A Coruña.- O presidente do PP, Alberto Núñez Feijóo, quen estivo á fronte da Xunta durante case trece anos, deixou un buraco de 630,9 millóns de euros en forma de débeda dos organismos descentralizados da Administración autonómica, entre eles chiringuitos, fundacións, consorcios, axencias e empresas públicas, cuxos gastos en soldos superan os 320 millóns de euros. Só no últimos cinco anos de mandato estes creceron un 21%.

Así o recolle un informe do Consello de Contas de Galicia, a institución encargada de fiscalizar as contas autonómicas e de previr a corrupción no sector público, que analiza as finanzas desas entidades durante o exercicio de 2021, o último completo de goberno de Feijóo.

Segundo o estudo do Consello, que se realiza con carácter anual e que foi aprobado polo pleno do organismo a finais do mes pasado, as entidades descentralizadas da Administración galega xestionaron en 2021 máis de 1.788 millóns de euros, é dicir o 15,5% de todo o orzamento da Xunta para ese ano. No exercicio anterior a débeda que acumulaban non excedía os 560 millóns, o que significa un aumento do 13% en tan só doce meses.

As entidades descentralizadas da Administración galega xestionaron en 2021 máis de 1.788 millóns de euros, o 15,5% de todo o orzamento da Xunta

Desde que deixou a Xunta en maio do ano pasado, Feijóo acusou ao presidente do Goberno, Pedro Sánchez, de elevar excesivamente a débeda do Estado e mesmo de «deixar a cada español un pufo de 6.000 euros». Durante a pasada campaña electoral presumiu falsamente de ser o presidente autonómico que menos aumentou o endebedamento na súa comunidade, e mesmo utilizou esa mesma mentira durante o debate cara a cara en televisión co presidente socialista.

En realidade, durante os mandatos en Galicia do líder do PP a débeda pública autonómica triplicouse -pasou de menos de 4.000 millóns de euros en 2008 a máis de 11.700 millóns en 2021, un 196% máis-, por encima do incremento que experimentaron Madrid e Balears. Un pufo, na mesma terminoloxía que emprega Feijóo, duns 4.300 euros por cada galego.

Administración paralela

A xestión paralela a través de organismos descentralizados é unha práctica habitual na administración pública española, cuxas comunidades autónomas contan con máis de 1.800 deses entes. Inclúen institucións como as que administran os sistemas públicos de saúde, fundacións de interese xeral e empresas públicas que compiten realmente nos mercados dos seus respectivos sectores. Pero tamén entidades de dubidosa eficacia e utilidade.

Galicia, con 114 deses organismos instrumentais, é a sexta en número despois de Catalunya (362), Andalucía (219), Euskadi (152), Madrid (135) e País Valencià (128), pero a segunda en cifras relativas, cunha por cada 26.000 habitantes.

Cando Feijóo chegou á Xunta en 2009 prometeu eliminar o que el mesmo cualificou como «chiringuitos», e o Consello de Contas recoñece no seu estudo que desde 2011 produciuse unha «redución considerable» do seu número. Pero tamén alerta de que paralelamente se produciu un notable incremento no volume de fondos públicos que manexan. Principalmente «pola xeneralización do modelo de axencia», por que o presidente do PP apostou decididamente durante os seus gobernos.

Galicia é a segunda comunidades española con máis entes autómos por habitante

As axencias públicas estaban pensadas na lexislación española para promover a xestión dese diñeiro a través do cumprimento de obxectivos, pero o informe do Consello de Contas de Galicia critica que, a diferenza do sucedido na Administración do Estado e noutras comunidades, a Xunta de Galicia optou durante os últimos 13 anos por empregalas para xestionar «importantes áreas de gasto que ata ese momento eran desenvoltas de forma centralizada» e, por tanto, máis controlada.

A proba de que as axencias son un instrumento que rexeitan a práctica totalidade das administracións autonómicas salvo a Xunta é que Galicia non só é a comunidade autónoma que conta con máis (16), senón case a única que as emprega, porque das 16 autonomías restantes só Andalucía tamén as usa: ten tres, segundo o estudo.

As axencias galegas xestionaron durante os gobernos do presidente do PP a promoción económica, a enerxía, o desenvolvemento rural, o control do medio mariño, as emerxencias, a industria cultural, as infraestruturas, a modernización tecnolóxica, a innovación, o turismo, os tributos autonómicos, os servizos sociais, a xestión do coñecemento en saúde, a doazón de órganos e sangue, a industria forestal e a calidade alimentaria.

As axencias manexan 860 millóns de diñeiro da Xunta

Só en 2021, esas axencias, que poden contratar persoal, bens e servizos con normas moito menos ríxidas que a Administración convencional, manexaron 860 millóns de fondos públicos autonómicos.

Tamén están sometidas a controis moito máis laxos, e de feito o Consello de Contas advirte de que a pesar de que estaba previsto que en 2021 todas elas contasen con contrato de xestión que permitise reforzar a vixilancia e supervisión do seu funcionamento, ao peche dese exercicio só seis delas contaban con el.

O Consello de Contas advirte de que moitas das axencias e fundacións creadas ou mantidas por Feijóo son incapaces de acadar os fins para os que se crearon

O informe advirte tamén da excesiva dependencia financeira de case todas as entidades instrumentais da Xunta, e non só das axencias, do orzamento público, dada a súa incapacidade para xerar recursos propios e cumprir así un dos principais propósitos da súa creación.

«A maior parte dos recursos do conxunto de entidades dependentes foron proporcionados pola Administración autonómica, vía transferencias de financiamento e subvencións, polo que o grao de dependencia financeira do sector instrumental é moi alto, sen que obteñan porcentaxes significativas dos seus fondos sen recorrer ao Tesouro autonómico», di o Consello de Contas

No caso de varias sociedades e empresas públicas ese escaso nivel de xeración de ingresos propios «cuestiona que as actividades que desenvolven sexan mercantís ou empresariais», é dicir o obxectivo para o que foron creadas, di o organismo.

Fundacións incapaces de cumprir os seus obxectivos

En canto ás fundacións -a Xunta de Feijóo creou ou mantivo 40 desas entidades- a súa «dependencia das subvencións autonómicas, superior ao 75%, evidencia a incapacidade para usar o modelo para incentivar a participación do financiamento privado en actividades de interese xeral», que era a súa finalidade básica.

A pesar diso, as fundacións seguen sendo as entidades dependentes da Xunta que mellor pagan aos seus empregados, que ademais poden nomear a dedo. O custo por traballador nas fundacións públicas galegas ascendeu en 2021 a 52.800 euros, moi por riba da media dos funcionarios de carreira da Administración convencional. Salvo nos consorcios, no resto de organismos autónomos, axencias, sociedades e empresas públicas supéranse tamén os 40.000 euros anuais de gastos salariais por persoa.

O custe laboral por empregado nas fundacións galegas supera os 52.000 euros ao ano

Curiosamente, o Consello de Contas advirte de que para o cálculo dos custos laborais da administración paralela da Xunta, que dá emprego a máis de 7.900 persoas, non puido dispoñer dos datos do Consorcio dous Peares, a pequena localidade ourensá onde Feijóo di haberse criado, porque esa entidade, promovida por el cando chegou ao poder, sinxelamente non llos facilitou.

Finalmente, o Consello advirte da falta de transparencia na xestión dos entes descentralizados e da escasa calidade da información que lle proporcionan para fiscalizar a súa actividade, ademais da ausencia de auditorias externas que permitan constatar a ausencia de irregularidades e ilegalidades na contabilidade e administración do diñeiro público.

Tamén denuncia que a Xunta de Feijóo incumprise durante doce anos a súa obrigación legal de crear un rexistro desas entidades dependentes —a do seu sucesor, Alfonso Rueda, segue a facelo— «no que se depositen as contas anuais para a súa remisión ao Consello». Ese incumprimento obriga á institución para empregar nos seus estudos a información que si lle facilita o Ministerio de Facenda a través do seu inventario de entidades do sector público .