Este artigo tamén está dispoñible en: Castelán

Hai uns días quedei pasmada mirando Cabaret de Bob Fosse nun cinema ao aire libre de Berlín. Vin ese filme non sei cantas veces, pero nunca en pantalla grande, en versión orixinal, acompañada dun gran número de espectadores e na capital alemá, onde ten lugar a trama.

Chamoume a atención que houbese tanta xente. Normalmente no meu barrio no Leste, onde non todo o mundo fala perfecto inglés como en hipsterland Kreuzberg ou Neukölln, as pelis ao aire libre son case sempre dobradas ao alemán.  «Berlín 1931»: o primeiro que se anunciou na pantalla xigante ao comezo da cinta, sooume como unha ameaza. Tiven a sensación de que a xente sentada ao meu redor contivera o alento por un segundo. Enseguida apareceu o xenial e falangueiro actor Joel Grey, mestre de cerimonias de todos os números cabareteros do musical, para darnos a benvida en varios idiomas.

O famoso tema «Wilkommen! And bienvenue, welcome…» fíxome sorrir porque pensei de inmediato no festivo barullo de linguas que, como entón, tamén se falan nesta cidade no 2021. A República de Weimar dos anos 30 sufría unha terrible crise económica, mentres o populismo do partido nazi ía gañando adeptos e os mozos privilexiados, como os personaxes principais da cinta, dedicábanse a darse unhas troulas queer monumentais no Kit- Kat Club, exactamente igual que se está facendo hoxe. Cambien a crise financeira pola sanitaria ou a humanitaria de refuxiados e emigrantes. Cambien a marabillosa voz de Liza Minelli pola pachanga tecno. Cambien o champagne por crystal meth, speed e gummi bears de CBD comestibles, poñan unha paréntese de COVID, e aí temos de novo a República de Weimar, pero esta vez a nivel mundial.

Non me cabe dúbida de que moitos berlineses do público tamén viron perfectamente o paralelismo. Esta peli é excelente por moitas razóns visuais, técnicas, interpretativas, pero ademais porque é antifascista, porque é queer, porque mostra unha relación poliamorosa antes de que se inventase o termo, porque inclúe un aborto e, sobre todo, porque deixa entrever as consecuencias de subestimar o auxe do fascismo.

Durante a cinta dúas escenas estremecéronme. Na primeira o cadáver dun home morto a golpes xace baixo dunha tea na rúa empedrada, mentres o fermosísimo personaxe interpretado por Michael York pregúntalle ao bon vivant barón alemán, se non cre que eses nazis son perigosos. Ao que o vividor respóndelle que son só uns matóns, que os axudan a desfacerse dos comunistas. Pero que os poden controlar. Cando York o interpela sobre quen poderá controlalos, o aristócrata respóndelle: «o pobo alemán». E en fin, xa sabemos en que quedou todo.

Noutra escena que me puxo os pelos de punta, Michael York e o barón están nun biergarten cando un mozo lourísimo uniformado co traxe impecable das Mocidades Hitlerianas, a esvástica e todo o kit de bo nazi, ponse a cantar e aos poucos todos os clientes se lle suman, levantándose, alzando o brazo e elevando a voz entusiasmados. Só os dous protagonistas e un vello de mirada asustada e desilusionada, se manteñen en silencio observando o que sucede. O retrouso da perfecta canción fascista, de patria asollada e natureza, deume calafríos: «Tomorrow belong to us, tomorrow belong to us…» (o mañá perténcenos).

A frase repetiuse como un pesadelo, rebotando unha e outra vez a través do anfiteatro, molestando á audiencia do cinema, que está situado en Volkspark Friedrichshain, un parque frondoso en Berlín do Leste onde se acha o Grosser Bunkenberg (a gran montaña búnker) coñecido en Alemaña do Leste como Mont Klamott, onde a Luftwaffe construíu unha fortaleza antiaérea para defenderse dos aliados, unha torre nazi que o Exército Vermello ruso tentou dinamitar sen éxito en 1945 e que foi sepulto baixo toneladas de entullos hai décadas. (Nos anos 70 da RDA a canción «Mont Klamott» sobre o outeiro duns oitenta metros de altura converteuse nun tema popular entre os mozos do Leste.)

Durante esa desacougante escena da película, cando o búnker sepulto que está a uns metros do anfiteatro aínda non fora construído e o Holocausto era inimaxinable, a audiencia contivo a respiración e foron uns minutos dun silencio espectacular, tronzado unicamente pola preciosa voz do rapaz nazi que nos deixou xeados. Tiven a sensación de que só o meu can e eu estabamos a ver a película. O público deixou de respirar, fíxose un buraco negro, un baleiro que o encheu todo. Xuro que esa escena da canción de «tomorrow belong to us», cando a pantalla se saturou de primeiros planos de orgullosos rapaces de uniforme, esvásticas e xentes humildes seguíndoos como cordeiros, provocou tal ansiedade que os corazóns dos que estabamos na audiencia saltaron un latexo.

En dúas semanas hai eleccións en Alemaña. Merkel despídese cun currículo respectado por todos aínda que o seu candidato do CDU, Armin Laschet, que hai un mes era o favorito, pasou a ser un lastre para o partido, porque mete a pata cada vez que fala. Ao contrario que Olaf Scholz (SPD) o actual vicechanceler e ministro de finanzas que, sen dicir nada, vai gañando popularidade e probablemente será o novo chanceler. Pola súa banda á candidata dos verdes, Annalena Baerbock, que aposta por un país que se toma en serio a enerxía alternativa e o quecemento global, aínda lle faltarán votos. A pesar da volatilidade das enquisas, non se esperan grandes sorpresas. Os nazis do AfD (Alternative für Deutschland), como os matóns de Abascal, xa están no parlamento e non se prognostica que gañen máis deputados.

Con todo, o fascismo, como o de VOX, o dos talibán, o da extrema dereita de Texas ou o supremacismo branco nos EE. UU. está en auxe. Hai 20 anos o terrorismo totalitario de Al-Qaeda voou o WTC, deixounos pampos e transformou o mundo en pezas de dominó. En NY morreron máis de 3.000 e en Iraq e Afganistán centos de milleiros. Deu a sensación de que ao resto do planeta fíxonos máis conscientes das desigualdades e a violencia diaria na que viven millóns. Con todo, o extremismo anda desatado.

Na Coruña mataron a Samuel a golpes e hai meses que as agresións homófobas, como as de xénero, ameazan por converterse no pan o noso de cada día. Pero na capital de España o poder xudicial empoleira aos franquistas regalándolles rúas, mentres os medios de comunicación se renden ao neoliberalismo facha, quitándolle importancia a que unha cuadrilla de chalados colguen dunha ponte unha bandeira de ducias de metros ou outros persigan homosexuais.

Cando acabou a película a xente aplaudiu. O guionista da cinta tivo a sensatez de terminar o musical ás portas do xenocidio e fun a casa segura de que a espelida Sally Bowles/Liza Minelli atopou unha maneira de regresar a NY. Tamén se me ocorreu que sería moi útil que Cabaret fose un filme de visión obrigada nas escolas e que o antifascismo debería ser unha parte tan básica da educación como o é aprender o alfabeto porque, á fin e ao cabo, o mañá perténcelles a eles.

Este artigo tamén está dispoñible en: Castelán