O colectivo no que se integrou Ibrahima Diack desenvolveuse ao redor dunha ONG local que leva un cuarto de século axudando e formando gratuitamente aos inmigrantes dese país

A Coruña.- A policía e a xuíz dixéronlle a Ibrahima Diack que non fale cos medios de comunicación. O mozo senegalés que interveu para tratar de evitar que a Samuel Luiz o matasen a golpes e patadas é un heroe, si, pero aínda vive recluído na súa casa da Coruña evitando calquera contacto coa prensa que poida ocasionarlle problemas. O Goberno anunciou que regularizará a súa situación e a do seu amigo Makate, quen tamén se enfrontou á manda que linchou a Samuel. Pero a xuíz e a policía lembráronlle a Ibrahima que a instrución pola morte do mozo auxiliar de enfermería segue sendo secreta, e que é mellor que non fale do asunto con ninguén ata o día do xuízo. E el cumpre sen fallo.

«Non me preguntes sobre Ibra, por favor, pediunos que non contemos nada», di Asane, inmigrante senegalés na Coruña e amigo de Diack, con quen comparte traxectoria vital. O nome co que o identificamos neste artigo é un pseudónimo, pois Asane está tamén en situación irregular á espera de obter os permisos de residencia e traballo en España, e non quere arriscarse a que poida pasarlle algo. A máscara antivirus protexe a súa identidade, e só por iso acepta pousar para as fotos.

Asane ten 37 anos, un menos que Ibra. Coma el, é pescador, dunha aldeíña ao sur da provincia de Thiés, e coma el, chegou á península en patera hai tres anos, cruzando os máis de 4.000 quilómetros que separan a súa cidade natal de Nador, en Marrocos, para embarcarse alí na fráxil embarcación de madeira coa que chegar a Meilla, coa esperanza de gañarse un emprego digno co que poder manterse e axudar á súa familia en Senegal. O dono da chalana, que tiña 35 prazas, meteu nela a 53 persoas. «Navegamos case desde o principio a ras de auga, cun motor Yamaha de 15 cabalos ao que lle entraba auga por todas partes e que acabou deixándonos á deriva. Así ata que nos rescatou a Cruz Vermella», conta.

Como Ibra, Asane obtivo na Coruña o apoio da ONG Ecodesarrollo-Gaia, que desde hai case un cuarto de século axuda aos inmigrantes que chegan á cidade e que leva a cabo varios proxectos de desenvolvemento en Senegal. Entre eles, unha escola e sanatorio en Yoff, ao noroeste de Dakar, a capital, que leva o nome da cidade. Está situada no mesmo barrio no que creceu Ibrahima, a poucas rúas da súa casa en Senegal, e por ela pasaron miles de alumnos. A inmigración procedente dese país forma a colonia africana máis numerosa da Coruña, con preto de 2.000 persoas,. Algunhas, como o tío de Asane, integradas plenamente na sociedade coruñesa desde hai lustros e dedicadas a axudar aos que van chegando.

«Son pacíficos e solidarios, non é estraño que fose precisamente un deles a única persoa que tentou salvar a Samuel», conta Guillermo Obanza, Mito, fundador e coordinador da organización. Aos inmigrantes senegaleses, e a todos en xeral, Mito chámaos «neocoruñeses». Fala con Ibra por teléfono a diario, pero tamén rexeita explicar nada sobre a súa situación, ou sobre o que viviu. Nin sequera confirma o seu nome ou o seu apelido. «É a súa decisión e debemos respectala», explica.

Asane fala moi ben o español grazas ás clases que el, Ibrahima e decenas de senegaleses reciben gratis en Ecodesarrollo-Gaia. Desde hai un tempo, no que eles chaman «na contorna Windows». É dicir, xunto a unha xanela do baixo da sede da ONG, protexida por un biombo transparente que separa ao alumno do profesor e que permite cumprir coas normas sanitarias e de prevención contra o covid-19. Asane di que moitos dos seus amigos marcharon a traballar ao campo para empezar a gañar diñeiro, pero que el preferiu quedar na Coruña e estudar español. Quere recuperar o seu oficio de mariñeiro e de manipulador e almacenista de produtos pesqueiros. O peor, asegura, son as horas mortas, esperando durante anos a que lle permitan gañarse a vida no seu.

Mito explica que o comportamento de Ibra foi heroico non só porque, sendo estranxeiro, inmigrante sen papeis e de raza negra, tentou axudar a Samuel enfrontándose a un violento grupo de salvaxes que acabaron matando ao rapaz a golpes ao berro de «maricón!», e que ben podían ter sido tan homófobos como racistas. Tamén porque Ibra puxo en perigo toda a súa aposta vital, que podía derrubarse se chegaba a ser identificado como un «sen papeis» metido de cheo nun serio altercado nocturno con decenas de implicados e resultado de morte.

O primeiro día laborable tras a morte de Samuel, Ecodesarrollo-Gaia enviou unha carta ao delegado do Goberno en Galicia, José Miñones, pedíndolle ao Executivo «un xesto significativo de recoñecemento» cara Ibra. «Sería un acto de xustiza», seguía a misiva, pero tamén unha decisión «cun marcado carácter pedagóxico, no sentido de de ponderar publicamente os valores da fraternidade humana e do mutuo auxilio que entre tod@s nós imprescindiblemente nos debemos, reflectido na actitude de Ibrahima en contraste cun colectivo de xente que desgraciadamente permanecía contemplando impasible» a agonía de Samuel.

A carta engadía o desexo de que este país conte «coa cidadanía de persoas que encarnan e exercen os valores sociais e culturais tan imprescindibles para a convivencia e que fidedignamente demostrou posuír e exercer» Ibrahima Diack. Poida que non exista relación algunha, pero ao día seguinte de enviar a carta, o Goberno anunciou que regularizaría «en breve» a situación de Ibra. Ata o de agora non hai constancia de que o fixese.

A formación lingüística que Asane e Ibra reciben en Ecodesarrollo-Gaia está expresamente destinada á súa formación no seu oficio de pescadores: explícanlles os nomes das diferentes especies de peixe en Galicia e a súa taxonomía, así como o papel fundamental dos pescadores na produción sostible e na protección do medio ambiente. Tamén lles falan de xeografía humana de África e das desiguais e antidemocráticas regras que rexen as relacións internacionais, do espolio ao que foi e segue sometido o seu continente e da farsa que supuxo a descolonización dos anos sesenta. «Europa ten que comprometerse cun reto fundamental: a verdadeira descolonización de África», sostén Obanza.

Ibrahima Diack non quere falar de como tentou salvar a Samuel porque a policía e unha xuíza lle dixeron que estea calado. Aínda que é probable que non faga falta que diga nada máis, porque a súa actuación xa fala de quen é el. Quizá reaccionou como o fixo porque os senegaleses da Coruña, como di Obanza, son xente pacífica, solidaria e desprendida, ou tamén porque vén que eses valores tamén se reflicten noutras persoas como os voluntarios e voluntarias de Ecodesarrollo-Gaia, que dedicaron a súa vida enteira a axudar aos demais sen esperar nada a cambio.

O caso é que Ibra non o pensou nin un minuto cando arriscou a súa vida para tentar axudar a Samuel. E tampouco Asane o pensa nin un segundo cando se lle pregunta se el tamén se arriscaría a morrer, ou a que lle detivesen e o deportaran, se puidese salvar a vida daquel mozo. «Claro, todos o fariamos, non?». Quizá non sexa consciente do todo do que contén a súa resposta, que o converte nun heroe a el tamén.