Adoración Bárcena

Este artigo tamén está dispoñible en: Castelán

De estudante en Compostela vivía moitas noites de teatro. As representacións sagradas sucedían no bar Dado-Dadá, na compaña dos actores Dorotea Bárcena, Laura Ponte e Roberto Vidal Bolaño. Falaban de poesía e de teatro galego coa autoridade de quen sabe de memoria versos e diálogos completos; sempre entre whiskys aos que nunca se lles derretía o xeo. Dorotea era unha lectora insaciable; Roberto, o dramaturgo a quen eu máis admiraba; e coa potencia e personalidade que tiña -e segue a ter– Laura brillaban os meus ollos. Respectábaos: non sei palabras que expliquen o que aprendín con eles. Pero sobre todo ensináronme a quererlles.

Para a estrea da Follas Novas (1985) do Centro Dramático Galego, Laura -a actriz principal- mais eu convencemos a Dorotea -a directora- de que mercase un vestido novo. Comprou un de gasa… que queimei cun cigarro mentres esperabamos o comezo a obra. A vergonza aínda me dura. Pero mentres a platea rompía nunha ovación interminable ao rematar a función, Doro, tan pouco materialista, apertoume a man e dixo: «Agora terás que chamuscarme a roupa en cada estrea». E saíu ao escenario a saudar, feliz co seu burato no traxe. Converteu a miña avaría nun momento positivo e delicioso: aprendeume unha lección de vida.

Dez anos despois, Dorotea formou parte do elenco do Martes de Carnaval (1995) que dirixiu Mario Gas para o Centro Dramático Nacional. Foi a escusa perfecta para pasar eu uns días en Madrid. Quedamos e agardei por ela no ambigú do María Guerrero logo dunha das representacións, e apareceu con aquel vestido negro de cadros brancos entrecruzados no peito: o buraco seguía alí, e por el escapábanlle os latexos de emoción que sentín ao apertarnos.

Dorotea respiraba teatro. Atrapábate nas súas dramaturxias, cunha pluma afiada e reivindicativa que tocaba temas de difícil dixestión para os espectadores dos primeiros 70. Os seus libretos, en especial os que escribiu para a súa compañía Teatro da Lúa –O Agnus Dei dunha nai (1981), Mulliéribus (1987) ou As Mulleres do porvir (2003)-, sempre miraron polas mulleres, aínda que deixan un pouso amargo: o da realidade. Doro era a máis fráxil e a máis forte de todas.

Mulliéribus (1987).

Entregábase na dirección, estudando cada palabra do texto para poder matizar no escenario a voz e os xestos dos intérpretes. Dirixiu con Xulio Lago o Woyzeck (1984) do CDG: catorce actores fabulosos aos que Dorotea podería substituír sen esforzo porque non se lle escapaba unha soa coma do guión. Ela e Xulio fundaron, en 1970, o grupo Esperpento e estiveron á fronte das súas primeiras montaxes: Las bicicletas, Historias del Zoo, La Orgía, que os dous me describiron polo miúdo tantas veces; mágoa que nunca cheguei a velas.

El baile de las ánimas (1993).

Como actriz era descomunal. Arrastraba unha perna, por un accidente de coche, pero nunca a vin coxear enriba dun escenario, onde se fixo memoria con interpretacións que aínda sentimos os que tivemos a sorte de vela. O cine garda o cariño co que a dirixiu Pedro Carvajal en Martes de Carnaval (1991) e en El baile de las Ánimas (1993), onde compartiu rodaxe con Ángela e Mónica Molina, Joaquim de Almeida e Ana Álvarez. José Luis García Sánchez reservoulle un papel en Divinas Palabras (1987), e tamén a recordamos en Os mortos van á presa (2008), de Ángel de la Cruz, e en Os Lobos de Arga, de Juan Martinez Moreno.

Divinas palabras (1987).

Para televisión participou en comedias de aquí e acolá: Quién da la vez, Pepa y Pepe, Menudo es mi padre, Nada es para siempre, Maridos y mujeres ou Escoba! A popularidade chegoulle o día que entrou no programa máis folclórico da Galega a canda os Tonechos Roberto Vilar e Víctor Fábregas. Os dous sabían que, da man de Doro, espectadores de calquera condición aceptarían o seu humor: ela impuxo profesionalidade; eles déronlle o amor do público. E vaia se funcionou!

Nunca esquezo aqueles anos con Dorotea, Roberto e Laura, un trío imposible de separar no meu recordo. Débolles moito do que son e sei. A Doro e a Roberto non llo puiden contar nunca: xa se foran cando empecei con esta columna, que probablemente non escribiría se a vida non nos amigase. Laura Ponte conserva toda a potencia coa que me marabillou, e cada vez que vexo unha foto súa nas redes sociais, lembro aos tres xuntos e sorrío, sorrío tanto que non me chega a boca.

Este artigo tamén está dispoñible en: Castelán

cool good eh love2 cute confused notgood numb disgusting fail