A Coruña.- «O que non se conta non existe», cuspe a cámara unha histriónica Candela Peña, caracterizada como Rosario Porto, con sotaque de señora do Ensanche compostelán, na última grande produción de narrativa galega que arrasa no público español, El caso Asunta. Peña, na boca de Porto, revela a grande razón que adoita lastrar a verdade e a información ata un insondable pozo. Un factor peor ca o medo: a vergoña. O pudor polo estigma, por confirmar certos os prexuízos sobre o propio mantivo na escuridade durante décadas a realidade do narcotráfico en Galicia, ata que o xornalismo valente rachou o silencio e fixo comprender á sociedade que as miserias, por escuras que sexan, tamén forman parte da nosa historia. Na Costa do Sol escóitanse disparos e, ás veces, cheira a pólvora, de cando en vez aparece algún corpo inerte na rúa e hai rapaces armados facendo a compra no hipermercado, pero ninguén falaba do que pasaba. Ata agora.

De Fariña a Marbella. Detrás da serie que Movistar Plus+ estreou a principios do pasado maio debúllase unha maraña criminal que se foi espallando, coma un cancro silencioso e devastador, por todo o litoral mediterráneo fronte a inacción das autoridades. Na súa concepción hai dúas sinaturas galegas. As de Nacho Carretero e Arturo Lezcano, xornalistas coruñeses, amigos e socios antes ca todo, que un día decidiron que xa abondaba daquel escurantismo. «Dende que empezamos a promo da serie –comenta Lezcano– a xente comezou a decatarse do que pasa. Din: parece que vos están facendo a promo! Claro, escoitan falar dun tiroteo, outro día doutro… non é algo de agora. Leva pasando anos, e ninguén se ocupara», lamenta.

O que hoxe é unha serie de éxito empezou coma unha reportaxe a catro mans na que os dous xornalistas esmiuzaban ese complicado e intrigante ecosistema de criminalidade organizada que tomara coma sede neurálxica a rexión, pero cuxos tentáculos ramificábanse arredor do mundo. O que un día foi o epicentro das festas da jet set de decadente avoengo fica agora convertida na «ONU da delincuencia organizada», tal é a amalgama de nacionalidades que operan no territorio, alertaban Lezcano e Carretero na reportaxe, publicada no xornal El País, que máis tarde serviría de base para o guión da serie. «Que por que non se contara antes? Ao final, hai situacións que se normalizan cando pingan. Na Costa do Sol pingaban noticias. Se cada dous por tres hai un cidadán búlgaro tiroteado en Fuengirola, a xente habitúase. Non é un silencio premeditado, acaba pasando desapercibida», explica Carretero.

«Por algunha razón, semella que en España agochamos as nosas miserias, que non se explotaron culturalmente, cando non hai nada máis fascinante para explotar que a nosa singularidade» (Arturo Lezcano)

Ata o momento, só a prensa local das localidades afectadas transformaba os sucesos en titulares. A eles tocoulles unir todos eses puntos, seguir a liña e ver cara onde lles levaba. A función última da serie que bebe do seu traballo de investigación, coma calquera produto audiovisual, é entreter, mais tamén actúa como martelo percusor nas conciencias dos que calaron e como activador de curiosidade para quen o descoñece. «A reportaxe, se ten percorrido, reaviva o interese da xente, que non o percibía nesa pequena pinga illada. Se tes a sorte de que remata convertido en serie, daquela péchase o círculo. Pasou con Fariña: o interese mediático sobre a cuestión reactivouse», explica Carretero.

Ambos amigos, que trazaran o seu vínculo no céspede do estadio de Riazor vinte anos atrás, como cronistas deportivos locais, levaban tempo matinando no xeito de desenvolver produtos audiovisuais ambiciosos partindo de historias xornalísticas de calidade. Así naceu o seu fillo en común, a produtora Ailalelo. No caso da serie de Movistar Plus traballaron coa produtora Buendía Estudios no que é o seu primeiro proxecto de narrativas propias a grande escala. Antes diso ambos xa desenvolveran carreiras de éxito que os situaran como figuras solventes do xornalismo galego e nacional.

Pero faltaba cubrir ese nicho que percibían baleiro. «Cando pasa algo nos Estados Unidos a xente xa se pregunta ‘cando sairá a película?’ Aquí non. Foi difícil, pero nós apostamos porque sabiamos que había un interese xenuíno na xente en facer memoria da nosa historia contemporánea», valora Arturo Lezcano. O seu amigo corrobórao. De novo, a resposta a esa demora parece flotar no ambiente. «Por algunha razón, semella que en España agochamos as nosas miserias, que non se explotaron culturalmente, cando non hai nada máis fascinante para explotar que a nosa singularidade. E aquí acontece moito e moi singular, hai universos fascinantes», asevera Carretero.

E en Marbella, abofé que os hai. Mafias, armas, moreas de cartos en efectivo, drogas, desproporción e exceso. Para saber contalo, hai que velo. E para velo, hai que vivilo. Carretero e Lezcano fixérono no tempo que investiron en documentarse para a súa reportaxe, e volveron facelo de novo xunto a Dani de la Torre e Alberto Marini, creadores da ficción televisiva, meses despois. Os catro percorreron o ambiente sórdido das discotecas, os restaurantes e os clubs nocturnos, as vontades que se mercan con ouro e as que se dobregan co ferro. Os propios integrantes das mafias prestaron os seus testemuños. «Ao final gústalles dicir: mira, eu son este, fixen tal», confesan.

Tales excesos supoñen unha tentación para os creadores da ficción audiovisual. Pero eles son, antes de todo, xornalistas.

Marbella xoga coa realidade e trampea coa ficción, sen deixar que unha interfira demasiado nos códigos da outra, de xeito que ambas poidan convivir en paz nun produto cuxa principal función é entreter ao espectador e, de xeito subxacente, disipar as tebras. «Fomos moi pesados. Pareciamos os apóstolos da realidade. Son temas moi apetecibles para os cineastas, pero nós empeñámonos en deixar o noso punto de vista como xornalistas, e en ancoralo ao máximo á realidade», asegura Lezcano.

«Se unha reportaxe ten percorrido reavívase o interese da xente nun tema que antes pasaba desapercibido, xa pasou con ‘Fariña’, que reactivou o aspecto mediático»
(Nacho Carretero)

Na serie Fariña, adaptación televisiva da investigación homónima de Nacho Carretero, o espectador podía seguir os pasos dos capos galegos da droga a través da experiencia dun carismático e atractivo Sito Miñanco, encarnado polo noiés Javier Rey. En Marbella, o peso da acción recae sobre Hugo Silva na pel dun avogado das mafias que traspasa as liñas vermellas. Nin os autores da reportaxe nin os executores da idea son alleos ao magnetismo que o mundo criminal pode suscitar no ollo do telespectador, que pode asumir os valores destas personaxes como aspiracións, pero os xornalistas non temen á romantización do gánster made in Marbella. Escollen valorar o seus beneficios colaterais, no canto de temer pola súa banalización.

«É inevitable que aparezan personaxes fascinantes, teñen que selo. Se fosen repulsivos non verías a serie. De todos xeitos, que un fenómeno se converta en folclore non é necesariamente malo, porque a alternativa é o silencio e o tabú. Aquí en Galicia sabiámolo ben co narcotráfico. Quedaba no caixón porque falar del era axitar o estigma», sinala Carretero.

No caso de Marbella, o ecosistema criminal coexiste, sen convivir, detrás dun muro invisible, coa outra Marbella, unha cidade de servizos na que o día a día non é moi diferente de calquera outra do seu tamaño. «Existe a Marbella normal, unha cidade media, que tamén dá servizo á xente que vive en urbanizacións con eses cartos de dubidosa orixe. Non hai que estigmatizar a cidade, mais tampouco se pode tapar e dicir que alí non pasa nada», advirte Lezcano.

Non temen ás reaccións que poida suscitar este retrato levado á pantalla. Non lles inquietan as das mafias e asumen as da veciñanza das localidades, que habita nesa realidade paralela e inmiscible coa que narra Marbella. A reacción que agardan expectantes é a dos representantes políticos e institucionais, culpables, en parte, de que a Costa do Sol quedase convertida no escenario óptimo dunha serie de mafiosos.

«Se os políticos de Marbella se enfadan pola serie, percibirémolo como unha boa nova. Agardamos que se enfaden. Son quen levan anos sen dar resposta ao que acontece nas súas cidades. Se a administración se enfada, mellor. Non nos preocupa, ao revés», resolven.