A Coruña.- As contradicións e mentiras vertidas durante a crise dos pellets do Toconao pola Xunta de Galicia e polos medios de comunicación públicos que esta xestiona acabaron por rodear ao Executivo que dirixe o presidente galego en funcións, Alfonso Rueda.

A marea plástica xorde dun accidente do que non se pode culpar á Administración autonómica pero, xa sexa por un erro de cálculo inicial ou polo desexo de minimizar os efectos da vertedura diante a proximidade das eleccións autonómicas do 18 de febreiro, o Goberno de Rueda instalouse nun xardín do que non ten fácil saída.

Un repaso á cronoloxía dos feitos así o demostra.

Un mes de pasividade

O accidente do Toconao ocorre o 8 de decembro e os primeiros pellets chegan ás praias de Muros, na Coruña, cinco días despois. Durante un almorzo informativo en Madrid o 8 de xaneiro, Rueda asegura que non tivo coñecemento oficial da vertedura ata o 3 de xaneiro. Pero a súa afirmación non se sostén. Varias chamadas cidadás ao teléfono de emerxencias 112 á Axencia Galega de Emerxencias, adscrita precisamente á Vicepresidencia Primeira e Consellería de Presidencia da Xunta de Rueda, alertan o mesmo 13 de decembro dos primeiros residuos, en forma de boliñas de cor branca de menos de cinco milímetros de diámetro, esparexidas sobre a zona ou contidas en sacos que os almacenan, nas rocas e areais das praias de Muros.

Tres semanas antes do que di Rueda

Rueda deféndese culpando ao Goberno da inacción inicial alegando que quen recibiu primeiro a información da vertedura foi Salvamento Marítimo, dependente do Ministerio de Transportes, o 8 de decembro, cando o buque alertou de que perdera varios contedores mentres navegaba fronte á costa do norte de Portugal. Non se trata dunha alerta infrecuente no corredor marítimo de Fisterra −a autoestrada marítima pola que pasan os buques que navegan fronte a Galicia−, porque segundo o Consello Mundial do Transporte Marítimo, cada ano caen ao mar en todo o mundo 2.300 contedores. Pero o relevante é que as comunicacións entre Salvamento Marítimo e a Axencia Galega de Emerxencias, publicadas por eldiario.es, demostran que ambas as administracións tiñan coñecemento do incidente polo menos tres semanas antes do que di o presidente da Xunta.

A carta do conselleiro

O 4 de xaneiro, o conselleiro do Mar, Alfonso Villares, envía unha carta a varios concellos afectados dándolles algunhas indicacións sobre como responder a vertedura. Na mesma, recoñece que a Xunta comunicou a Salvamento Marítimo, á Dirección Xeral de Costas do Estado e á Delegación do Goberno en Galicia que sabía da vertedura do Toconao polo menos desde o 21 de decembro, é dicir doce días antes do que di Rueda.

Alerta ambiental

Miles de voluntarios, autoorganizados e con medios precarios, levan 19 días recollendo os granulados das praias sen axuda institucional cando Rueda acode a Carnota, en Muros, o 1 de xaneiro. Ese día pon en redes sociais o seu argumentario de campaña pero descarta achegarse a ningunha das praias afectadas. Pasan catro días, ata o 5 de xaneiro, cando a chegada de pellets a Galicia adquire repercusión mediática a escala estatal e a Xunta activa o nivel 1 de alarma do Plan de Continxencias por Contaminación Mariña Accidental de Galicia, previsto para un incidente contaminante «de magnitude ou perigo media», xestionable cos medios dispoñibles pola comunidade autónoma. Para entón os pellets xa chegaron ao litoral cantábrico. Rueda négase a elevar a alarma ao nivel 2, legalmente imprescindible para poder pedir axuda ao Goberno.

A Fiscalía cre que a vertedura é tóxico

O 8 de xaneiro, unha portavoz o Instituto Tecnolóxico para ou Control do Medio Mariño (Intecmar) da Xunta asegura que os pellets están fabricados con material «inerte» inocuo para saúde humana. Pero ese mesmo día Luzes-Público publica que as fichas técnicas ás que se refiren as etiquetaxes de varias sacas atopadas nas praias indican que poderían conter ata un 30% de aditivos tóxicos. Ese mesmo día, transcende que a Fiscalía abriu unha investigación pola vertedura tras atopar indicios de toxicidade na vertedura. A Xunta, con todo, mantén que non o é, e só dous días despois o conselleiro de Mar en funcións, Alfonso Villares, subliña esa tese cunha afirmación tan escatológica como desafortunada. O plástico inxerido accidentalmente pola fauna mariña ou polo ser humano non é un perigo porque «entra por onde entra e sae por onde sae».

Tóxicos

O 9 de xaneiro, a Xunta acepta de mala gana elevar ao nivel 2 a alerta ambiental, o que lle permitiría solicitar a axuda do Estado que ata entón rexeitou, alegando que a vertedura non reviste da importancia que xustificaría esa medida. Aínda que segue mantendo que os pellets non son tóxicos, un dos informes encargados polo propio Executivo autonómico advirte que non se debe inhalar o po que desprende e si evitar evitar o contacto coa pel, os ollos e a roupa cando se proceda á súa recollida .

Submarinos, avións e barcos

O 10 de xaneiro, Rueda esixe ao Goberno que centre a súa axuda na recollida dos pellets no mar. Só dous días antes, o seu conselleiro do Mar enviou outra carta aos alcaldes explicándolles que, «polas súas características, non resulta posible a retirada deste residuo no mar xa que non se atopa na superficie da auga». Pero a Xunta mantén a súa estratexia de responsabilizar ao Goberno e esíxelle unha lista de medios que parece destinada a enrevesar aínda máis a situación. Quere á súa disposición un robot submarino, sete lanchas, catro barcos, un avión e dous helicópteros. Nas praias, a Xunta mantén un dispositivo de apenas 200 efectivos para máis de 1.500 quilómetros de costa.

Manipulacion e protestas

O 11 de xaneiro, asociacións de mariscadoras, pescadores, ecoloxistas defensores das rías e organizacións de voluntarios convocan unha manifestación para o 21 de xaneiro en Santiago. Ese mesmo día, un xulgado de Noia abre dilixencias tras unha denuncia de Podemos Galicia e o Parlamento Europeo anuncia que debaterá a situación no seu pleno de Estrasburgo a próxima semana a pedimento do BNG. Ao tempo, os traballadores da radio e a televisión públicas maniféstanse nos seus centros de traballo pedindo a dimisión do director xeral por impoñer a manipulación das noticias sobre a vertedura para adaptalas á versión do PP.

«Hai un mes que o sabían»

O 12 de xaneiro, a predición meteorolóxica indica que durante esta fin de semana daranse condicións apropiadas para que cheguen ás praias máis pellets. A Xunta segue rexeitando que a axuda do Estado céntrese na recollida na costa, e Rueda segue trasladando as culpas á Moncloa: «Hai máis dun mes que sabían do accidente », di nunha entrevista de radio.