A Coruña.- O BNG accedeu á Alcaldía de Pontevedra en 1999 e desde entón gobernouna lexislatura tras lexislatura cun proxecto baseado na humanización da cidade, considerada tradicionalmente conservadora e marcada pola contaminación de Ence, a empresa creada por Franco que leva anos contaminando a súa ría e o seu aire. A peonalización do centro urbano, a recuperación de espazos públicos para goce cidadán e as políticas sociais e culturais cambiaron esa imaxe e fixeron que moitos votantes tradicionais doutros partidos apoien a Miguel Anxo Fernández Lores, o alcalde nacionalista de esquerdas e médico de profesión, quen non se pon colorado ao avaliar os seus logros. Nos comicios de 2019, Lores obtivo o 40% dos votos e once dos 25 concelleiros, por nove do PP, catro do PSOE e un de Cidadáns. Agora, espera consolidar a súa sétima lexislatura consecutiva renovando o proxecto que comezou fai case un cuarto de século.
Se non me fallan os cálculos, vai ser a segunda xeración de pontevedreses que non o coñeceron a vostede sen ser alcalde e que xa poden votalo. Pero as xeracións, canto duran?
En política catro anos, non?, xeracións electorais, por así dicilo.
Só catro? Entón son máis.
A ver, vostede empezou a ser alcalde en 1999, non? Entón os rapaces que naceron antes puideron votar en 2019, e a eles únese outra xeración de millenials que poderán facelo agora. Ah! Si, claro.
Esperaba en 1999 ter un proxecto de case un cuarto de século de duración? Non, tería que ter sido moi pitoniso para iso. Pero o que fixemos é o que dixemos que iamos facer. Humildemente, creo que nos adiantamos no século XX aos modelos urbanos do século XXI. Hai moitas cidades que están a facer agora o que nós empezamos a facer en 1999: construír unha cidade pensada para as persoas. Iso estaba nos escritos de moita xente, de Jane Jacobs, Francesco Tonucci, Jan Ghel, a coalición Habitat, o Cume de Río de 1992… Todo iso que xa estaba escrito, puxémolo nun programa e tentamos aplicalo. Agora hai que completalo: loita contra o cambio climático, recuperación dos residuos domésticos converténdoos en recursos, calidade de vida, actividade económica relacionada coa creatividade, o deseño e a innovación… Toda esa vangarda que fai que as cidades máis creativas sexan as que están a tirar agora.
«Hai moitas cidades que están a facer agora o que nós empezamos a facer en 1999»
E como se fai para redeseñar un proxecto político? Nós estivemos doce anos na oposición, e iso é fundamental para coñecer o teu municipio e facer propostas baseadas no mellor que se está facendo noutras partes do mundo adaptadas a el. A maior diferenza que temos con outras forzas políticas é que nós somos galegos, queremos a este país e queremos a Pontevedra, e temos confianza plena nas posibilidades que ten Galicia e todos os seus municipios, e sobre todo, na súa xente. Temos xente espectacular en todos ámbitos da vida política, social e económica, e curiosamente non somos capaces de sobresaír como país por erros políticos de quen goberna globalmente o país e Estado. Para ter éxito en Galicia hai que crer nas posibilidades que ten o país, e hai xente que non cre nela, ou que copia cousas acríticamente sen adaptalas ás circunstancias, ás súas características e á súa cultura. Nós fómonos apoiando nos sectores máis dinámicos da sociedade, fuxindo do balbordo dos que están ancorados no pasado, diferenciándonos deles. Foinos ben e ten que seguir índonos ben, porque queremos seguir sendo un referente.
Que peso ten a compoñente nacionalista nun proxecto de xestión de carácter local? Ten moito e debe ter máis. A xente debe entender… Hai moita xente que non é nacionalista, pero que nos vota porque estamos a facer unha xestión que mellora as súas condicións de vida. A xente quere ser feliz, que os seus fillos e os seus netos anden pola rúa sen perigo, respirar aire puro, ser consecuente coa loita contra o cambio climático. Se queremos seguridade viaria, non podemos correr co coche polas rúas, que non son estradas. Hai un concepto que me gusta moito, de [Ildefonso] Cerdá, que dicía que o espazo público ten que ser a continuidade da túa casa: acolledor, tranquilo, seguro… E outro que non sei a quen atribuír que asegura que non existe a convivencia entre dúas persoas que van nos seus respectivos coches, ou que ninguén entrou nunca cun coche nunha librería para comprar un libro. Cousas de sentido común. A xente quere que os seus fillos e os seus maiores saian á a rúa sen perigo, que poidan andar tranquilamente por unha rúa accesible, sen contaminación no aire, sen ruído. O modelo de Pontevedra é un modelo integral que tenta atender ás persoas, especialmente ás máis desprotexidas. As mulleres ocupan moito máis o espazo público, por esa a perspectiva de xénero sempre estivo presente nas nosas políticas: a accesibilidade, a seguridade, a iluminación… Unha persoa ten dereito a andar pola rúa a calquera hora sen ter medo.
A Pontevedra sempre se a identificou con dúas cousas: dun lado a súa condición de cidade conservadora e relixiosa, e doutro, pola contaminación de Ence, a fábrica de celulosas instalada en terreos públicos na ría. Como lle deron a volta a iso? Con coherencia e normalidade. O primeiro ano que gobernamos, dixemos que a raíña das festas [da Virxe da Peregrina, o segundo domingo de agosto], non tiña nada que ver co Concello. Tampouco fomos ao baile da posta de longo no Casino, nin aos touros, nin ás procesións, nin ao voto a San Sebastián… Aos dous anos, normalidade absoluta, respecto absoluto e separación entre o civil e o relixioso. Agora iso xa non se debate. E sobre Ence a nosa posición sempre foi a mesma. Durante o franquismo construíuse a fábrica non na costa, senón encima da ría, nun recheo de terreos públicos de 600.000 metros cadrados que acabou coa praia dos Praceres, e cunha área de marisqueo. E aí estivo 60 anos [de concesión, concedida a Ence pola ditadura]. E non pode ser que teñamos que aguantar outros 60 [a ampliación da prórroga decretada por Rajoy en 2016 cun Goberno en funcións, o que lle valeu que o Concello o declarase persoa non grata]. É unha hipocrisía que todos os partidos digan que temos que recuperar os espazos públicos costeiros excepto aquí. Coma se Ence tivese dereito de pernada. Iso non é legal, e xudicialmente non entendemos que cinco xuíces e xuízas da Audiencia Provincial, decidisen que a prórroga era ilegal, e logo no Tribunal Supremo, de catro maxistrados tres digan que o é e outro que non, cun voto particular argumentado con moita contundencia, seguindo os argumentos do Concello, de Greenpeace e da Plataforma en Defensa dá Ría de Pontevedra. Hai unha lexislación aplicable a uns, e outra aplicable a outros. Unha broma. Imos seguir pelexándoo e creo que temos posibilidades de gañar. Ademais, Ence tivo a oportunidade de poñer a fábrica noutros sitios. E a responsable da política industrial e de ordenación do territorio é a Xunta. É un debate con dous bandos, un que quere recuperar a ría para o espazo público, e outro ao que lle poden os intereses económicos. Cando pasen 20 ó 30 anos, xa nos decataremos do que houbo aí. Aí houbo un pelotazo como un templo. Un intento de pelotazo, quero dicir.
«Cando pasen 20 ó 30 anos, xa nos decataremos do que houbo con Ence. Aí houbo un pelotazo como un templo. Un intento de pelotazo, quero dicir»
Vostede cre que verá como alcalde a Ence fose da ría? Espero que si. Expóñome agora unha nova etapa, despois de 24 anos… Temos moitos plans, moitos soños, e un deles é ver a ría libre de Ence. Outro é ver o Museo de Pontevedra como o gran Museo Nacional de Galicia. E sobre o que me preguntou antes: que haxa xente conservadora en Pontevedra non é malo, estou convencido de que o centro histórico que temos está aí grazas a que houbo xente conservadora que quería á súa cidade. Hai procesos de peonalización e de recuperación de espazos históricos que non foron levados a cabo pola esquerda, senón pola dereita. Compaxinar a historia, a memoria, a vangarda, a loita polas cidades pensadas para as persoas e con calidade de vida, debería ser algo transversal, aínda que logo haxa outros aspectos que son, evidentemente, da esquerda e do nacionalismo.
O PP di que Pontevedra é demasiado peonil. Hai moito que non vén vostede a Pontevedra?
Non máis duns meses, a verdade. Pois daríase conta de que aquí as rúas están sempre cheas de xente, faga frío ou faga sol, e falo de todo o centro da cidade, que son dúas ou tres quilómetros cadrados. Hai crise do comercio local en todas partes, pero aquí florece, entre outras cousas porque se se aposta polas grandes superficies na periferia, iso desertiza os centros das cidades. Nós temos un gran centro comercial urbano que está aquí, todas as franquías e todo o comercio de proximidade están no centro. Claro que hai crise no comercio local, pola crise económica e pola venda en liña. Pero nós temos uns datos económicos de emprego e actividade por encima mesmo da crise do 2007 e o 2008. Temos unha afiliación á Seguridade Social por encima da de entón, e estamos nun 60% de poboación traballando con respecto á poboación total: 50.000 sobre 83.000 habitantes.
E todo iso grazas só á peonalización? Non claro. Esta é unha cidade de servizos e a actividade económica está relacionada con iso. Pero tamén é unha cidade cunha gran actividade cultural e deportiva. Iso atrae xente, que ademais quere volver se nos visita. Para min, Pontevedra é o paraíso, e non falo só desta cidade, senón en xeral das rías baixas: Sanxenxo, Vilagarcía, Vigo, Baiona, Poio, Marín, Bueu… Todo a man, turismo de sol e praia, de gastronomía, de patrimonio histórico, de patrimonio natural, de arquitectura, o Camiño Portugués a Compostela… A esa xente que di que Pontevedra está pechada, pregúntolles: E todos os que veñen, como fixeron para entrar?
«A esa xente que di que Pontevedra está pechada, pregúntolles: E todos os que veñen, como fixeron para entrar?»
O presidente da Xunta, Alfonso Rueda, é de Pontevedra. Trata ben á cidade? Temos unha relación excepcional e de lealdade coa Deputación de Pontevedra, na que cogobernamos [co PSOE]. Nós decidimos o que queremos facer, e a Deputación nos achega o que ten que achegarnos como cidadáns da provincia. No caso da Xunta, lamento dicilo, pero é así: as obras atrásanse, volven atrasar, non se cumpren os compromisos. Vou dar un dato: desde 2004 temos claro cales son as infraestruturas que tiñamos que ter, por parte de todas as administracións: Deputación, Xunta, o Goberno do Estado. Organizamos unha mesa con todas elas e dixemoslles o que nos tocaba a cada un. As únicas obras e avances que se fixeron foron as que correspondían ao Concello e a Deputación. Non é serio.
Estas eleccións son unha sorte de primarias para o BNG para as autonómicas? Eu creo que van reforzar a posición do BNG como segunda forza política do país e as súas posibilidades de acceder á Presidencia da Xunta se o PP perde a maioría absoluta, algo totalmente factible. E tamén nas xerais. Somos unha forza política que lle tomou o pulso a este país, que ten confianza e alternativas para el, e unha xente moi capacitada. Eu estou encantado con Ana Pontón, que ten un nivel político e unha capacidade de comunicación impresionante. Non é que me senta representado por ela, é que me sento identificado con ela. E creo que hai unha onda de simpatía cara ao BNG que se vai a notar nas municipais, nas xerais e nas autonómicas.
Pontón construíuse unha imaxe transversal que esperta esas simpatías das que fala mesmo nos votantes non nacionalistas, esa é a clave? É unha persoa nova, dinámica, que transmite moi ben, que saíu das bases, desde abaixo, con raíces… Ela é de Sarria, e eu fun médico moi preto de alí, en Samos, cando ela aínda non nacera… Pero sobre todo é porque quere a este país. De verdade. Non como Feijóo, que marcha a Madrid e logo non entende por que en Galicia ás vacas se lles poñen nomes femininos.
«Nas comparacións, Pontevedra sempre queda en bo lugar»
Como pode vostede ilusionar a esas xeracións de pontevedreses das que falabamos ao principio, que non coñeceron a outro alcalde que non sexa vostede? Hai que transmitirlles que a cidade cambiou para mellor, que o espazo público é seu, que teñen moitas opcións culturais, actividades deportivas… Sempre falamos de Ence, pero levamos 24 anos cun salón do libro infantil e xuvenil, o único de todo o Estado, que dura case un mes con presenza de editores, escritores e ilustradores e no que participan todos os colexios. Aquí celébrase a feira das industrias culturais de Galicia, Culturgal; temos un local de música polo que pasaron máis de 70 grupos; organizamos o Galeote Rock; acabamos de asinar a creación dunha cátedra de espazo público coa Universidade da Coruña; temos a Cidade do Deporte, onde se poden ver competicións de natación, piragüismo, fútbol, balonmán, tríatlon, taekwondo, karate… Todos os días hai algunha actividade deportiva ou cultural. Gustaríame que a xente fóra a outro sitio e comparase. Nas comparacións, Pontevedra sempre queda en bo lugar.
