Un madrileño é ese tipo que atopas na N-VI e nunca sabes se vai ou vén. Dígoo por experiencia. O meu primeiro recordo da infancia ten que ver con iso, e está xusto nesa estrada. Cos meus pais, os meus irmáns, o can e as maletas, embutidos todos nun Renault 12 familiar de cor branco con asentos vermellos de skai. Era eu tan neno que nin sequera sabía se iamos ou viñamos ver os avós.

A N-VI é a última das primeiras seis estradas radiais da rede española, ideada para manter Madrid no centro dunha esfera que relega o resto do país a meros números dun reloxo que as nacionais cruzan no sentido capitalino das súas agullas: a I, a Burgos; a II, a Barcelona; a III, a Valencia; a IV, a Cádiz; a V, a Badaxoz; a VI, á Coruña.

En realidade a vella N-VI xa existía moito antes. Construíuse sobre o Camiño Real que unía Galicia co Bierzo, e o seu trazado foi modificado e reformado moitas veces. A última ampliación importante foi en 1988. Din que había que parar as obras cada dúas por tres por mor dos cadáveres de paseados na Guerra Civil que aparecían nas cunetas. Unha lenda negra mesmo asegura que os construtores acabaron por prohibir aos xefes de obra que chamasen o xuíz cando desenterraban ósos e caveiras. Ordenábanlles disimulalos de novo baixo o asfalto, sen máis miramentos.

Sobre a N-VI téñense contado de sempre historias morbosas. Como a que afirma que a curva da rúa  Valdoncel de Betanzos era un cemiterio para os camións que queimaran os seus freos na temida Costa do Sal e chegaban vendidos e desmandados ao centro da localidade, onde se estrelaban contra as casas. Hoxe contan que o que hai ao final da Costa do Sal pola A-6 é unha área de descanso que funciona como punto de referencia das quedadas dogging e cruising de Betanzos e comarca.

Nunca confirmei se estas lendas eran certas. Por distintas razóns. Pero de neno, nos traxectos da Coruña a Madrid naquela España escura dos setenta, si sabía que o meu pesadelo na N-VI empezaba precisamente cando avistaba Betanzos desde a xanela do R12. Apenas pasaran vinte minutos desde que sairamos da casa, e alí, nas curvas da Angustia, xerminaba a miña angustia vital ao constatar o inapelable do meu destino: dez, once e ata doce horas de viaxe por unha estrada teimosamente revirada que só se endereitaba cando saía de Galicia, entre os vómitos dos meus irmáns, os peidos do can e os cartuchos de Neil Diamond e Richard Clayderman dos meus pais. Daquela os reprodutores de casete eran de salón, e a música no coche escoitábase con cartuchos de oito pistas.

Non é que a N-VI levase á Porta de Tannhäuser, non. Pero nesa estrada eu vin cousas que non creriades: incendios catastróficos e montes tinguidos de eterna negrura, mareas de eucaliptos devorando a paisaxe toda, riadas asolagando leiras e vivendas a carón do Miño, tempestades de neve que convertían Pedrafita no Anapurna… E aínda máis: adultos fumando no coche con nenos sen cinto rebotando en cada fochanca, regurxitando polo portelo os sándwichs e a orchata da avoa entre o cheiro a bosta e xurros que nos acompañaba durante quilómetros, e co que o can disimulaba os peidos. Os maiores estrañábanse dos nosos mareos, e cocíannos a biodraminas.

Hoxe a calquera lle quitan a custodia dos fillos por moito menos. Pero entón non había un Pere Navarro para protexernos. Claro que co tempo achei a forma de vingarme de toda a familia. Os meus pais non tiveron máis remedio que aceptar a razoable proposta de que compartísemos por quendas a elección da música do coche cando cambiaron o R12 por un Peugeot 504 con reprodutor de casetes. Con decidida maldade de preadolescente airado, eu sempre escollía o Trans Europe Express de Kraftwerk.

Mola revisitar a N-VI sen Kraftwerk nos poucos tramos que aínda quedan do primeiro trazado orixinal, rebautizados baixo a nomenclatura N-006A e case todos situados antes, durante ou despois de subir e/ou baixar o porto de Pedrafita. Xa case non se ven as varandas de lousa nin aquelas colosais mouteiras de formigón que parecían menhires sinalando a ruta quilómetro a quilómetro. Os que quedan están escondidos entre o musgo e a hedra.

Pola vella N-VI atravésanse frondosas fragas que chegan ata o asfalto mesmo, solitarios tramos do camiño de Santiago polos que cruzan visóns e esquíos baixo a mirada protectora dos sinais que limitan a velocidade a 50, e aldeas e vilas en romántica decadencia onde o único que se move son os fentos e os peregrinos: Horta, Las Lamas, Ambasmestas, Vega de Valcarce, Pereje… Neles o tempo só transcorre nas alturas, a bordo dos camións que pasan polos inmensos viadutos da nova N-VI e da máis nova aínda A-6, que duplicou o trazado da anterior.

«Aínda recordo cando o lugar tiña 300 habitantes fai 40 anos. Agora son 17. Quizais haxa máis bares que antes, polos peregrinos», conta a dona do restaurante Polín, nas Ferrerías. En realidade, o nome oficial do lugar é Las Herrerías, porque está en León, pero no cartel co seu nome baixo a lenda N-VI alguén galeguizou o topónimo con spray. En Ambasmestas pasa o mesmo con un que sinala cara a Veiga de Valcarce. E tamén en Perexe, pouco antes de chegar a Vilafranca do Bierzo. Por certo, en casa Polín dan unhas troitas con xamón que están de morte.

As localidades galegas que se viron privadas do paso dos miles de vehículos que rodan a diario entre A Coruña e Madrid ou nos traxectos intermedios, foron languidecendo aos poucos, á vez que se abrían novos tramos da A-6 e se levantaban os piares dos viadutos. Hostais, pensións, mesóns e gasolineiras agonizan desde hai lustros en Coirós, Guitiriz, Baamonde, Rábade, Castroverde, Baralla, Becerreá, As Nogais…

Viaducto de la A6 sobre una vivienda junto a la antigua N-VI en la carretera de Ambasmestas la Vega de Valcarce.

Pela del Álamo cóntao no documental N-VI (Diplodocus Producións, 2012). Dúas mulleres resumen a historia nun delicioso diálogo improvisado:

—Aquí houbo de todo: un curral de ovellas, un puticlub…

—Pasaban os camións por aí e paraban, claro.

—Non, os camións paraban se viñan aquí.

—Boh! Os camioneiros tiñan que pasar por aquí, porque daquela non había outra estrada.

—Que non! Que xa estaba, Eloína. Cando puxeron o puticlub xa estaba aquela estrada. Pero como xa sabían que estaba aquí o puticlub, pois viñan.

Para algúns lugares, a autovía segue a ser fonte de negocio. «A nosa tempada alta é agora», di Mihai. É romanés e chegou a Galicia con 18 anos, fala galego con acento dos Ancares e conduce un taxi en Baralla, como o seu sogro. «No inverno vivimos das rutas escolares e de levar e traer xente da vila ao hospital de Lugo. Pero no verán chámannos moito da asistencia na estrada para recoller condutores e pasaxeiros que sufriron unha avaría ou un accidente».

O seu taxi é un moderno, silencioso e confortable Skoda climatizado, que avisa cun sinal sonoro e diminúe automaticamente a velocidade se detecta que Mihai o fai saír involuntariamente do carril. Cando pasa xunto a unha área de freada da autovía e ve un coche parado con dúas persoas no exterior con chalecos reflectores, el chama o seu sogro co mans libres. «Oe, está pendente do teléfono que igual chaman do seguro».

Á marxe do documental de Del Álamo, non sei como aínda non se lle ocorreu a ninguén ambientar unha novela ou unha road movie na N-VI. Con todas as cousas que pasaron e seguen pasando nela! A miña última aventura foi hai ben pouco, facendo unha reportaxe. O demo do GPS asegurábame que circulaba «pola estrada eneuveí», cando en realidade xa me tiña metido ata o fondo dun camiño de vacas, tabáns e croios. Alí, no medio do monte, botando entre as pedras, acabei esnaquizando o cárter de coche. Aínda non sei cara a onde ía ou de onde viña.