A Coruña.- Se non chega a ser porque lle dá nome a unha céntrica rúa da zona nova de Santiago de Compostela que en tempos concentrou algúns locais de referencia da movida nocturna estudantil da cidade, é pouco probable que Frei Rosendo Salvado lles soe á maioría de lectores. E iso que a lenda conta que o monxe benedictino é un dos dous máximos responsables da actual configuración da paisaxe de Galicia. O outro, sen ánimo de ofender, é o Partido Popular.

Resulta que a Rosendo Salvado Rotea (Tui, 1846-Roma, 1900) ocorréuselle a idea de traer das misións en Australia, onde se dedicaba a evanxelizar á poboación indíxena, as sementes dunha árbore exótica de suposta beleza ornamental e follas de agradable cheiro, que ademais crecía a toda velocidade e daba unha madeira de baixa calidade pero ideal para fabricar pasta de papel. Menos de 200 anos despois, o eucalipto xa é a terceira especie máis abundante en Galicia. E vai en ascenso.

Os primeiros exemplares que proveñen daquelas sementes que trouxo o frade aínda viven no parque Castrelos en Vigo, e considérase a O Avó, en Souto dá Retorta, en Viveiro, o eucalipto máis antigo de Europa. Os seus descendentes ocupan hoxe en Galicia unha superficie de preto de 6.000 quilómetros cadrados, máis que o territorio conxunto das illas de Gran Canaria, Tenerife, Lanzarote, A Palma, O Hierro e A Gomera xuntas, segundo o Inventario Forestal do Ministerio de Agricultura. En España son 15.000 quilómetros cadrados, algo así como todo a suma da superficie da comunidade de Madrid e a provincia de Barcelona.

O eucalipto reseca os chans, pode superar os 50 metros e sempre gaña a batalla da auga e a luz ás especies autóctonas

Especie invasora dominante

A Frei Rosendo Salvado non lle dedicaron unha rúa por abrir a porta de Galicia a unha especie invasora dominante que reseca e compacta os chans, capaz de crecer máis de 50 metros e de gañarlle a batalla da auga e a luz ás especies autóctonas ás que ten ensombrecido. O frade foi un destacado defensor dos dereitos dos aborixes australianos, pero esa anécdota no seu currículo condicionou o desenvolvemento agroforestal de Galicia e roto o equilibrio ecolóxico e a biodiversidade dos seus montes.

 

A finais dos oitenta e principios dos noventa, os eucaliptos enchían unhas 100.000 hectáreas de monte en Galicia. En 1992 o Plan Forestal aprobado polo Goberno de Manuel Fraga prevía que se chegase a 2032 con non máis de 240.000 hectáreas. O PP gobernou 26 dos 31 anos transcorridos desde entón, Feijóo 13 deles, e en 2018 xa había máis de 440.000 hectáreas de eucaliptos. Na revisión do plan de Fraga que o Executivo de Feijóo presentou hai dous anos prevese unha redución de pouco máis de 21.000 hectáreas.

«A política forestal de Feijóo foi a política forestal de Ence», asegura María Albert, exportavoz de Medio Ambiente do BNG no Parlamento de Galicia e alcaldesa da Rúa (Ourense) desde as pasadas eleccións municipais. «O PP entregou o país á industria do papel, dá igual se era á conta dos montes comunais ou da superficie agraria útil», engade.

Ence, 247 millóns de beneficios en 2022

A principal beneficiaria desa política é Ence, a empresa papeleira propiedade de Ignacio de Colmenares, conde de Palentinos, que grazas á sobreoferta de madeira de eucalipto pode comprala a baixo prezo en Galicia para as súas fábricas de Navia, en Asturias, e de Pontevedra. Ence, que se asenta en terreos públicos na cidade galega, que contaminou durante anos con verteduras tóxicas, compra hoxe a tonelada de eucalipto da variedade globulus, a máis abundante en Galicia, a entre 30 e 35 euros. A madeira de castiñeiro, por exemplo, cotízase por tres veces esa cifra.

A beneficiaria da política forestal da Xunta é a celulosa Ence

O ano pasado, Ence obtivo uns beneficios despois de impostos de 247 millóns de euros. Ademais de Ignacio Colmenares, no seu consello de administración sentan varias persoas afíns ao PP como o exprocurador das Cortes franquistas e exministro de Suárez Fernando Abril-Martorell e o avogado José Antonio Escalona. Ata fai ben pouco, tamén eran conselleiros o exconselleiro de Medio Ambiente de Fraga Carlos del Álamo e a exministra de Medio Ambiente de Aznar, Isabel Tocino.

«Toda a política ambiental de Feijóo, e agora a de Alfonso Rueda está deseñada para satisfacer os intereses das grandes empresas», engade Albert, quen lembra expresamente os das grandes compañías eléctricas ás que a Xunta está a estudar autorizar centenares de proxectos de parques eólicos en zonas protexidas, moitos dos cales están a tombar os tribunais de xustiza, nunha estratexia «depredadora e descontrolada».

Anulación de licenzas de parques eólicos

Segundo o portavoz socialista de Medio Ambiente na Cámara galega, Pablo Arangüena, só o Tribunal Superior de Xustiza de Galicia (TSXG) xa anulou sete licencias nos últimos meses e estuda decenas de demandas de concellos e asociacións ecoloxistas.

O pasado xoves, Arangüena presentou unha proposición non de lei no Parlamento para instar á Xunta a que sinxelamente cumpra a normativa ambiental, pero a iniciativa non saíu adiante porque o PP, con maioría absoluta, votou en contra. Uns días antes, a conselleira de Economía, María Jesús Lorenzana, advertiu literalmente nunhas declaracións púbicas de que as sentenzas do TSXG contra os proxectos de parques eólicos instalados en zonas protexidas «causan inseguridade xurídica».

No sector ambiental de Galicia tamén hai portas xiratorias. A exconselleira de Medio Ambiente de Feijóo Beatriz Mato fichou pola eólica Greenalia, antes de que transcorresen os dous anos que establece a lei para que os altos cargos da Xunta poidan converterse en directivos das mesmas empresas sobre as que tomaron decisións. María Jesús Lorenzana foi unha das persoas de máis confianza de Mato durante a súa etapa na Xunta, onde a acompañou durante cinco anos como secretaria xeral das consellerías que ocupou.

Confusión de intereses privados e cargos públicos

A confusión de intereses privados e cargos públicos dáse en varios outros sectores e territorios da comunidade. Outro exemplo é a comarca da Limia, en Ourense, onde a sobreexplotación da gandería intensiva que promove a empresa Coren provocou a contaminación de acuíferos e subsolos cos nitratos derivados dos xurros que verten as macrogranjas de porcos e pitos.

As macrogranjas contaminaron con nitratos acuíferos e subsolos a comarca da Limia

Proba deles é a situación do encoro das Conchas, entre os municipios de Lobios e Muíños, alimentado polo río Limia e onde cada verán se repitese o mesmo fenómeno: as cianobacterias que proliferan grazas aos xurros converten as augas nunha sopa verde tóxica que acaba coa fauna e pon en perigo a saúde de quen non advertisen que as áreas de baño que tradicionalmente usaban os poboadores da zona son agora zonas contaminadas.

A Comisión Europea mantén aberto desde hai anos un expediente de infracción a España pola situación na Limia, sen que a Xunta tomase medidas respecto diso —Feijóo prometeu en varias ocasións que construiría plantas de tratamento, sen que ata o de agora a Xunta cumprise—.

Expediente de infracción da UE

A Comisión tamén abriu hai vinte anos un procedemento de infracción contra España polo incumprimento en Galicia do directiva Hábitat, que obriga aos Estados membros a protexer as zonas de maior riqueza ambiental do seu territorio.

A Xunta ten plenas competencias nesa materia e debería ser a administración encargada de facelo, pero durante os trece anos de mandato de Feijóo, segundo o PSOE e o BNG, paralizáronse as novas declaracións facendo caso omiso das indicacións de Bruxelas. De feito, Feijóo deixou Galicia o ano pasado como a comunidade con menos espazos protexidos do Estado, apenas un 12%, menos da metade da media española (26%) e case catro veces menos que outras comunidades como Canarias (42,4%), Madrid (39,9%), A Rioxa (33,2%) e Estremadura (30,2%).

Rías contaminadas

As rías galegas tamén deberan ser espazos protexidos, pero en varias áreas de moitas delas incúmprese desde hai anos a directiva da UE que marca os máximos de contaminación que establece a UE, o que un elevadísimo custo para a produción marisqueira.

Nalgúns casos nos que tamén se mesturan os intereses públicos cos de empresas con algún vínculo co PP, os segundos adoitan saír gañando. O pasado mes de xuño, asociacións ecoloxistas e confrarías de mariscadoras e pescadores de Pontevedra acusaron á Xunta de inacción e desidia para evitar os episodios recorrentes de toxicidade das augas que provocaron a mortaldade do marisco e reducido ata un 70% a súa produción.

Rebaixa das multas ás eléctricas

Outra das protestas frecuentes das mariscadoras é que a Xunta non puxo coto a unha práctica habitual das compañías eléctricas que explotan encoros e centrais de proceder ao seu baleirado para producir enerxía sen ter en conta os prexuízos ecolóxicos que iso conleva, dado que os aluvións de auga doce repentinos acaban coa vida dos bivalvos cuxos ecosistemas son de auga salgada, como ameixas, berberechos, ostras, vieiras, zamburiñas…

En 2021, despois de varios anos de protestas, Feijóo respondeu rebaixando por lei nun 92% as sancións que a Xunta pode impoñer ás empresas enerxéticas polo baleirado de encoros. Desa forma, puido multar con só 25.000 euros a Iberdrola e a Naturgy por abrir o verán anterior as portas de catro encoros e poñer a producir as súas turbinas xusto cando o prezo da electricidade atopábase nos seus máximos históricos.