Os primeiros fascistas que entraron en Madrid celebrárono con fusilamentos en Galicia

O Comité de Memoria Histórica de Celanova documenta unha fosa común cos restos dos últimos defensores de Xixón, asasinados en 1939 polas tropas de Joaquín Ríos Capapé, coronel ao mando da Bandeira de Falanxe de Marrocos, que viaxou a Galicia a pasar o verán tras a toma da capital

A Coruña.- O Comité de Memoria Histórica da Comarca de Celanova acaba de documentar a existencia dunha fosa común en en o cemiterio desa localidade ourensá de 6.000 habitantes na que xacen os cadáveres de sete combatentes republicanos asturianos asasinados polas tropas da Bandeira de Falanxe de Marrocos. Trátase dunha unidade paramilitar formada por falanxistas, ex lexionarios e mercenarios africanos que foron un dos primeiros corpos do exército franquista que entraron en Madrid tras a toma da capital o 28 de marzo de 1939. Viaxaron a Galicia dous meses despois ao mando do coronel Joaquín Ríos Capapé, para celebrar a vitoria. Fixérono sementando o terror na comarca e asasinando a decenas de persoas, entre eles os sete novos asturianos.

Os seus cadáveres atópanse enterrados na zona central do cemiterio, rodeados de sepulcros convencionais baixo un denso sebe vexetal, pero sen que ningún símbolo indique ou lembre que alí repousan os restos de, polo menos, esas sete persoas. Memoria Histórica de Celanova púxose en contacto con asociacións para a recuperación da memoria democrática en Asturias e en Salamanca ao obxecto de localizar aos familiares dos asasinados, e tamén coa Subdelegación do Goberno en Ourense, para iniciar o proceso para poder exhumar e identificar os cadáveres.

«A nova lei de memoria histórica permite que se realicen exhumacións sen a necesidade de que existan familiares directos que as soliciten expresamente», explica Hixinio Rodríguez Domínguez, portavoz da asociación. O Comité presentouse o pasado 27 de setembro, coincidindo co aniversario dos últimos fusilamentos da guerra en Celanova. Ademais de traballar pola identificación dos cadáveres, emprenderon unha campaña para conseguir a retirada dunha inmensa cruz de pedra que os membros da Bandeira de Marrocos levantaron nun monte próximo, con vistas sobre toda a comarca.

O voceiro do Comité de Memoria Historica de Celanova, Hixinio Rodríguez, diante do sebe vexetal baixo o que está a fosa común

Os sete asasinados son Baldomero Vigil Escalera Vallejo, pintor de 19 anos; Marcelino Fernández García, mecánico, de 21; Guillermo de Diego Álvarez, chofer, de 25; Alfonso Moreno Gayol, chofer, de 26; Abelardo Suárez del Busto, albanel, de 28; Belarmino Álvarez García, mineiro, de 29, e Mariano Blanco González, litógrafo, de 36. Todos eran asturianos salvo Alfonso Moreno, nacido en Salamanca aínda que residente en Xixón. Segundo Memoria Histórica de Celanova, os sete foron os últimos defensores republicanos da localidade asturiana. Xixón, que puidera conter o primeiro conato da sublevación fascista durante o verán e o outono de 1936, caeu apenas un ano despois, en outubro de 1937. Os seus últimos defensores trataron de fuxir por mar, pero foron capturados pola Armada franquista e enviados ao campo de concentración de Camposancos, na Guarda (Pontevedra), na fronteira con Portugal. Alí sometéronos a Consello de Guerra e condenáronos á morte.

Daquela facía tempo que Galicia fora tomada polos franquistas. De feito, apenas houbo guerra porque os sublevados fixéronse coa práctica totalidade das prazas apenas se coñeceu o golpe de estado de Franco. Pero iso non significa que non houbese represión, ao contrario. Máis de 6.000 persoas, a inmensa maioría civís, morreron fusiladas ou paseadas en apenas tres anos, segundo un estudo da asociación Nomes e Voces, En Celanova, no Mosteiro de San Salvador, a uns trinta quilómetros ao sur de Ourense e en pleno roteiro de entrada a Galicia desde Castela e León por Zamora e Poboa de Sanabria, Franco montou unha dos maiores e máis crueis cárceres para prisioneiros de guerra e presos políticos da contenda. Alí trasladaron desde A Guarda aos sete mozos asturianos.

En marzo de 1939, Ríos Capapé, quen levaba meses ao mando da 18ª División do Exército do Centro asediando Madrid desde o sector de Ciudad Universitaria, entrou na capital cruzando coas súas tropas o Puente de Toledo ata chegar ao Paseo do Prado. Subiron pola rúa de Alcalá ata o Ministerio de Facenda onde o tenente coronel do Estado Maior da República Martín Naranjo entregoulle oficialmente a capital. Logo, Ríos volveu a Ciudad Universitaria, onde se fixo retratar tomándose un cóctel entre as ruínas servido polo mismísimo Pedro Chicote. Un par de meses despois, decidiu levar ás súas tropas para celebrar a vitoria e pasar o verán en Celanova, a vila natal do seu pai.

Crónica de prensa inauguración da cruz levantada por Ríos Capapé en Celanova

«Os tres meses que a Bandeira de Marrocos estivo destinada en Celanova foron un alarde de chulería e violencia», conta o histotriador Pablo Sánchez, autor dun informe co que o Comité de Memoria Histórica avala a pretensión de que se elimine dunha vez a cruz de caídos que Ríos Capapé ordenou plantar no pobo, e que aínda simboliza o horror do seu paso por alí.

Segundo narran os portavoces do Comité, decenas de presos do cárcere do mosteiro de San Salvador morreron a tiros, metrallados cando se asoman ás xanelas ou cando estaban nas súas celas, situadas nos pisos superiores do recinto. Os milicianos durmían na planta baixa, e divertíanse disparando ao delgado teito de madeira que facía á súa vez de chan da planta superior.

A mediados de agosto de 1939 celebrouse o acto de inauguración da cruz. Un mes despois, sacaron do cárcere aos sete mozos asturianos e leváronos á igrexa parroquial situada xunto ao cemiterio. Alí pasaron a noite. Ao amencer, fusiláronos por grupos e deixaron os seus corpos no chan. O xuíz que ordenou as execucións era o tenente José Bernabé Gijón, que designa como xefe do pelotón de fusilamento ao tamén tenente Francisco Hernández Recio e sinala como lugar do tiroteo «as tapias do cemiterio desta vila». Só tres días despois, a Bandeira de Marrocos deixou Celanova.

Certificado de enterramento dun dos republicanos fusilados

«Documentamos, a través dos certificados de enterramento, que os sete asturianos están nesa fosa común. Pero pode haber máis porque durante a estancia dos milicianos no pobo houbo decenas de paseados e doutros presos que morreron por outras causas, principalmente de enfermidades» conta Hixinio Rodriguez. «Aquí non había cámaras de gas, pero tamén se exterminaba: morrían de fame, de tifus, de tuberculose, de frío, de esgotamento…».

No certificado de enterramento, o enterrador sinala o lugar exacto da foxa e a posición que ocupa cada un. O médico da localidade, unha persoa moi querida no pobo, a quen alcumaban «o médico dos pobres» e cuxo nome designa hoxe á avenida principal de Celanova –«en xusta homenaxe ao seu labor», precisa o Comité- asinou os certificados de defunción indicando como causa da morte «intensa hermorraxia interna e externa producida por arma de fogo».

A Colectivo Memoria Histórica de Celanova documentou a fosa en tempo récord, pero aínda non puido localizar a ningún familiar dos mozos asasinados. Só ten constancia de que un deles, Marcelino Fernández García, mecánico de 21 anos de idade e afiliado á UXT e ao Partido Comunista, estaba casado. A súa viúva chamábase Olivia Gutiérrez González, e tiñan un fillo ou unha filla que probablemente hoxe siga vivo, ou viva. «Sería bo que publicase os seus nomes para que podamos contactar con el, ou con ela», insístelle Hixinioao xornalista.

O paso da Bandeira de Falanxe de Marrocos por Celanova só deixou mortos, horror e desolación, feridas polas que o pobo aínda sangra. Porque aínda hoxe segue habendo quen non considera lexítimo restituír a memoria do que pasou e reparar o dano causado. O pasado mes de abril, o Comité presentou unha moción cidadá no Concello para reclamar ao pleno que se retirase a cruz levantada por Ríos Capapé e que lembraba a quen asasinou. Só votaron a favor o BNG e o PSOE. O PP, maioritario no Concello, votou en contra. Os portavoces da Memoria Histórica rexeitaron defender a moción diante do pleno, como era o seu dereito, porque o alcalde, Antonio Puga, dunha formación independente escindida do PP, convocou á contra a un representante da asociación ultradereitista Avogados Cristiáns, quen si falou para defender que a cruz é un símbolo relixioso, e non unha representación sanguinaria do fascismo máis execrable.

 

cool good eh love2 cute confused notgood numb disgusting fail