Advertencia de contido: violencia machista

Advertencia de spoilers: The Irishman

 

Despois dunha campaña pro Scorsese de aproximadamente dez meses de duración, o fin de semana pasado senteime e tragueime as tres horas e media de The Irishman. Non pensei que me fora a gustar moito, pero dóeme ter que admitir o moi equivocada que estaba: é unha película que non se parece a outras historias de mafia e crime que vira eu antes (que me aburren como ver pintura secar nunha parede), máis preocupadas por cubrir esa vida de glamour e clase que de mostrar as súas violentas realidades.

The Irishman narra preto de medio século de historia da mafia italiana en Filadelfia e o Medio Oeste americano a través dos ollos de Frank «O Irlandés» Sheeran (Robert De Niro), un matón que traballaba baixo as ordes de Russell Bufalino. A perspectiva da película é moi pechada: estamos vendo este mundo a través dun home que se dedica a «pintar casas» (código da mafia para matar, de aí o título orixinal do filme Oín que pintabas casas). Porén, esta mirada tan pechada ten pequenas fendas a través da actuación estelar de Anna Paquin, que interpreta á filla de Frank, Peggy. Na película ela non fala, só observa. Observa mentres o seu pai lle dá unha malleira a un home que a empuxa nun supermercado, observa mentres marcha da casa con revólveres nunha bolsa de viaxe, observa mentres fala con Bufalino. Os seus ollos tráennos á realidade, lémbrannos que o que estamos vendo é un estilo de vida violento, duro e cruel. A narrativa do filme atopa outras formas de lembrarnos que non estamos sendo testemuñas de algo ao que aspirar: cada personaxe baseado nunha persoa real que aparece en pantalla trae unha pequena lenda con nome, apelidos, data de morte e método mediante o cal foron asasinados. É difícil desexar esta vida de traxes e reloxos caros, comidas en restaurantes de luxo, alcol e excesos cando estás sendo constantemente recordade sobre as consecuencias. 

O caso é que o que me deixou revolta unha vez comezaron os créditos foi unha das escenas cara o final, na que Frank ten unha conversa cunha das súas fillas, Dolores. Peggy leva anos sen falarlle e el non sabe por que. Dolores, entre bágoas, explícalle:

«Papá, ti non tes nin idea de como era para nós. Non podíamos contar contigo cando tiñamos un problema, sabes? Non podíamos acudir a ti para que nos protexeras polas barbaridades que farías.»

Automaticamente despois de escoitar esa liña, comecei a darlle voltas á cabeza. 

O meu primeiro pensamento foi a unha das escenas máis impactantes do documental Deliver Us From Evil (2006), que vin hai anos pero se quedou gravado na miña mente como un epitafio. Este documental conta a historia do cura católico Oliver O’Grady, violador de crianzas confeso, e como escapou das consecuencias dos seus actos grazas ao programa de intercambio de pedófilos que a igrexa católica tivo montado durante décadas e décadas a nivel mundial. Céntranse, en parte, na historia de Ann Jyono, a súa vítima dos 5 aos 12 anos, nos 70. Tanto ela como os seus pais son entrevistades. O pai fala de como o seu mundo colapsou cando, xa de adulta, Ann confirmou o abuso por parte de O’Grady. El conta: «Pregunteille, por que non nolo contaches antes? Por que? E a súa resposta foi que eu antes dicía que se alguén intentaba facerlle dano, eu mataríao», polos seus ollos caen bágoas de ira e culpa. «Non debín dicir iso».

A súa muller engade: «Ela preguntoulle á unha nena: ‘Que pasaría se o meu pai matara a alguén?’, e respondeulle que iría ao cárcere para sempre xamais e nunca sairía. E ela dixo ‘Ese día decidín que non llo podía contar a ninguén. Porque sabía que papá o mataría’».

Agora, as palabras do pai de Ann parécenme algo extremadamente humano e lóxico. Eu mesma recoñezo en min o impulso de querer facerlle dano a quen lle fai mal a quen quero. Ata certo punto, ata podo chegar a entender de onde pode vir o impulso de devoverlla a un home que empuxa á túa filla, unha nena, no súper. Pero de aí ven algo que eu recoñezo como unha constante na miña experiencia e na experiencia de mulleres ou persoas que sofren violencia patriarcal no meu entorno: a incapacidade de atopar seguridade e protección nos brazos dun home. Por moito que nos queira.

Eu sei que se compartira con certos homes da miña contorna cousas que outros homes me fixeron e quen mas fixo, as súas reaccións caerían en tres categorías:

1. ira, promesas de violencia («se o tivera diante agora mesmo dáballe unha malleira!»)
2. incomodidade, querer pechar os ollos ante realidades alleas («para que me contas iso?», «e que queres que faga eu?»)
3. defensiva, non querer recoñecerse como parte do problema («pero igual el ía moi bébedo», «non o podes culpar por x»).

Sei que estas categorías existen porque xa as vivín. Unha e outra vez. Non lle conto a homes que me queren o que outros homes me fan porque non saberían como levalo, como responder. As películas non paran de ofrecerme fantasías de homes protexendo a mulleres doutros homes, pero eu na miña vida non vexo tal. Vexo a moitos Franks e vexo a moitos homes como o pai de Ann. Vexo moita incomodidade e moito poñerse á defensiva. Vexo moita indiferenza. Os homes non me protexen doutros homes. Eu protexo aos homes da realidade do que outros homes me fan a min.

E nin sequera podo dicir que se quede nisto. 

A finais de agosto, a noticia de que un home lle tirou un ladrillo á unha muller en Houston despois de rexeitalo fíxose viral. A muller explicouno todo nun TikTok. Tamén explicou como estaba rodeada de homes que non fixeron nada, simplemente deixaron que pasara. Eses homes escolleron ser cómplices cun ataque machista brutal. Según ela, viron como collía o ladrillo, como a ameazaba con el, como lle zoupaba e como se subía do coche e marchaba. Eu pregúntome, cantos deses homes terán as cabezas podres de fantasías na que salvan a unha doncela en apuros? Cantos de eses homes están convencidos de que lle darían unha malleira a o agresor das mulleres ás que queren? Cantos deses homes se consideran protectores de mulleres?

Nos comentarios do TikTok vexo dous sentimentos que se repiten unha e outra vez: «se en lugar dun grupo de homes fora un grupo de mulleres, isto non tería pasado», ou «a min nunca me defendeu un home, pero unha muller si». Diferentes estudos nos últimos anos (The Chivalrous Bystander: The Role of Gender-Based Beliefs and Empathy on Bystander Behavior and Perceived Barriers to Intervention, Gender differences in attitudes and beliefs associated with bystander behavior and sexual assault e A Systematic Review Exploring Variables Related to Bystander Intervention in Sexual Violence Contexts) confirman que as mulleres teñen máis posibilidades de intervir nunha situación de violencia machista. A variable que nestes estudos facía que os homes tiveran moitas menos posibilidades de protexer a mulleres en perigo de violencia sexual ou machista era a seguinte: a súa crenza en mitos da violación. Noutras palabras: estes homes pensaban que as mulleres merecían ese trato.

Hai un ano e medio, un home comezou a seguirme no medio da noite por Carballo adiante cando volvía eu soa cara o meu hotel despois dunha festa no Carballo Interplay. Eu estaba sendo extremadamente clara con que quería que me deixara en paz, sen éxito, e empezaba a sentirme realmente en perigo. Pasamos ao lado de varios grupos de homes que non fixeron nin dixeron nada. Só observaron. Foron dúas rapazas de instituto ás que me sacaron desa situación. Dúas rapazas de 17 e 18 anos. Tres anos antes, unha amiga recibiu unha mensaxe dunha conta de Facebook que non coñecía: «Mira, sinto moito molestarte, pero sei que empezaches a saír con Fulanito e quero que saibas como é realmente». Esta rapaza compartíu coa miña amiga o perfil de Reddit deste rapaz (cheo de publicacións e comentarios machistas e racistas, a miña colega era unha muller negra) e explicoulle que el deixara traumatizada á súa mellor amiga despois de cinco meses de relación. Tamén lle dixo: «Ten coidado cos amigos del, parecen boa xente pero saben como é el e pasan de todo». 

Hai cinco anos estaba nun pub e vin a tres homes que non paraban de ofrecerlle chupitos a unha rapaza que estaba con eles. Ela era moito máis pequena en tamaño, case non se tiña en pé e daba igual que intentara rexeitar os chupitos, había veces que llos botaban directamente na boca. Díxenlle ao rapaz co que estaba que tiñamos que facer algo, pero el «non quería meterse». Morta de medo, acabei achegándome e finxindo que a coñecía. Ela tirouse enriba miña, e murmureille no oído «Queres marcharte?». Ela asentíu. Os tres homes insistiron. Que ela estaba ben. Que eles a coidaban. Eu, o máis educadamente que fun capaz, mantívenme firme: «Está moi mal, vouna levar á casa». Un deles agarroume un brazo con bastante máis forza da necesaria: «Xa a levamos nós». «Non, quero que me leve a miña amiga», dixo a rapaza, chorando. Deixáronnos ir. Ela rematou potando na porta do local. Non tiña batería no móbil e perdera a chaqueta. Non foi capaz de parar de chorar ata que atopamos a súa casa. Tiña 17 anos.

Esta non foi a única vez que finxin que coñecía a unha rapaza que parecía que estaba nunha situación incómoda. Durante anos, vivín unha escena como esta como unha vez ao mes. E de todas as veces que dixen: «Ola! Canto tempo!», abracei a unha completa descoñecida e lle murmurei na orella: «Estás ben?», só unha vez a resposta foi: «Estou ben, non te preocupes». Unha vez.

Véñenseme á cabeza moreas de escenas nas que mirei a un home suplicante para que me axudara a saír dunha situación violenta con outro home, sen éxito. Unha vez que me agrediron sexualmente nun pub con 18 anos. Outra vez nunha rave con 19. Na cola para pagar nunha cafetería con 20. No meu aniversario. No metro de Londres. No autobús da Liña 1 de Compostela. Camiñando pola noite en Carballo. Tamén se me veñen á cabeza todas as rapazas que me colleron da man e me sacaron desas situacións. A taxista que me levou gratis á casa. A muller da coleta kilométrica e os aros xigantes que lle berrou a aquel home no metro. As rapazas de instituto.

Hai tres semanas unha rapaza foi asasinada nun autobús de Croydon, en Londres. Morreu defendendo á súa mellor amiga do seu ex-mozo, que aparecera con flores, unha carta de amor e un coitelo por se acaso ela o rexeitaba. A rapaza que morreu salvando á súa amiga deste brutal acto de violencia machista chamábase Elianne. Tiña 15 anos. Quería ser avogada. 

Non pode ser que as nosas nenas sexan a última liña de defensa contra a violencia patriarcal. Non podemos perder máis mulleres e nenas desta forma. Non pode ser que nos estanquemos neste círculo de homes pechando os ollos cara a violencia que exercen outros homes, moitas veces os seus putos amigos, sempre máis preocupados pola súa comodidade que pola seguridade allea. E desde logo é xa unha absoluta vergonza que a tantos homes se lles encha a boca de promesas de protección e violencia cara quen nos fai mal que despois non se traducen en nada. Nun mundo no que non lle deixades pasar nin un comentario medio raro aos vosos amigos, no que lles chamades a atención aos colegas que lles falan mal ás súas parellas, no que se vedes a unha rapaza incómoda lle preguntades se está ben… nese mundo sobran as ameazas de malleiras a quen nos faga mal. Eu non podo acudir a un home que vai facer que as cousas se poñan peor. Eu non quero que ningún home me prometa que vai matar ao meu violador. Así, polo xeral, chégame con que lle chames a atención aos teus putos amigos. Chegábame con que me fixerades caso cando dixen que me quería marchar dese pub no que había un home que non me deixaba en paz con 18 anos. Chegábame con que lle dixeras ao teu amigo da infancia que me deixara en paz cando me pasei toda a tarde e toda noite dicíndolle que parara de tocarme e pedíndolle para que parara de ofrecerme tríos ca súa moza. Chegábame con que non me invitarades a unha festa co voso colega do equipo que xa fora acusado de violación por outra rapaza (non sei, polo que puidera pasar) por moi «gracioso» que fora. Chegábame con que me acompañaras a sacar a esa rapaza de 17 anos dunha situación na que tres homes adultos estaban claramente intentando incapacitala con alcol para aproveitarse dela. Chegábame con que non fixeras excusas polo teu colega por estar borracho e por «non ter moita experiencia coas mulleres, por iso foi tan raro contigo». Estou farta xa de grandes xestos e promesas e parvadas que non credes nin vós. Cústame facer referencia directa a estas situacións que me pasaron na vida real porque non paro de protexervos das cousas que outros homes nos fan. Cústame porque non sei que reacción vou ter. Ira? Ides darlle unha malleira aos homes que nos empuxan no súper? Ides matar a alguén? Incomodidade? Preferiades vivir nun mundo no que non sabedes cal é a realidade das persoas que non son coma vós? Ou mellor aínda, ídesvos poñer á defensiva porque sabedes que sodes cómplices desta violencia? 

Estou farta de non poder contar convosco cando teño un problema. Estou farta.