O futuro de Ence levanta unha tormenta política e social en plena crise da industria galega tralo polémico vídeo do seu presidente onde di que a fábrica pode causar un «susto ambiental maiúsculo». A Fiscalía abriu investigación a unha empresa que xa acumula varias denuncias e que se debate entre o traslado e o peche á espera dunha sentenza da Audiencia Nacional sobre a súa concesión.
Un vídeo do presidente da fábrica pasteira Ence, en Lourizán (Pontevedra), colocou á industria galega no centro mediático e non precisamente pola súa boa saúde. Ignacio de Colmenares aseguraba aos seus traballadores que a empresa podería sufrir un «susto ambiental maiúsculo». Tras isto a Fiscalía abriu unha investigación, aínda que o futuro de Ence pasa antes por unha sentenza da Audiencia Nacional sobre a prórroga na súa concesión que ditaminou o Goberno de Mariano Rajoy.
Tras estas declaracións a Asociación en Defensa dá Ría de Pontevedra (ADRP) e o PSOE de Pontevedra formalizaron dúas denuncias por supostos delitos ambientais, contra a saúde das persoas e por ameazas. ENCE defendeu que o vídeo está sacado de contexto e que o complexo é «totalmente seguro». Si matiza que «de aquí a 2033, podería darse este futurible problema de non facerse os investimentos necesarios por falta de seguridade xurídica».
[Puedes seguir leyendo este artículo en castellano aquí]
A lista de apuros que incumben á pasteira desde hai anos é moi extensa e debátense en varios ámbitos: xurídico, político, económico e social. Os últimos acontecementos están relacionados co proxecto da Lei de Cambio Climático, que segundo empresa, PP, Xunta e CCOO obrigaría á empresa a botar o peche perdendo «miles» de postos de traballo, o que está a ocasionar un balbordo de protestas dos traballadores en contra do goberno local (coalición BNG-PSOE), que apoia o seu traslado.
Segundo Ignacio de Colmenares, a citada Lei impediría realizar os investimentos necesarios para manter a seguridade da fábrica: «Podemos ter un susto maiúsculo ambiental en calquera momento, que pode afectar as persoas. Como temos unha responsabilidade como administradores, como non nos deixen horizonte suficiente para investir o que hai que investir (…) verémonos obrigados a pechar a fábrica de forma ordenada pero rápida. Que non vos enganen cando vos din que ese artigo non nos afecta, porque se non nos afectase non lle custaría nada ao Ministerio cambiar a redacción seguindo a recomendación do Consello de Estado».
Ence e PP enfocan toda a atención nun artigo concreto do Anteproxecto da Lei de Cambio Climático, o 18.4, que di así: «Os prazos de duración dos títulos de ocupación do dominio marítimo terrestre computaranse en todo caso desde o seu outorgamento e incluirán todas as súas prórrogas, de ser estas posibles, sen superar os prazos máximos establecidos na Lei 22/1988, do 28 de xullo, de Costas e na Lei 33/2003, do 3 de novembro, de Patrimonio das Administracións Públicas, sendo nulos de pleno dereito os actos administrativos ditados en incumprimento do previsto neste artigo».
Isto significa que a concesión se outorgará por un máximo de setenta e cinco anos e Ence tería que trasladarse en 2033, algo ao que a empresa se opón rotundamente e considera situarse fóra de Galicia. Insiste en modificar o artigo para garantir a «seguridade xurídica» e a permanencia en Lourizán, pero nestes momentos a tramitación da Lei está en curso e votouse no Congreso a favor de que esa mesma redacción do artigo 18 se manteña tal e como está.
Desde a Xunta insisten en que segundo a redacción actual o artigo pode dar lugar a distintas interpretacións e así llo enviaron por carta ao delegado do Goberno en Galicia, Javier Losada, as conselleiras do Mar e Medio Ambiente, Rosa Quintana e Ángeles Vázquez. Na misiva piden ao Goberno de Pedro Sánchez que no artigo 18.4 cambien «os actos administrativos ditados» por «aos que se diten» para blindar Ence.
O PSOE sostén que ese artigo non inflúe no futuro da pasteira. Segundo Tino Fernández, tenente alcalde de Pontevedra, o artigo non ten efecto retroactivo e inflúe para as concesións futuras e non «para concesións vivas». Segundo conta a Público, Ence está informada respecto diso.
O secretario comarcal de CCOO, Xosé Luís García Pedrosa, que pertence ao sindicato que está a promover as mobilizacións en contra desta Lei e do concello pontevedrés, recoñece que o artigo non inflúe a Ence. Con todo, considera que existen «moitas probas inequívocas da vontade do Goberno de facer que ENCE peche». Para el a primeira proba dáse cando o Goberno «decide achaiarse no xuízo que está pendente na Audiencia Nacional sobre a concesión que ten Ence, achaiarse significa que te retiras porque estás de acordo». Pedrosa refírese a que en 2019 a Avogacía do Estado cambiou de criterio e ditou que a legalidade da resolución do Ministerio de Medio Ambiente en 2016 “non sería conforme a dereito”, é dicir, sostivo que houbo irregularidades en ampliar a concesión de Ence.
Despois das eleccións xerais de 2015 e cando aínda non había presidente do Goberno, o Executivo en funcións de Mariano Rajoy outorgou a prórroga da concesión de Ence 60 anos máis (a anterior concesión promulgada polo Goberno de Franco terminaba en 2018), o que lle permitiría estar en dominio público marítimo terrestre ata 2073. É entón cando a APDR, Greenpeace e o Concello de Pontevedra denunciaron para conseguir a anulación da prórroga. A sentenza da Audiencia Nacional está moi preto de coñecerse, o que marcará, antes que ningún artigo ou a Lei de Cambio Climático, o futuro de Ence, aínda que a difusión do vídeo do seu CEO despistase sobre os motivos que poden levar ao cesamento de actividade da fábrica en Lourizán.
Antón Masa, o presidente da APDR, explica que lle parece «incongruente» que o PP modificase por entón o regulamento da Lei de Costas e non o propio artigo, o que leva á discusión de se neses 75 anos de concesión se inclúen as prórrogas ou non. O PP sostén que non. O PSOE tentou modificar o regulamento, pero por problemas legais que poderían afectar a empresas ás que se lle aplicaron as normas anteriores, decidiron especificalo no Anteproxecto da Lei de Cambio climático e así xurdiu o famoso artigo 18.4.
O parlamentario do BNG Luís Bará, cre que a do CEO pode ser unha «filtración interesada debido a que a planta non está a facer os investimentos necesarios» para a súa seguridade. O grupo nacionalista, que goberna Pontevedra en coalición co PSOE, cre que Ence debería buscar outro emprazamento e que se faría formal se de verdade existise «vontade política», así se completarían os ciclos produtivos e potenciaríanse as actividades relacionadas co mar que se deixaron de facer pola fábrica. «Hai unha manipulación basta tentando oprimir ás institucións utilizando o tema das concesións cando realmente a quen serve está en función dos intereses de Ence. Levan semanas chantaxeando» sostén.
A nivel ambiental os partidarios do traslado de Ence argumentan que o sector forestal non pode estar relacionado desta maneira cun terreo de mar, xa que isto non se sostén en criterios ambientais. «Tecnoloxía obsoleta, gasto excesivo de auga, verteduras perigosas…En 2019 chegáronnos avisos de ruídos e de cheiros alarmantes, máis altos do normal. Nalgunha ocasión tivemos filtracións de persoas que traballan en Ence e que nos dicían que tiñan problemas na caldeira e non os podían resolver. Denunciámolo e non pasou nada. Terían que ver algúns destes problemas coa inestabilidade da que fala Colmenares? Se ten que ver é moi grave», alega Masa.
Peche ou traslado?
Para algúns non hai diferenza entre o peche ou traslado xa que ambos os casos significan o cesamento de actividade de planta e non hai impedimento a que outra celulosa abra en Pontevedra, pero é a propia ENCE a que se nega a buscar outro emprazamento porque necesitaría 700 millóns de euros, en cambio, si está disposta a investir 400 na actual fábrica ou na mudanza a outros países.
A pasteira, Xunta, PP, e CCOO defenden que se perderían 5.000 postos de traballo e compárano coa crise do naval de Ferrol ou como o hipotético caso de que pechase en Vigo a Citröen. Segundo defende a APDR eses números están inflados, e Ence ten «270» traballadores directos na fábrica, «110» postos de oficinas centrais -non saben se en Lourizán ou noutro punto da cidade- e despois os traballadores que operan nos montes, actividade que se podería seguir realizando a pesares do traslado da empresa. «Os postos de traballo non se perderían e a presenza de Ence en Lourizán impide a explotación dos recursos naturais no monte e a ría, eses postos de traballo están imposibilitados por Ence e poderíanse recuperar. A comarca podería ter máis emprego que ata o de agora», explica Masa.
A Xunta sempre estivo de parte de Ence. Do consello de administración forman parte a exministra de Medio Ambiente, Isabel Tocino, e o exconselleiro de Medio Ambiente, Carlos do Álamo, ambos do Partido Popular (PP).
«O percorrido de Ence acaba en 2033. É a realidade e así o viñemos manifestando, temos que sentarnos a negociar coas administracións de maneira que se poida trasladar. Se é posible trasladala para Portugal ou Brasil pode quedar en Galicia. Pedímoslle ao comité de empresa que actúe en defensa dos traballadores», sostén o tenente alcalde, Tino Fernández.
O problema radica en que a empresa non está disposta a investir 700 millóns nun cambio de localización en Pontevedra. Os traballadores están moi enfadados, pero non coa entidade, senón coa alcaldía e co proxecto da Lei. Cren que sería «catastrófico» un peche de Ence, que é o que esperan que suceda, e continuarán «apertando» para tentar modificar a posición do Goberno local. O pasado xoves un grupo de traballadores ocupou o Concello de Pontevedra e a policía tivo que intervir para desaloxar aos protestantes.
O rexedor, Miguel Anxo Fernández Lores, culpou ao portavoz municipal do PP, Rafael Domínguez, de permanecer un «bo intre» na alcaldía «arengando ás persoas que a ocuparon coa intención de agredir verbal e fisicamente aos responsables do equipo de Goberno», así como a el. Ence negou as acusacións. Ana Pontón pediulle a Feijóo que frease unha «campaña que xa excedeu todas as liñas vermellas da democracia». Para a APDR, os traballadores equivocáronse «de inimigo» apoiando á empresa. «Non defenderon o seu traballo, de facelo, apertarían á empresa para pedirlle o traslado», conclúe.
Este artigo publicouse orixinariamente en castelán en Público como parte dun acordo de colaboración con este periódico. Aquí podes atopar máis artigos de Público en Luzes.
