Unha xornada de traballo conmemora os cen anos do nacemento do escritor e premio Nobel portugués.

Bruxelas.-  O Grupo da Esquerda no Parlamento Europeo organiza este xoves un acto de homenaxe polo centenario do nacemento de José Saramago, cunha xornada de traballo na que eurodeputados e expertos na obra do escritor portugués poñerán en valor o seu legado político e ético e o seu compromiso coa xustiza social e a loita antifascista.

Saramago presentouse varias veces ás eleccións á Eurocámara polo Partido Comunista Portugués (PCP), en postos nos que sabía que nunca sairía elixido pero que significaban o seu apoio ás causas nas que cría. A última delas en 2004, seis anos despois de gañar o premio Nobel de Literatura.

«Ademais de ser un dos máis grandes escritores en lingua portuguesa, recoñecido intelectualmente e gañador do Nobel, Saramago foi un recoñecido intelectual antifascistae defensor dos valores da revolución de 1974», asegura o eurodeputado portugués Joâo Pimenta Lopes , do PCP, coordinador das xornadas.

O escritor galego Manuel Rivas lembra que Saramago «tivo a coraxe de recuperar para o discurso intelectual a palabra ‘compromiso’, que parecía disecada nun museo». «A súa literatura e a maneira na que escribe é de moitísima calidade porque pon a liberdade no centro do corpo da linguaxe», engade.

Rivas atende a Luzes-Público desde Países Baixos, onde asiste á edición de 2022 da Conferencia Spinoza que desde 2005 organizan cada ano nesa cidade a Universidade de Amsterdam, a embaixada española en Países Baixos e a delegación do Instituto Cervantes en Utrecht.

«Saramago foi o mellor exemplo daquilo que dicía Miguel Torga, outro escritor portugués: «O primeiro compromiso do escritor é escribir, pero un escritor debe saber que todo o que escribe compromete e lle compromete». «Saramago recuperou o sentido das palabras, e iso é un compromiso revolucionario», conclúe.

Outro escritor galego, Xavier Queipo, quen reside en Bruxelas pero quen se atopa estes días en Lisboa, lembra que coñeceu a Saramago nunha das moitas visitas que o autor luso fixo á capital belga. «Asinoume Ensaio para a cegueira, e anos despois eu escribín Papaventos, que novela a historia do tradutor daquela obra ao inglés e ao galego».

«Saramago influíume bastante máis desde o punto de vista ético e moral que na miña escritura ou na miña forma de narrar. E segue sendo un exemplo. O Evanxeo segundo Xesucristo, que foi un revulsivo para a sociedade portuguesa, é unha referencia indubidable».

Queipo, con todo, lembra unha discrepancia substancial co Nobel portugués: «Unha vez pregunteille nunha conferencia que pensaba de quen escribíamos en galego, e el respondeume que debería elixir entre o español ou o portugués, porque cría que o escritor que escribe nunha lingua minorizada está condenado ao ostracismo. Con iso non estou de acordo, obviamente».

En 1991, o Goberno portugués chegou a prohibir que O evanxeo segundo Xesucristo fose presentado ao Premio Literario Europeo porque considerou que ofendía aos católicos, o que provocou que Saramago exiliásese en Lanzarote. Nalgunha das ocasións en que regresou a Lisboa, recibía as visitas de intelectuais e políticos de esquerda, e tamén a de nacións sen Estado como, precisamente, Galicia.

«Estiven con el no Parlamento Europeo cando empezamos co escano de Camilo Nogueira», lembra Ana Miranda, eurodeputada do BNG, «pero xa o coñecía de antes dunha viaxe que organizou Elías Torres a Lisboa cunha delegación galega».

«O que máis se me quedou del, ademais da súa contribución á literatura, é o seu empeño en relacionar o compromiso desta coa sociedade e o ser e seguir sendo un referente ético, unha persoa coherente que nunca renunciou a defender as súas ideas», engade.

Pola súa banda, Antón Gómez Reino, deputado de Podemos e vicepresidente primeiro da Comisión de Exteriores do Congreso, sinala que «nun tempo onde Europa se debate entre escuridade e luz, progreso e retroceso, ao cabo entre guerra e paz, a mirada de Saramago, a súa “é unha estupidez perder o presente só polo medo de non chegar a gañar o futuro” nos interpela en modo de esperanza e compromiso».

Tamén recorre a unha cita para recodar a relevancia do autor o eurodeputado socialista Ibán García Blanco, quen responde á interpelación de Público cunha breve pasaxe de Ensaio sobre a cegueira no que Saramago reflexiona sobre a dignidade cun mesmo: «Unha persoa empeza por ceder nas pequenas cousas e acaba por perder todo o sentido da vida».