Acabo de saír do cárcere da cidade irlandesa de Cork. Fun de visita turística, e ademais a Cork City Gaol dentro de pouco cumprirá cen anos sen selo. Saín con dúas sensacións –polo menos dúas- no corpo. Unha, a de que menos mal que o código penal –e o sistema penitenciario- mudou algo nun cento de anos, polo menos nesta parte do mundo. E outra, como se dá feito un centro de interese sociocultural e atracción turística con pouco máis que conservala o bastante para evitar que lle caia algo enriba dos visitantes, e imaxinación.
Cork City Gaol ten aberta unha das galerías que tivo, coas súas celas (non todas, soamente as principais), o despacho do alcaide, un dos cuartos dos gardas, e pouco máis. Pero ante todo exhibe, cuns manequíns convincentes, a historia dalgúns dos que alí estiveron.
Empezando pola de Maria Sullivan, que xa na porta podemos ver trincada por unha celadora («ían vestidas de negro para non espertar a concupiscencia dos homes», di a audioguía). Maria Sullivan, que é costureira, vai presa por roubar algunha tea do lugar onde traballa.
Xa dentro das celas, unicamente mediante un audio e unha figura, cóntansenos historias como a da viúva de 23 anos e seis fillos condenada (ata medio cento de veces) por roubar panos. Ou o escribente preso por roubar libros no traballo, condenado pese ao testemuño favorable do seu superior. Tamén se ve a figura dun neno de nove anos, que como todos os que alí estaban, era azoutado dúas veces por semana. Todos os presos, e presas, tiñan que pasar nun patio tres horas diarias paseando, pero en círculo e en silencio. Aínda se pode ver o carreiro que foron facendo dando milleiros de voltas.
O cárcere tiña un valor histórico engadido. Foi a onde levaron detidos a centos de prisioneiros republicanos (entre eles o escritor Frank O’Connor), antes da independencia, e logo aos que se opuxeron ao tratado angloirlandés que partía Irlanda en dúas.
Nun par de celas vénse os escritos que fixeron a lapis nas paredes. Non sei –non din, ou non me enterei- se había o dalgún famoso entre eles, ou se o que contan é interesante desde o punto de vista político ou histórico. Pero paga a pena conservar esas inscricións no caleado das paredes, e non soamente as dos republicanos, senón as de calquera dos prisioneiros que alí confinaron desde comezos do XIX ata comezos do XX. Pero non todas son tan antigas. Hai unha que pon «Annika Otto. Germany. Tübingen. 9 March 2013», que desde logo é ben máis recente. E outra, que destaca por estar feita a rotulador verde, que indica que alguén procedente de Italia quixo deixar constancia do seu paso por alí –desafortunadamente, non como preso, senón como visitante- en data tan próxima como o 12 de xullo de 2018. Outros, por non levar ferramenta de escribir, ou quizais por non ter costume de usala, prefiren deixar a súa pegada cun instrumentos punzante, tipo chave, ou os propios cornos.
Xurxo Mariño contaba aquí o caso de Ruben de la Vialle, un cabaleiro que en 1660 entrou na cova de Niaux, nos Pireneos franceses, e no medio dunhas asombrosas pinturas de bisontes e escenas de caza de 13.000 anos de antigüidade, escribiu o seu nome e a data da visita 17 veces. Non, non era un vándalo (un vándalo ilustrado, en todo caso, xa que no século XVII sabía escribir). Como di @xurxomar, para atentar contra o patrimonio, hai que ter o concepto de patrimonio, e a idea de arte rupestre comeza a existir na mente dos humanos a finais so século XIX. Aí e cando deixamos de ser cegos e os gravados modernos se converten en vandalismo. Annika a de Tübingen e o italiano ou italiana que visitaron o cárcere de Cork a semana pasada suponse que sabían o que facían –de feito pagaron para visitar o sitio-. 
Para min, a lección que se desprende deste caso é que a supresión dos castigos físicos, como os que sufría o pobre preso de nove anos dúas veces por semana non influíu de forma determinante na educación de boa parte da poboación.
