Muras, con goberno do BNG, iniciou no 2015 un programa de axudas directas sobre o recibo da luz para compensar os veciños pola proliferación de muíños

A Coruña.- Galicia é a comunidade autónoma española con máis potencia eólica instalada por quilómetro cadrado de territorio, e Muras, na provincia de Lugo, o municipio galego con máis parques de aeroxeradores. Pero non crean que nin a unha nin o outro pagan a electricidade máis barata que no resto do Estado. Os prezos aquí tamén están disparados.

Muras ten unha poboación de 611 persoas e vinte parques eólicos cun total de 381 aeroxeradores. É dicir máis dun por cada dous habitantes. A potencia eólica instalada no concello suma 300 megavatios  (Mw). Para facerse unha idea, é o equivalente ao consumo mensual de máis de 1.100 fogares de tipo medio en España -segundo Rede Eléctrica Española, unha vivenda consome uns 270 quilovatios ao mes-.

A febre eólica empezou en Muras en 1995 cando Endesa levantou alí o primeiro muíño. O municipio está situado na o noroeste de Lugo, na Terra Chá, a comarca máis grande de Galicia, ao pé da serra do Xistral e a menos de corenta quilómetros en liña recta do mar. Un altiplano batido polo vento onde a terra era barata, ideal para as industrias, que apenas atopaban resistencia legal nin oposición veciñal aos parques.

«Non teño nada en contra da enerxía eólica, ao contrario, pero cando empezou o bum eólico en Muras, deixáronlles facer o que quixeron», conta o alcalde, Manuel Requeijo, do Bloque Nacionalista Galego (BNG). «Arramplaron con todo e non tiveron en conta á xente. Pagaban a cen pesetas o metro cadrado, e a quen non quería vender, ameazábano con expropialo», engade.

Hoxe en Muras hai muíños de Endesa, de Iberdrola, de Acciona, de Norvento… Pero esa proliferación non mellorou as oportunidades laborais no municipio. De feito, convertérono no paradigma de todo o contrario, porque Muras foi envellecendo e perdendo poboación a medida que se enchía de muíños. En 1998 había case 1.200 habitantes, o dobre que agora. Dos que quedan, máis do 65% teñen máis de cincuenta anos, e máis do 40% están en idade de xubilación. Só hai 31 menores de dezaseis anos. É dicir, menos dun por cada dez muíños.

O ser produtor de enerxía tampouco lle serviu a Muras para atraer industrias, porque as eléctricas tampouco lles cobran a factura máis barata por instalarse alí. Despois de tres décadas anos hoxe hai alí tres grandes empresas: Ferroplast, dedicada ás tubaxes e accesorios de PVC; Tepsa, que deseña e fabrica bateas de plástico para a cría de mexillón, e Transgramur, dedicada á loxística e o transporte.

O Observatorio Eólico de Galicia, unha entidade investigadora independente auspiciada pola Universidade de Vigo, calcula que as empresas eléctricas obteñen cada ano entre 70 e 90 millóns de euros dos aeroxeradores de Muras. Segundo o alcalde, desa cantidade apenas un 10%, ao redor de 900.000 euros, reverte nos cidadáns a través dos impostos sobre Bens Inmobles (IBI) e sobre a Actividade Económica (IAE) que recada o Concello.

«É case imposible ollar para ou horizonte murense e non albiscar aeroxeradores. Do mesmo xeito, é difícil non cruzarse diariamente con media ducia de coches rotulados cos nomes dás empresas que xestionan eses parques eólicos», di o Observatorio.

O PP gobernou Muras ininterrompidamente desde 1995 ata o 2015, cando o BNG se fíxo coa Alcaldía con apoio do PSOE. Desde entón o Concello puxo en marcha un programa de axudas para tentar que os veciños visen compensada en parte a invasión de aeroxeradores, con axudas de entre 300 e 600 euros ao mes, segundo a renda, para cubrir os gastos da luz. As pemes con sede fiscal en Muras tamén teñen outra liña de apoios de ata 1.500 euros ao ano.

«Ollo que non son axudas das industrias, senón diñeiro dos cidadáns, que tamén pagan impostos», advirte o alcalde. É dicir, que as eléctricas seguen gañando o mesmo, aínda que parte do recibo da luz dos veciños se pague grazas ao Concello. «A electricidade custa aquí igual que en Madrid, pero se trataba dunha cuestión de xustiza social. En Muras vive moita xente maior xubilada do réxime agrario da Seguridade Social e con pensións moi baixas».

No ano 2008, o Goberno bipartito do PSOE e o BNG repartiu máis de 2.300 Mw de potencia eólica -máis da metade do total actual- cun concurso que obrigaba ás adxudicatarias a reinvestir o 14% dos seus beneficios, impostos como o IBI e o IAE aparte, nos municipios onde se instalasen, elaborando plans industriais para que creasen emprego nas comarcas que ían explotar.

Unha das primeiras medidas de Alberto Núñez Feijóo cando chegou ao poder no 2009 foi anular aquel concurso e repartir de novo o pastel eólico sen os requisitos anteriores. A xustiza acabou declarando ilegal aquela decisión. Primeiro o Tribunal Superior de Xustiza de Galicia no 2012 e posteriormente o Tribunal Supremo no 2015, consideraron que houbo «desviación de poder» na actuación da Xunta do PP.

En Galicia hai hoxe máis de 180 parques eólicos, e a Xunta estuda ao redor de trescentos novos proxectos, un aluvión que propiciou o propio Goberno autonómico cando anunciou ás eléctricas unha suposta moratoria con case un ano de antelación, e que provocou unha enorme contestación social. Moitos están en zonas protexidas, e afectan a núcleos de poboación cuxos veciños ven como os muíños xa non teñen os quince, vinte ou trinta metros de altura de 1995, senón máis de 150 metros.

O Concello de Muras ten 1,8 millóns de orzamento anual, do cal a metade provén vía impostos das empresas que explotan os montes da contorna, e grazas aos cales tamén se pagan outras axudas municipais á natalidade, á sustentabilidade ou para a reparación de caldeiras de calefacción, e outras iniciativas como puntos de recarga para vehículos eléctricos ou a traída de auga para as oito parroquias do pobo. Pero o certo é que o que gañan as empresas segue sendo moitísimo máis do que reverte nos veciños do municipio. «O xusto e o necesario sería un plan como o do Goberno anterior. O vento non é de ninguén, pero moito menos das industrias eléctricas«», conclúe o alcalde.

Como o resto de cidadáns do Estado, os habitantes de Galicia e os de Muras pagaban a electricidade este martes ás sete da tarde a 0,42844 euros o kilowatio/hora. Por trinta días de todo un mes de consumo serían 115,67 euros. Á mesma hora, o gramo de ouro cotizaba a 56,58 euros na bolsa de Nova York. Máis ou menos a metade.