Saúde mental, operación comercial

Hai consultas de psicoloxía que parecen tiradas dunha actuación de Les Luthiers. Neses pequenos despachos, tan presentes agora nas vidas das persoas dende que a saúde mental irrompeu como unha tanqueta na conversa pública, semellan, ás veces, os decorados dunha obra teatral. Os pantones pastel. A luz natural. A caixa de panos enriba da mesa. As frases motivacionais enmarcadas nas paredes. Os cheiros agradables. O sofá abeirado nunha esquina por se o paciente precisa máis distensión e comodidade. Así imaxinaba eu a consulta dun psicólogo antes de pisar unha por primeira vez hai catro anos coa cabeza chea de rumiacións obsesivas, e oh, sorpresa, iso foi precisamente o que atopei. Clixé.

Houbo unha época na que cheguei a pensar en serio que a miña psicóloga me salvara a vida. Na miña cabeza, e no relato que exteriorizaba, a profesional gozaba de toda esa lexitimidade. Case nada. Facía os exercicios encomendados con dedicación, entregábame aos consellos e botaba man sen indicio de cuestionamento das ferramentas outorgadas por esa deidade da curación mental. Porén, sempre me asaltou un pensamento intruso deses que se che meten na beira da pálpebra e que non queres ver, pero que sabes que está aí.

Houbo unha época na que cheguei a pensar en serio que a miña psicóloga me salvara a vida. Na miña cabeza, e no relato que exteriorizaba, a profesional gozaba de toda esa lexitimidade. Case nada.

Identifiqueino nunha das últimas sesións ás que acudín. Pasada a hora de tempo regulamentaria, e co seguinte paciente xa premendo no timbre do portal, sequei as bágoas e dispúxenme a sacar a tarxeta da mochila para aboar a minuta. De súpeto, a imaxe da psicóloga tecleando con aceno cotián no TPV como resolución contractual á miña catarse aparecéuseme cómica á par que ridícula. Guionizada. Ten que existir unha palabra en alemán para describir a sensación de soltar os cartos despois de revelar o que agochan os máis escuros adentros propios a unha completa descoñecida. E se non a hai, temos que mirar de inventala.

O principal recurso que reclamamos como dereito, que esiximos aos nosos gobernantes, que priorizamos na procura de benestar mental, reducido a unha mera transacción comercial entre vendedor e cliente nunha sala illada do mundo. Como remedio para a dor da alma e da mente, psicólogos que absorban a demanda desbordada. E semella que non pedimos máis nada. Como para que non nos dea a risa. Como para que non urxa pensar en abrir as miras.

Como remedio para a dor da alma e da mente, psicólogos que absorban a demanda desbordada. E semella que non pedimos máis nada. Como para que non nos dea a risa. Como para que non urxa pensar en abrir as miras.

Sentín unha cousa moi distinta esta semana cando pisei por primeira vez o Grupo 24 horas de Alcohólicos Anónimos da Coruña. O obxectivo era facer unha reportaxe sobre os seus 18 anos de funcionamento voluntario e autoxestionado polos propios usuarios. O que levei de aí non foi unicamente un feixe de valiosas testemuñas, senón o convencemento de que, se hai outro camiño a seguir en materia de saúde mental e tratamento de determinadas doenzas, ten que ser ese. E iso que non había frases cutres penduradas das paredes, nin gama cromática branca e rosa clariño, nin olor a flores, nin fío musical relaxante. Tampouco TPV nin consellos en lata e baixo demanda do consumidor.

No canto diso había unha nube de fume de Ducados como unha convidada máis na sala, «porque non se pode deixar todo de golpe», cuncas de café de balde, agasallos levados polos propios compañeiros ao longo dos anos e que foron construíndo a identidade do lugar e, no centro da estancia, un pizarrón que facía constar os nomes e as horas das gardas que cada membro debía cumprir para servir a ese propósito do recurso 24/7. Porque o alcoholismo non entende de horarios de oficina, e moitas veces a vida desfaise ás 3.00 da mañá e é ben ter alguén que axude a recompoñela. Por riba de todo iso atopei unha cousa: comunidade. Esa empatía que non xulga. A sinceridade que emana da vivencia compartida. Uns ollos que devolven comprensión e que mandan unha mensaxe: eu estiven alí, hai camiño de volta. E funciona. E cura ata o que non ten cura.

O alcoholismo non entende de horarios de oficina, e moitas veces a vida desfaise ás 3.00 da mañá e é ben ter alguén que axude a recompoñela. Por riba de todo iso atopei unha cousa: comunidade.

Debo pregar que ninguén me malinterprete. Non falo de tratar todo trastorno ou doenza mental con conversa; non son muller de magufada nin coaching e sei que os tratamentos psicolóxicos, psiquiátricos e farmacolóxicos son necesarios en determinados casos, mais quizais non en tantos como pensamos dun tempo a esta parte. Ben sei que estes grupos existen dende sempre, moi estendidos alén do Atlántico e tamén aquí, aínda que moito máis discretos. Porén, por algunha razón, nunca escoitei a ninguén dicir que estes mecanismos tiñan que estar máis presentes na sociedade; mais esa cantarea de que «todos teriamos que ir a un psicólogo de cando en vez, aínda que non nos pase nada» comeza a ser alarmantemente frecuente por estes lares. Quizais o que precisa unha sociedade de seres sociais (e logo non!) é centrarse máis en construír comunidade, en socializar esa dor que si pode ser compartida. Buscar alternativas a esa sala individual e por quendas que nos lembren a inercia máis humana da nosa condición. Para as adiccións que cargan co estigma e a vergoña ou para os duelos imposibles de entender. Quen pode comprender mellor a dor dunha nai que perdeu un fillo, máis que outra nai que perdeu un fillo? Quen a compulsión polo xogo máis que un ludópata rehabilitado? Quen máis apto que a familia do afectado pola enfermidade neurodexenerativa para guiar no camiño aos que empezan a percorrelo?

Quizais o que precisa unha sociedade de seres sociais (e logo non!) é centrarse máis en construír comunidade, en socializar esa dor que si pode ser compartida. Buscar alternativas a esa sala individual e por quendas que nos lembren a inercia máis humana da nosa condición.

Non inventamos nada, certo. Penso nas redeiras compartindo confidencias e tecendo esa rede, no amplo sentido. Penso naquelas conversas de lavadoiro, alivio de tantos pesares. E penso nos adolescentes de hoxe saíndo do armario en TikTok e atopando acubillo nos seus semellantes. Comunidade e rede social, hoxe e onte. Refuxio e fogar.

*Hai uns meses escribimos neste espazo sobre a urxencia de implantar na sociedade a necesidade da busca de métodos para paliar a dor invisible menos individualistas que esa consulta fría e aséptica á que acudimos na procura de diagnose. Tomen isto os habituais, se é que os hai, como unha segunda parte.

cool good eh love2 cute confused notgood numb disgusting fail