Os efectos que a pandemia do coronavirus van producir na economía española están aínda por determinar, pero está claro que van ser moi importantes.

A paralización total ou parcial dunha parte moi substancial da actividade produtiva, co consiguiente envío de centos de miles de traballadores ao desemprego, aínda que sexa de xeito temporal, e o esborralle dos mercados, anticipan unha contracción económica probablemente máis acusada que a acaecida durante os primeiros meses da crise financeira de 2008.

De aí, que a resposta que se dea por parte de autoridades monetarias e gobernos sexa clave para evitar que un shock de oferta, que se espera transitorio, non se converta en estructural e provoque danos irreparables ao tecido produtivo.

No ámbito monetario, os bancos centrais movéronse rápido ao aplicar unha serie de medidas para garantir a liquidez, evitando repetir os erros de fai unha década. Agresivas diminucións dos tipos de interese, incremento dos programas de compras de bonos, inxeccións á banca mediante operacións de crédito están sendo postas en marcha, sen que por iso os mercados vexan detidas as súas caídas. É máis, parecen provocar o efecto contrario. Ben porque as súas actuacións se consideran insuficientes, ben porque, se non o son, prognostican un deterioro ata maior do esperado na actividade económica europea.

Pero de nada serve manter o fluxo do crédito, se non se toman medidas que palíen os efectos que o cese de actividade está tendo, e vai ter, en traballadores, autónomos, pemes e grandes empresas. Por iso é necesario actuar desde o campo fiscal e administrativo coa maior urxencia e, se é posible, de forma coordinada coas autoridades comunitarias.

Para facer fronte ao desafío económico que supón a pandemia, o Goberno español acaba de anunciar un ambicioso programa de choque que mobilizaría ata 200.000 millóns de euros. Deles, unha parte serán públicos, 114.000 millóns, e o resto, privados.

Os dous obxectivos principais deste plan, son, en primeiro lugar, manter vivo, aínda que en estado de hibernación, o tecido produtivo e, en segundo, evitar que os traballadores e autónomos sufran mermas importantes do seu poder adquisitivo que agudicen aínda máis a caída do consumo.

Na boa dirección

Serán eficaces estas medidas? Pois, aínda que o presidente do Goberno, Pedro Sánchez, definiu esta crise como dinámica, o que implica que haberá que ir adaptándoas á evolución da situación, parece que van nunha boa dirección. O primeiro, pola cuantía do plan (o seu importe é algo inferior ao 20% do PIB), aínda que xa veremos se ao final se utilizan todos os recursos anunciados.

O segundo, porque tratan de evitar un dano irreparable no tecido produtivo. Neste sentido, as liñas e avales de ata 100.000 millóns de euros pretenden evitar que os problemas de liquidez, sobre todo de pemes e autónomos, deriven en problemas de solvencia que comprometan a continuación da actividade unha vez superada a crise.

Tamén é moi positiva a flexibilización administrativa dos ERTE, aos que centenares de empresas se están a acoller nos últimos días ante a imposibilidad de seguir levando a cabo a súa actividade produtiva, do mesmo xeito que o resto de medidas e bonificaciones fiscais que se suscitan.

E para rematar, por que pretenden evitar que traballadores e autónomos se vexan prexudicados, mediante o que o presidente denominou como o «escudo social»?. Garántese o subsidio de desemprego a todos os afectados polos ERTE, e para os colectivos máis vulnerables, prohíbese o corte no abastecemento dos servizos básicos e establécese unha moratoria no pago das hipotecas, medida esta última que pode ter un importante impacto sobre o sistema financeiro.

O tempo conxelado

Dalgún xeito, inténtase conxelar o tempo durante unhas semanas, esperando que unha vez que a pandemia se dea por controlada, o nivel de actividade económica poida retomarse coma se nada ou case nada pasase.

Iso si, cun custo notable para as arcas públicas, que serán as que carguen coa maior parte da factura final, non só polo aumento do gasto previsto, senón tamén pola merma de ingresos derivada das exenciones, dos adiamentos de impostos e cotas, e do derrubamento da recaudación pola menor actividade económica.

E non esquezamos que a marxe presupuestaria é escasa. En tempos de bonanza non fomos quen de embridar o déficit público, nin de reducir unha débeda pública que rolda o 100% do PIB. Ademais, na última semana, a rentabilidad dos bonos españois e dos nosos veciños mediterráneos aumentou sensiblemente, o que mostra a preocupación dos inversores sobre a posible evolución das contas públicas no sur de Europa.

Xa que logo, existe o risco de que a crise sanitaria derive nunha nova crise de débeda soberana e, para evitalo, as autoridades políticas e monetarias europeas terán que poñer moito da súa parte.

Juan Carlos Martínez Lázaro é profesor de Economía, IE University.

Este artigo foi publicado orixinalmente en The Conversation. Le o orixinal.