As plataformas en defensa do patrimonio natural de Lalín, en Pontevedra, loitaban para que A Fraga de Cardiego se incluíse na protección do monumento A Fraga da Quiroga, que conforma con estes bosques lindeiros un percorrido de alto valor ambiental.
Foi un veciño que sae a camiñar todos os días pola Fraga de Cardiego en Lalín (Pontevedra) o que deu o aviso. Ninguén se esperaba que a parroquia de Catasós fose ser testemuña dunha talla masiva de árbores autóctonas que plantaron os seus propios antepasados. A paraxe atópase a uns 200 metros da Fraga de Casas Vellas, declarada monumento natural no ano 2000. As plataformas veciñais da zona loitaban para que a protección desta contorna se entendese tamén aos bosques lindeiros de trazos similares, e agora pregúntanse como puido terminar nun camiño demolido.
[Puedes seguir leyendo este artículo en castellano aquí]
Este conxunto de fragas constitúe «unha serie de masas arbóreas de bosque mixto caducifolio que se van sucedendo unha tras outra, e que necesariamente deben ser consideradas como unha unidade, configurando un espazo propio e singular», explica a organización Roteiros de Lalín, nada para defender e promover estes lugares. Desta maneira, integran o conxunto as fragas de Portocelo, A Pereira, Penelas, Quiroga, As Zancas, Cardiego, Casas Vellas e Cerredo. Na Carballeira de Quiroga, coñecida como Fraga de Catasós e declarado monumento natural fai vinte anos, viviu Emilia Pardo Bazán e escribiu alí uns capítulos da súa obra mestra Os pazos de Ulloa. Considérase que os castiñeiros que conforman o lugar son os máis altos de Europa xa que poden alcanzar os 30 metros de altura, plantados a comezos do século XIXe que pertenceron por entón á familia Quiroga, emparentada coa escritora galega.
Por todo iso, as organizacións veciñais pretendían que os bosques lindeiros que compoñen os distintos camiños e as rutas se unificasen e consolidasen un lugar único, amparados polas administracións. Neste proceso atópase actualmente a Xunta de Galicia, do que se descoñece a súa situación. Segundo informa nunha nota de prensa o Concello de Lalín, gobernado polo PP desde 2019, foron os propietarios do castiñeiro de Cardiego -así se chama a zona exacta da talla- os que tomaron a decisión, explicando que o goberno local non realizou ningunha tramitación ao «non ter competencias sobre este tipo de traballos en chan rústico».
A concellería de Medio Ambiente si explicou que esa talla de carballos e castiñeiros tivo unha autorización pertinente da Xunta «en regra» a cal ratifica que o proceso se levou a cabo «de maneira legal», algo que puxo en dúbida o PSOE. Con todo, as plataformas en defensa do medio ambiente, das que os veciños do lugar son voluntarios, teñen unha opinión contraria, xa que o Goberno galego está precisamente xestionando a protección destes lugares.
O veciño e voluntario de Roteiros de Lalín, José Jácome, explica que existe unha «normativa de protección da paisaxe» e que o devandito exterminio semella a unha «fraude de lei» ao non respectar o suposto amparo que ía despregar a Xunta. Ademais, tamén está pendente por parte do Goberno local a declaración de Espazo Natural de Interese Local (ENIL) debido ao valor da súa fauna e flora. Arrasar con esta natureza significa vender árbores de máis de 100 anos de antigüidade que foron plantados polos pais e avós dos que coidan e reivindican as fragas de Lalín, organizando rutas para que a xente coñeza a fortuna da súa paisaxe. Jácome lamenta que se termine coa explotación tradicional destes terreos, e no seu lugar, a Xunta impulse a plantación de eucaliptos, aínda que neste caso, non se coñece a intención da talla das árbores.
«Monocultivo de eucalipto, procesos de minería, parques eólicos, modelo de devastación de recursos naturais, todo isto para favorecer a empresas que tributan fóra de Galicia…», continúa Jácome. De feito, esta loita para protexer os bosques galegos de Catasós foi apoiada pola xustiza, que ratificou en 2017 que Fenosa non podería levar a cabo unha liña de alta tensión que ía sacrificar máis de 2.000 árbores. Agora, os veciños senten que ese pesadelo fíxose realidade, sen saber nin sequera a cantidade de árbores que cortaron.
Nicolás Gónzalez, veciño que participou nas protestas de 2017 e europarlamentario polo PSOE, conta a Público que «resulta incrible que se puidese salvar a fraga da liña eléctrica e que agora sexa máis difícil salvala dos seus propietarios. Hai un problema na conservación do bosque en Galicia que vai máis aló das ameazas externas». O grupo municipal socialista solicitou a documentación pertinente co propósito de revisar o encaixe xurídico da actuación. González, aínda que a alcaldía lávese as mans respecto diso, di que «todo pasa por ela» e que si que tivo que participar nalgunha parte do proceso.
Un portavoz da Plataforma Salvemos Catasós, Antón Branco, explica o descoñecemento xeral da poboación do lugar sobre esta talla de árbores. Cre que é unha devastación «demasiado grande» e non entende como o concello non puido «interceder». Branco narra as características da paisaxe: «un bosque atlántico por onde pasa un río, con especies vulnerables como o narciso e ampla variedade de paxaros, que se puido conservar ata o momento con actividades de gandería, pesca e agricultura». Por iso reclama a declaración do ENIL para iniciar actuacións e recuperar canto antes a calidade dos ríos, traballar nun plan de recuperación das especies vulnerables e para o tratamento de plantas invasoras.
No monte tallado vivirán para sempre os recordos dos veciños de Lalín. «Estou coma se me arrincasen parte das miñas entrañas. De neno ía recoller cogomelos e castañas. Tócame no sentimento. A un cáeselle a alma aos pés, levamos cinco anos traballando para dinamizar e dar a coñecer os valores patrimoniais e culturais de aquí, un cuestiónase se isto ten sentido», conta Jácome. Estes veciños observan consternados como as administracións favorecen ás grandes empresas dándolles carta branca cuns intereses moi lonxe da defensa da natureza. Un negocio que destrúe á Galicia verde e que atenta, moito máis do que o medio ambiente pode soportar, contra a vida, a cultura e a memoria.
Este artigo publicouse orixinariamente en castelán en Público como parte dun acordo de colaboración con este periódico. Aquí podes atopar máis artigos de Público en Luzes.
