Eu cando vexo un eucalipto solitario abrázome a el.
A pel lisa, mate e brillante a un tempo, ese optimismo de árbore atlética, sempre en forma, ese recendo farmacéutico!
Quen non vai querer un eucalipto, mesmo namorarse del?
Calquera día saio nun tuit ou no Facebook abrazado a un eucalipto e coa lenda: «Galeguista pervertido, amador de eucaliptos».
E é así que algún propagandista do Réxime Forestal vixente, cando se pon estupendo e dálle o vento nas pólas, vai e diche nun debate:
—Pero, ¿qué os hicieron los eucaliptos? ¡Lo vuestro ya parece xenofobia!
Non hai humor máis ruín que o dun publicista metido a humorista. Na súa fala prodúcese un fenómeno sinestésico e a palabra eucalipto xa non ole a eucalipto, senón a bafo tóxico de cheminea.
Di o proverbio que, ás veces, as árbores non deixan ver o bosque. O que pasa coa propaganda do Réxime Forestal vixente é que o bosque non deixa ver os eucaliptos. Ocultan os eucaliptos. Até aínda hai pouco, saían nos anuncios como se fosen cerdeiras en flor camiño do monte Yoshinoyama. Mais agora, non hai xeito de ver eucaliptos na propaganda forestal da Xunta de Galicia ou na publicidade da Celulosa de Pontevedra. O difícil que é fotografar unha ría galega sen eucaliptos. É case tan difícil como fotografar un escrúpulo por San Caetano. Galicia enteira vai camiño de ser unha mancha de eucalipto. Os australianos, cando queren ver eucaliptos de verdade, a fartar, van a Google Maps, e procuran Galicia. Mais nós aquí, na Galicia Posverdade, na Galicia dos «feitos alternativos», xa non vemos eucaliptos.
Eu quero os eucaliptos, adoro os eucaliptos, mais o que está a pasar en Galicia (e en Portugal) non ten nada a ver coa árbore eucalipto nin coa especie eucaliptus globulus nin moito menos co Avó de Chavín, ese magnífico centenario de Viveiro.
E que é o que está a pasar?
O que está a pasar, e a ficar, é a masa.
Hai un ensaio decisivo para entender a causa dos grandes desastres contemporáneos. É Masa e poder, de Elias Canetti, premio Nobel de Literatura. Pola súa experiencia dos totalitarismos e as guerras do século XX, Canetti profundou nos procesos de uniformización e fanatismo, cando as persoas perden a súa autonomía e a súa conciencia e non actúan como individuos senón arrastrados pola masa. Hai unha palabra en alemán que expresa á vez poder, autoridade e violencia, a verba gewalt. Se a eses compoñentes lle sumamos o de masa xa temos a maquinaria máis esmagadora posíbel.
Hai intervencións brutais na natureza que lembran o efecto de sumar poder, autoridade, violencia e masa. Alguén obxectará como un pouco estraño ese termo, o de «violencia» na cuestión medioambiental. Mais tamén nas guerras, ademais da violencia directa que atinxe ás persoas, utilízase a expresión «violencia catastral». É moi antigo e sinxelo de entender. A destrución da natureza é un arma que dobrega a xente que dela vive e se alimenta. Velaí as imaxes das máquinas escavadoras arrincando como represalia as oliveiras en Oriente Próximo.
En tempos de paz, tamén hai políticas medioambientais erradas que teñen o efecto indesexábel da «violencia catastral», causando danos graves á natureza e á vida da xente no presente e no futuro. E ese é o caso das plantacións masivas e invasoras de eucalipto, intensificadas dende os tempos da chamada «reforestación» na época da Ditadura.
Non é casual o uso da expresión «masa forestal» que entón se fixo común. Mais un bosque ou fraga nada ten de ver cunha «masa forestal», non é? A «masa forestal» significa monocultivo, uniformización e explotación industrial en grandes dimensións.
Hai outra ecuación decisiva que determina o noso tempo: a suma de cobiza e velocidade. É esa a propulsión que leva á conversión dos montes, e mesmo praderías e terras de cultivo, en espazos de produción de «masas forestais de crecemento rápido».
Non hai natureza, só materia prima.
A ideoloxía é a depredación, mais convertida en Réxime Forestal totalitario por mor da «maquinaria pesada». Pódese dicir que no monte galego goberna un partido único, o Partido Eucaliptal. Hai espazos de resistencia, alí «onde a terra se esconde». Mesmo o interior montañoso está a ser colonizado pola introdución de eucaliptos que terman do frío. O que non acae a ese modelo produtivo, o «salvaxe», considérase inútil, bátese en retirada.
O que dicimos semella unha parodia. Poderíase escribir, si, a versión forestal da distopía de Orwell, unha Rebelión na floresta no canto de Rebelión na granxa. Mais o grave neste pesadelo é que semella irreversíbel. A conciencia ecolóxica é un proceso laborioso que necesita tempo. Tamén o desenvolvemento doutro modelo forestal que fose rendíbel, pero que non resultase tan destrutivo. Existe, por suposto. Algúns fondos de pensións, como en Escocia, teñen por investimento seguro as florestas do que chamamos «especies nobres».
O monte non pode ser nunca tratado co único prisma do negocio. Mais en Galicia, como as desgrazas non veñen soas, o gran negocio duns poucos é un subnegocio dos máis. No Réxime Forestal, dominado polo Partido do Eucalipto, o territorio está de saldo, sometido a unha corrosión permanente, a empobrecerse, con fontes, mananciais e regatos en proceso de seca.
O problema de Galicia non é, non, unha árbore. É o Réxime Forestal vixente, o Partido Eucaliptal e a ideoloxía da «masa forestal de crecemento rápido».
O problema de Galicia é o espallamento do eucaliptismo, o neoliberalismo pirófito, mentres desaparece da vida pública e da política oficial unha especie medicinal imprescindíbel: os escrúpulos.
E esa é a tarefa máis urxente para evitar toda clase de incendios, no monte e na sociedade: sementar escrúpulos.