Son as 20:49, acabo de durmir á nena e había moito tempo que non escribía desde as vísceras. Intento evitalo porque sempre concibín a escrita como ese lugar pausado no que medito as cousas, en contra do que habitualmente é a miña vida, acelerada, impulsiva. A palabra precisa no momento acaido é cousa de se cociñar lenta, algo incompatible co noso tempo e a miña personalidade. Porén, cando unha dá biberóns na escuridade do cuarto ás veces os artigos escríbense sós.

Non meditei sobre isto mentres cumpría cos deberes maternais unicamente, é certo. A reflexión xa apareceu a semana pasada, cos extractos que oín na radio como adianto editorial, pero hoxe volveu coa nova de que Anagrama paraliza a publicación de El odio, un libro froito dos encontros que o autor, Luisgé Martín, tivo co asasino dos nenos Ruth e José Bretón, o seu propio pai.

E é normal odiar unha persoa así, supoño; o culpable dun dos crimes máis mediáticos que lembro no Estado Español, e que a min me pillou con vinte anos acabados de facer. Matar o teu propio fillo, a túa propia filla, porque esa é a maneira de inflixirlle o maior sufrimento á túa ex-muller, Ruth Ortiz. Por iso entendo que o asasino queira seguir falando: porque as formas de facerlle dano á nai das criaturas continúan a estar dispoñibles para el.

O que non entendo é a sorpresa da editorial ao coñecer a reacción de Ortiz. Acaso agardaban que a única vítima viva (ao parecer cómpre lembrar que a nai é unha vítima) non tomase medidas legais? Que asistise pasiva a ese anatomizamento da súa vida en parella, da súa maternidade, da culpa que teima en devolverlle Bretón coma se fose unha pelota sen dicir ren? Que soportase en silencio, sen acender a radio, prender a tele, entrar en redes sociais ou ler xornais, este novo show coa súa dor como protagonista secundaria cando lle correspondería o papel principal? Porque non nos enganemos: Ruth Ortiz, en pleno século XXI, non pode evadirse dunha publicación así. Falamos cos nosos amigos das vacacións que nos gustaría ter nas Bahamas e medio segundo despois xa temos mil e un anuncios de viaxes no móbil. Que cren que ocorrería no seu caso? A quen lle agradaría atoparse coa morte dos seus fillos, ou coa faciana do seu asasino, sen querer, no seu día a día?

Por iso non entendo como hai tanto erudito (máis ben moitos que cren selo) a comparar o asunto con A sangre fría de Capote (un caso de 1959 onde todos os membros da familia foron asasinados, publicado en 1966) ou El adversario de Carrère (un caso de 1993 e publicado no 2000, onde toda a familia, de novo, remata asasinada). Pensar que en 2025 un libro como El odio vai aportar o que esas dúas obras xa fixeron non sei se é presuntuoso ou de ignorantes. Quizais é que tan só repiten un argumentario que viron en milleiros de sitios, porque precisamente disto vai o debate. Ruth Ortiz afirmou que «non podemos dar voz aos asasinos», pero en realidade xa a teñen. O que fai Luisgé Martín non é darlle voz a Bretón, senón subirlle o volume. Actuar como canle, a canle dun maltratador. Publicitalo. Nun tempo no que a auxe da extrema dereita ten que ver precisamente co tempo de exposición en redes e medios de comunicación, cun algoritmo que premia e difunde a súa mensaxe, de verdade alguén pode crer que actuar de altofalante é inocuo?

Porque a min xórdenme varias preguntas sen resposta. Se quería explorar o tema universal do odio, por que escolleu a Bretón? Coa cantidade de pais asasinos de fillos e fillas que lamentablemente temos, por que o máis mediático de todos? Que hai de literariamente novidoso en escoller un caso mediático e publicar un libro sobre el? A non publicación desta obra é un atentado contra o dereito á información tal que deberiamos estar manifestándonos nas rúas? Por que non considerou salientable o autor contactar con Ruth Ortiz, ou polo menos avisala do que estaba a facer? Nunha publicación destas características prima o asunto literario ou o morboso?

Non lin o libro, por suposto, pero si hai outras preguntas moi sinxelas que xa teñen resposta. Falan de Ruth Ortiz? Si. Falan dos seus fillos menores asasinados? Si. Para que as profesoras da escola infantil onde acude a miña filla me manden fotos dela (a min, a súa propia nai), ou as colguen nunha aplicación con acceso restrinxido, tiven que firmar varios consentimentos. Que agardaban que pasara, a editorial e o autor, se expoñían os pormenores dun caso coma este sen previa autorización e/ou consulta da principal parte involucrada?

Ao mellor é que agardaban que pasara exactamente isto.

Pero non nos enganemos: o debate non é sobre liberdade. Anagrama e Luisgé Martín poden publicar o que queiran, faltaría máis, pero a mesma liberdade ten Ruth Ortiz para interpoñer as medidas que considere oportunas. O verdadeiro debate é qué nos importa máis neste mundo que xa non é o de Capote nin o de Carrère: ler as barbaridades que di Bretón e que de seguro están moi ben escritas por Martín ou o dereito de Ruth a non volver ser vitimizada, acosada polas lembranzas, maltratada a distancia; a sandar e aprender a vivir, por fin, tranquila, se é que iso está ao seu alcance despois do trauma.

Por que ten que estar o noso dereito a saber as morbosidades que di Bretón por enriba da vulneración da intimidade de Ruth? Por que ten que estar o dereito de Martín a facer o que lle dea a gana (que o ten) por enriba da saúde mental dunha das vítimas? Por que ten que estar o dereito de Anagrama (unha empresa que eu mesma consumo e seguirei consumindo) a vender libros (se este finalmente se publica, seguramente moitos) por enriba do dereito ao honor de Ruth e dos seus fillos?

Porque isto non vai de odio, nin cara ao autor, nin cara á editorial, nin tan sequera cara ao asasino. Isto vai da dignidade das vítimas, das que marcharon, pero sobre todo da que queda.

Son as 21:37 e a miña filla segue durmida. Despois do punto final irei abrazala.