O venres 1 de xaneiro de 1915, o diario pontevedrés Progreso, publica nas súas páxinas a nova: «Un chispazo del gordo en la provincia de Lugo». O xornal dá conta do suceso que tivo lugar no Nadal de 1914 nunha pequena aldea lucense, onde caeu o gordo da lotaría mentres o mundo vivía o comezo da Gran Guerra:

         El 50047 ha tenido a bien enviar un recuerdo, exigüo sí, pero recuerdo al fin muy estimable, a la olvidada y pobretona provincia de Lugo. Fue un chispazo que hacia Galicia vino, y en Galicia hubiese dado qué hacer a los tribunales de justicia si la oportuna presencia de los tricornios de la benemérita no diese al traste con con las maquinaciones bien poco caballerosas en verdad de un galleguito aprovechado y muy cuco.

En Ripoll se jugaba el número cincuenta mil cuarenta y siete para el sorteo de Navidad. Del 50047 obtuvieron participaciones  numerosas de Ripoll, y entre ellas un pobre empleado del ferrocarril, un mozo de la estación, gallego y laborioso.

Este mozo tuvo la atención de enviar a su madre una participación de una peseta en el mismo número en que él jugaba.

La anciana vive en lugar de Villermao, parroquia de Castroncelos, Ayuntamiento de Puebla del Brollón.

Pasó el día del sorteo. La mujer no tuvo noticias de la suerte que hubiese corrido su número. Para enterarse enseñó el recibo de participación a un vecino suyo. Éste, que debió apreciar la ignorancia de la vieja, y la juzgó aprovechable, díjola llanamente que [ilexible] número, el 50047, no tenia premio. Pero tuvo un gesto de desprendimiento: -A pesar de no estar premiado -dijo- yo le compro la participación por 5 pesetas…

Y el trato se hizo.

Un distinguido señor, que ostenta la representación de un distrito en la Corporación provincial, por casualidad pudo desengañar a la vieja, y llegó a tiempo el aviso para que la Guardia Civil diese caza al «generoso» comprador de la participación.

La madre del mozo de la estación de Ripoll envió a su hijo el recibito, en calidad de valores declarados, y a cambio de él recibirá 6.000 pesetas.

Que sea enhorabuena.

En efecto, aquel Nadal de 1914, José María Sánchez Castaño, mozo de estación en Ripoll, puxo o seu traxe de ferroviario, limpou ben os seus zapatos, e mirouse no espello. E xusto no intre en que estaba disposto a saír pola porta para acudir, como cada día, ao seu traballo, de súpeto o brillo da pel dos seus zapatos negros encheulle os ollos de auga. Non sabía por que, mais aquel brillo tróuxolle á memoria o mendo de coiro vello que o seu pai lle botara ás súas zoquiñas de neno, que ficaran na memoria e no cuarto de atrás da Casa de Maripepa, en Vilarmao.

A Maripepa era a súa nai, de orixes familiares humildísimas. El, sen poder sacar os ollos dos seus zapatos, pasou a mirada polos cordóns e trasladouse mentalmente nun amén ao carreiro da fonte, cheo de bulleiro, no que se enterraba cada vez que levaba aquelas tres ovellas a beber aos barcais. E mesmo lle pareceu que a lene brisa dos chopos lle pasaba pola cariña tostada polo frío e denegrida polo fume da lareira. Así que, naquel lugar tan afastado da súa aldea natal, o José María sentiu un arreguizo cobreguearlle polo lombo abaixo, pensou na súa nai, na súa avoa, no pai e no avó, nos seus tíos e nos seus irmáns, durmindo nas arcas do pan, a falta de xergóns para todos.

 

Saíu da casa e, coma quen executa unha orde do destino, que é o azar amoroso, dirixiuse con pé firme á administración de lotaría de Ripoll, que lucía na súa porta un trevo igualiño ao do campazo do agro polo que pagaban un ferrado de centeo de renda aos de Reguengo. E coa vista fixa no trevo mercou dúas participacións do número 50047.

Esa mesma tarde escribiu unhas letras nunha cuartilla, esperando que al recibo de las mismas se encuentren bien. Yo bien, gracias a Dios. E canda as letras de recordo filial e fraterno viaxaba no Correo dunha mañá de decembro de 1914 un número: o 50047.

Chámaselle número áureo a un número irracional que se corresponde cunha proporción entre dous segmentos dunha recta, e que ten a súa expresión en determinadas construcións xeométricas. O número áureo contén a cifra da proporción suprema, e por iso é tamén chamado «razón extrema», «razón dourada» ou «número de ouro». E esa marabillosa proporción, que parece un invento dun neno matemático ou o soño dun alquimista, está presente tamén na natureza: nos nervios das follas lobuladas dos carballos, no circo das gallas do amieiro, na cuncha do caracol, nos flósculos dos xirasoles…

O número áureo contén a cifra da proporción suprema, e por iso é tamén chamado «razón extrema», «razón dourada» ou «número de ouro»

Certo é que o número áureo se encontra na expresión estética da xeometría, mais eu creo que aquel 50047 era, sen dúbida, o perfecto número áureo: un número destinado a tornar, coma quen espanta o lobo, a fame dunha familia. A Beleza absoluta da Alegría. Número de ouro. Razón extrema.

A señora Maripepa recibiu a carta do seu fillo coma se fora unha torta de pantrigo redonda igual có mundo. Bicou as letras coas que o seu José María lle dicía que estaba ben de saúde e tamén que se acordaba da terra e que a botaba en falta. E despois gardou nun pequeno caixón de madeira, a carón das escrituras da casa, aquel billetiño fráxil cun número que ela non sabía ler.

Pasaron os días daquel mes de Nadal sen que ela volvera lembrar o seu tesouro, gardado entre partillas e permutas de 1750, poño por caso. E un bo día, estando Don Rebierto de Remigio lendo nunha folla dun xornal as novas do mundo, preguntou a pobre Maripepa se aquel periódico poría o númaro da lotaría que tocara aquel ano. Mais por desgraza a carón do Rebierto había outros mozos escoitando a conversa e, movidos pola fame, pola miseria, e polo soño da vida áurea, intentaron, como revela o Progreso pontevedrés do primeiro de xaneiro de 1915, enganar a muller e facérselle co billete.

Non foi así, por sorte. E as seis mil pesetas do premio gordo da lotaría de 1914 chegaron ás mans da Maripepa, cheas de engurras do tempo, e da xeada, e do traballo. Aos seus corenta anos, o xornal falaba dela coma unha anciá…

Seguramente chorou. Bicaría os cartos coma quen bica un santo. E aquelas seis mil pesetas serviron para mercar camas e tres leiras boas que aínda hoxe traballan os herdeiros da Casa de Maripepa, do pequeno lugar de Vilarmao, parroquia de Castroncelos.

Algúns anos despois, José María ascendeu na Renfe e envioulle a súa nai unha tarxeta de identidade que lle permitía viaxar nos trens de España. Un pase ao mundo que ela endexamais empregaría, ocupada en botar o millo, as patacas, en segar a herba, cebar un porco, munguir a vaca, vixiar os marcos… Así que a señora Maripepa gardou no seu caixón de madeira a tarxeta, que agora veu ás miñas mans desde as, para min tan queridas, do seu tataraneto, e atopar o agarimo e o recordo restaurados no número áureo.

Este Nadal, quixen eu saber onde se vendía o número 50047… E para a miña sorpresa -ou non, porque o azar traballa cunha perfección suprema-, na Administración nº 2 El Trébol, sita en Ripoll (Girona), segue a venderse o noso númaro d’ouro. Por suposto eu, que nunca merco lotaría,  comprei dous décimos: un para min e outro para o tataraneto da señora Maripepa de Vilarmao, que cre, ante todo, no poder da poesía e a leva dentro, coma min, porque a razón do número irracional sempre se impón polo efecto do amor e da beleza.