No moi leibniziano conto de Jorge Luis Borges, El Aleph, un poeta mediocre, con aspiracións de escribir unha magna obra que dese conta de todos os fenómenos da Terra, desvela ter, no soto da súa casa, unha sorte de porta espazo-temporal ao coñecemento absoluto, O Aleph: «el lugar donde están, sin confundirse, todos los lugares del orbe, vistos desde todos los ángulos».

Segundo Gottfried Leibniz, filósofo e matemático racionalista do S. XVII, cada mónada, cada substancia simple e indivisible, ten relacións que expresan todas as demais; cada mónada é un espello vivinte e perpetuo do universo todo. Un xeito diferente de dicir o que sinala Leibniz aparece na cita do Hamlet de Shakespeare que encabeza o conto de Borges: «O God, I could be bounded in a nutshell and count myself a King of infinite space» (Oh Deus! Podería confinarme nunha cáscara de noz e considerarme un rei do espazo infinito).

Esta visión do universo propia da mecánica clásica é a que rexe na maxestosa máquina deseñada por Forest, gurú tecnolóxico á moda de Silicon Valley, director dunha misteriosa empresa de Big Data, pai obsesionado por recuperar a súa filla morta en accidente de tráfico e un dos personaxes de Devs, a miniserie de ciencia-ficción estreada este ano en HBO e dirixida por Alex Garland. Un traballo que amosa claras reminiscencias estéticas e éticas á «Odisea no espazo» de Stanley Kubrick, pero sen que haxa naves espaciais nin percorridos intergalácticos ao compás de Johan Strauss, pois o que predomina musicalmente en Devs é, máis ben, a mestura do gregoriano co saxo ouveante de Jan Garbarek.

Se dun pequeno fragmento do universo é posible deducir todo o resto, tanto cara o pasado como cara ao futuro, o único que se precisa é unha intelixencia o suficientemente potente como para realizar os cálculos matemáticos necesarios. O chamado Demiño de Laplace, criatura postulada por esoutro matemático e filósofo que viviu dacabalo do S. XVIII e o XIX, sería ese ser superior con capacidade para deducir a cadea completa de determinacións que conformarían o todo. Niso consiste Devs.

O determinismo científico foi superado. A teoría da evolución mostra que a bioloxía é calquera cousa menos previsible. A segunda lei da termodinámica ensina que o tempo xoga un papel na cadea de determinacións, conducindo estas á entropía. Na teoría da relatividade, o espazo e o tempo non son meros espectadores da mecánica dos corpos, senón que exercen unha influencia na mesma. A teoría do caos lembra que a máis simple predición metereolóxica antóllase unha tarefa hercúlea. Velaí, logo, a salvagarda teórica para o libre albedrío humano.

Porén, é posible seguir imaxinando dispositivos de altísimas capacidades para calcular as infinitas variables que introducen as diversas teorías científicas no comportamento da materia. E iso é o que fai Alex Garland co supercomputador cuántico que Forest e os seus colaboradores desenvolven en Devs.

Só cara ao final da serie, Forest revela a Lily Chan o verdadeiro significado da palabra Devs, termo co que bautizou un edificio —en realidade unha sorte de cigurat— sito no bosque que acolle o seu complexo empresarial, Amaya. Se o contexto anglosaxón permite identificar no nome de Forest unha chiscadela ao bosque entendido como espazo mítico ancestral que, por exemplo na Materia de Bretaña, foi cristianizado facendo da fraga de Brocelandia o lugar onde se agochaba o Santo Grial, ese mesmo contexto anglosaxón propicia que se adíe unha explicación obvia para calquera falante dunha lingua romance: Devs é Deus. A raíz está tamén presente no sánscrito e, segundo os que saben do tema, nun dos nosos hidrónimos prerromanos de orixe indoeuropea: o do río Deva que flúe pola comarca do Paradanta cara ao Miño.

A serie Devs debulla as angustias relixiosas do individuo contemporáneo: se o coñecemento científico-técnico «matou» a deus, a saudade do tempo en que este estaba vivo recupérao non tanto a través da divinización do ser humano, simple mercadoría no sistema capitalista, senón a través da divinización da tecnoloxía, agora entendida coma ente autónomo, na esperanza de que sexa quen de dotar dun sentido transcendente a existencia; de que consiga a resurrección da carne. Así, a tecnoloxía transformada en Intelixencia Artificial, deixa de ser unha extensión do ser humano suxeita ao seu arbitrio ético —deixa de ser, logo, tecnoloxía política— e independízase ata o extremo de conseguir, na fantasía científica de Alex Garland, encarnar o demiurgo laplaciano que, por ser capaz de concebir o Todo, é quen de transformar o real do aquí e agora nun só dos múltiples mundos pensados polo software. Nesta prospección posthumana, o suxeito humano é un mero obxecto incapaz de distinguir a realidade real da realidade virtual.

O engaiolante personaxe de Lily Chan, co seu aspecto a un tempo vulnerable e afouto («fráxil e invencible coma unha guerrilleira do Vietcong», diría Manuel Rivas), encarna a teimuda resistencia do suxeito humanista: do enkratés, o suxeito con autocontrol que rexeita toda hibris, tamén a hibris cientificista. Un resiliente ante a alienación provocada polas sociedades burocráticas sen horizonte ético que foi descrito maxistralmente na literatura de Franz Kafka. Máis en referencia ao presente: un suxeito preocupado polo poder que acumulan as grandes corporacións, que sente que perdeu o control da súa vida e para o cal a política —que irrompe na serie a través da trama de espionaxe internacional na que se ve envolta Lily Chan— aparece coma unha instancia opaca, inexcrutable e perigosa.

Pola contra, Forest, coma Fausto (Faustus: afortunado), forxa un pacto co Demiño-Mefistófeles de Laplace que o absolva da culpa pola morte da súa filla. Igual que Hannah Arendt consideraba como banal o mal exercido por Eichmann a causa da pertenza do oficial nazi a unha estrutura que o sobrepasaba, así tamén a morte da filla de Forest en accidente de tráfico devén consecuencia inevitable se todo estaba xa previsto por unha cadea inexorable de causalidades que se retrotrae a moito antes do tempo das cavernas decoradas polos primeiros Homo Sapiens que o propio Forest observa embelesado no interfaz do supercomputador. Deste xeito, Forest, o afortunado, queda liberado de toda culpa polas súas accións ou omisións ante a morte da nena. O seu mal banalízase.

Agora ben, o de Forest é un personaxe que, en xeral, se extrae a si mesmo de toda responsabilidade ética inmediata en aras dun pretenso ben superior. Para facelo, válese doutros personaxes: emprega ao matón Kenton para levar a cabo os crimes necesarios co fin de continuar co seu cometido sen lixar nunca as mans, e deixa que sexa a súa compañeira Katie a encargada da ingrata tarefa de explicar a Lyndon —o rapaz programador que foi capaz de mellorar a máquina co seu código— o indefectible do seu suicidio antes de que este aconteza, así como de contar a Lily Chan que pasará cando, máis alá da súa vontade, acuda ao interior de Devs. Forest, por tanto, sitúase, coma o Superhome nietszcheano, por riba do ben e do mal; e faino, paradoxalmente, porque está convencido de que o mundo non é un caos dionisíaco, senón o froito dun esquema predeterminado. Este personaxe crea Devs coa única intención de verificar que, por ser todo o que sucede froito dun plan previo e pechado, o mundo que habitamos é, como dicía Leibniz e repetía Felipe González, «o mellor dos mundos posibles». Xa que logo, non vale de nada indignarse coa natureza, como fixera Voltaire ante o terremoto de Lisboa, nin culpabilizarse pola morte dunha filla.

Malia que algúns males semellen inxustos, o proceso final está inexorablemente encamiñado ao ben —coma o están a Liberdade para Hegel, o Socialismo para o marxismo positivista e para a socialdemocracia clásica ou a Man invisible do mercado para o liberalismo.

Isto é, xustamente, o que Forest repite varias veces ao longo da serie e o que desvela a Jaimie —o fiel e namorado ex de Lily Chan— na íntima conversa que ambos entablan no resío da casa do gurú horas antes de que a irrupción de Lily en Devs execute o «mandato da Historia»:

—Tranquilo, ao final todo vai saír ben.

Acaso podía ser doutro xeito?