaxe que en ocasións alcanza os 20.000 euros, dependendo do país de orixe, co único obxectivo de darlles a posibilidade de salvar a vida. Son moitas as veces nas que lles teño escoitado dicir: «Meus pais dixéronme: viaxa ti, camiña para salvarte, aquí non hai futuro, só morte, e non hai diñeiro para poder acompañarte».

En agosto de 2015, como dun día para outro, empezaron a aparecer milleiros de persoas camiñando na chamada «ruta dos Balcáns». Levaban anos facéndoo, fuxindo dos conflitos, pero esta vez era imposible ocultalas. Apareceu o medo na sociedade, alimentada por moitos medios europeos que os tachaban de «invasores». E si, ao chegar xunto a estas persoas, había moito medo, pero era como motor, fuxindo da masacre. Comezaban a coñecer Europa e a súa realidade, esa que chama crise á falta dos seus propios valores, onde o esquecemento é unha arma que provoca suicidios, retornos á terra do inferno por desesperación, publicidade para que outros non veñan, etc…

Entre tantas persoas, e tendo en conta que cada unha ten historias que darían para un libro, coñeces as infinitas causas para migrar, como a dun home de 80 anos acabado de baixar dunha balsa nunha illa grega que case non podía camiñar por un cancro que lle detectaran en estado moi avanzado había uns meses en Siria. Ao preguntarlle se lle pagaba a pena este esforzo contestou: «Eu camiño por dignidade, por respecto a min mesmo, non quero morrer baixo unha bomba, quero morrer nun sitio tranquilo, en paz».

Ou a historia dunha nena de 9 anos camiñando soa por Croacia que viña dende Siria cun sorriso na boca, iso si, algo que ás veces impresiona moito máis que as lágrimas. O extraordinario convertido en cotiá.

Antes do peche das fronteiras, a chegada a Europa era moi visual, milleiros de persoas chegaban diariamente en balsas de plástico con chalecos de mentira no medio de berros de pánico, xa que moitas delas nunca viran o mar e as mafias, aos cen metros de saír da costa turca, abandonábanos no mar tirándose á auga, para que se dirixiran cara a costa grega sen coñecemento ningún de navegación.

As consecuencias foron e seguen sendo terribles. Milleiros de persoas morreron e seguen a morrer, e o curioso é que non hai un xuízo a día de hoxe, como se os culpables foran elas, as vítimas. A partir de aí, empezas a ver ao longo de toda a ruta o mellor e o peor do ser humano e refírome a nós, os europeos.

O peor eran esas mafias que cunha frialdade inhumana lles cobran ata 1.500 euros por persoa, nenos incluídos, por unha viaxe chea de morte nestas balsas de plástico que non chegan aos 600 euros de valor, motor incluído. Ás veces, unha soa balsa reportáballe ata 70.000 euros á mafia organizadora, un negocio multimillonario realizado diante das autoridades e que ninguén evitaba por algo evidente: repartíase o diñeiro. Ou as moitísimas mafias que usan o engano ao longo de todos estes países para separar os máis pequenos dos adultos e destinalos ao negocio da escravitude laboral ou sexual.

Ou os taxistas que corrían cara as fronteiras para timalos de maneira escandalosa, carreiras de 40 euros que custaban 200 e que, en moitas ocasións, nin sequera completaban alegando unha avaría do coche, abandonando as familias a medio camiño para volver rapidamente á fronteira e repetir o timo.

Ou as persoas que os vían camiñar por diante das súas casas e aproveitaban a súa desesperación e esgotamento para venderlles botellas de 33 cl. de auga a prezos de ata cinco euros por botellas que custan 20 céntimos. Ou as persoas que se instalaban nos campos para vender hot-dogs de pésima calidade de ata 10 euros. Ou os veciños que aproveitaban para roubarlles as poucas pertenzas coas que camiñaban, sabendo que non hai apenas forza nin dereitos para reclamar.

Ou as autoridades que nas diferentes fronteiras permiten que as mafias enganen e secuestren nenos e mulleres diante deles, a dous metros, ás veces a cambio de 20 ou 30 euros.

Ou as empresas que aproveitan esta traxedia para se enriquecer con slogans falsos de axuda ou transporte, por non falar das moitas asociacións que coa publicidade do selfie se enriqueceron de forma incrible vendendo axuda.

O mellor eran as moitas persoas que acudían cada día á beira do mar para axudar de maneira anónima a estas persoas que chegan ao límite das súas forzas. Moitos levaban mantas, auga, alimento, calor humano.

Os pescadores que cada día volvían das súas faenas no mar remolcando balsas cheas de persoas cunha corda que non sempre aguantaba, sen ningún tipo de autobombo.

E personalizando un pouco, a historia dunha muller moi maior que cada día acudía á beira a cambiar a roupa mollada das persoas que chegaban en peor estado, ou un home de case 80 anos que cada día levaba té quente para ofrecer un pouco de calor e enerxía…

Así era o día a día antes de que pecharan as fronteiras. Unha vez que as pecharon os negocios da miseria reiventáronse, a imaxinación das mafias non deixou de traballar, tampouco apareceu quen tiña que detelos e as consecuencias aínda están a ser peores.

Os principais novos negocios baséanse na desesperación da xente, provocada polas novas políticas europeas. Dende o momento do peche, milleiros de familias quedaron atrapadas e separadas. A necesidade de xuntarse fixo que os pasaportes falsos chegaran a ter un valor de ata 3.500‑4.000 euros e, como unha especie de representantes do mal, pódese ver diariamente a persoas camiñar polos campos de refuxiados ofrecendo estes pasaportes que simbolizan a liberdade e o reagrupamento familiar. Algo que moi poucas veces se cumpre, tendo que volver a pagar para aquelas persoas que o intentan de novo, quen pode.

Despois, e sempre, están os nenos e as nenas, a súa inocencia. Como é de imaxinar agora son máis vulnerables que nunca, como está a pasar nestes momentos en Belgrado, onde máis de 700 menores que viaxan sós, viven en almacéns abandonados no medio desta gran cidade, cunha abraiante falta de empatía por parte da veciñanza. As mafias ofrécenlles a promesa de camiñar cara a fronteira de Hungría. Alí agárdaos a policía con cans, con megáfonos que usan polas noites para reproducir música de terror no medio dos bosques, mesmo para ecualizar os ladridos dos cans. Sons moito máis duros que imaxes. Unha vez que os localizan, róubanlles, péganlles e volta para atrás, ata que conseguen diñeiro para volvelo intentar. Esta desesperación ten un prezo de 600 euros por un percorrido de 3 horas que case ningún neno consegue, por non falar dos que desaparecen. Pero como moitas veces lles teño escoitado: «Volverémolo intentar, porque atrás non quedou nada».

Despois están os datos «oficiais», eses que falan de 10.000 nenos e nenas desaparecidas en terreo europeo. Vendo o visto en tantos lugares é difícil de crer porque son moitos máis, sen dúbida. Só hai que ter en conta que a metade das persoas que chegan a Europa fuxindo da morte son nenos e nenas. Estes datos non se sabe moi ben de onde saen, coma os datos dos mortos, porque se trata as persoas como números, e que se saiba as mafias non declaran nin tributan os secuestros.

Unha vez máis, compróbase que o negocio da miseria é moi rendible, dende a traxedia de orixe ata a tortura do esquecemento, os organizadores, os que mandan, hai que recoñecerlles que fan un excelente traballo ao respecto.

Cando me preguntan cal foi a imaxe que máis me impresionou, resúltame imposible destacar unha. Pero si teño na memoria a dos 120 parlamentarios alemáns disfrazados de «persoas refuxiadas» navegando por  un río de Berlín nunha barcaza traída desde Lampedusa,  nun acto organizado por unha ONG. Para min, o resumo  de todo.