As tensións entre Unidas Podemos e algúns sectores do movemento municipalista auguran un percorrido complicado para reconstruír en Galicia a fronte ampla que propón a vicepresidenta

A Coruña.- As mareas galegas e as súas diferenzas cos partidos que integran o seu espazo político poden converterse no primeiro obstáculo á fronte ampla que quere armar Yolanda Díaz. A súa heteroxeneidade, a multiplicidade de intereses que as integran e algunhas inimizades persoais enquistadas aseguran á vicepresidenta segunda un difícil percorrido para conseguir o seu apoio.

Galicia foi o primeiro territorio onde callou un proxecto político similar ao que propón a ministra de Traballo. Foi no 2012, cando era coordinadora xeral de Esquerda Unida e aliouse cos nacionalistas de Anova escindidos do BNG para darlle o primeiro revolcón serio ao sistema tradicional de partidos.

En pleno auxe do 15 M, Alternativa Galega de Esquerdas (AGE) chegou con nove escanos ao Parlamento de Galicia e deu impulso aos movementos locais que dous anos e medio despois entrarían en decenas de vilas e cidades levantados pola emerxencia de Podemos.

Aquela autodenominada «primavera municipalista» do 2015 deu ás mareas as alcaldías da Coruña, Santiago e Ferrol, fixo que o BNG quedase sen representación en Vigo e en Ourense e que o PP quedara con só unha das tres deputacións provinciais que tiña. Sete meses despois, o experimento, convertido en En Marea, excedería en catro puntos ao PSOE nas xerais.

Hoxe as mareas xa non gobernan ningunha cidade, e o proxecto orixinado en AGE e continuado por En Marea e logo por Galicia en Común diluíuse entre as súas contradicións e disputas internas. Pasou de seis a dous escanos no Congreso das Deputadas -un dos que mantén é o da vicepresidenta- e de catorce a cero no Parlamento de Galicia.

Se Díaz quere recuperar ese espazo socioelectoral, que perdeu 356.000 votos en cinco anos -dos 408.000 das xerais do 2015 aos menos de 52.000 das autonómicas do 2020-, terá que traballarllo. Porque a súa convivencia coas mareas nunca foi fácil e as feridas seguen abertas.

«O proxecto que está a debuxar Yolanda conta cos partidos, pero quere ampliar, ir máis aló, e estou seguro de que cando estea en marcha e visualícese o seu calado, referentes do mundo social, académico, sindical e tamén político non dubidarán en buscar liñas para sumarse e reforzar ese proxecto e o espazo politico», asegura Antón Gómez Reino, que ocupa o outro escano de Galicia en Común no Congreso e quen participou en primeira liña na construción da Marea Atlántica da Coruña.

Precisamente, a praza máis complicada para Díaz é hoxe A Coruña, onde MA, que perdeu o poder no 2019, mantén un enfrontamento directo con Podemos. O seu primeiro presidente, Xiao Varela, ex concelleiro de Urbanismo no Goberno de Xulio Ferreiro, dimitiu hai catorce meses tras tentar sen éxito que a formación entrase de novo no Executivo local en coalición co PSOE.

A súa saída deu paso a Isabel Faraldo, portavoz local de Podemos que ía na lista de MA pero que preferiu non integrarse no seu grupo municipal para quedar como concelleira non adscrita. Os seus antigos compañeiros de candidatura táchana de tránsfuga, cando ela defende que non cambiou de partido porque nunca militou en Marea, senón en Podemos.

«As Mareas en xeral e Marea Atlántica en particular foron no seu nacemento espazos de integración, onde coubo moita xente diversa con ou sen adscrición partidaria. Por distintos motivos perderon moita capacidade de ilusionar, pero creo que recuperar esa maneira de entender a política é agora máis necesario que nunca para que a transformación social avance coa fórmula pola que aposta Yolanda Díaz», engade o ex concelleiro.

Inés Cebreiro, voceira da coordinadora de MA, admite as dificultades para chegar a un acordo: «A situación é complicada porque foi Podemos quen rachou o acordo de confluencia».

«Agora estamos nun proceso de debate sobre o contexto estatal e o marco das eleccións locais do 2023. Non presupón que vaiamos decidir unha posición sobre a fronte ampla, pero todo sería moito máis fácil se non sucedese o que sucedeu coa acta da concelleira de Podemos», conclúe Cebreiro.

En Podemos, pola súa banda, non descartan que sexa posible un acordo na Coruña e co resto de mareas, aínda que admiten que vai ser difícil se non se recoñece «a lexitimidade de todas as partes e a necesidade de abrir o proceso á participación de axentes da sociedade civil».

Así o explica o secretario de Organización en Galicia, Borja San Ramón, quen desvincula do proceso municipal un posible apoio á fronte amplo, posto que «a mensaxe e os esforzos de Yolanda Díaz non se dirixen tanto ás formacións políticas como ao tecido social e á cidadanía».

«Se ao redor deste traballo articúlase un movemento capaz de presentarse como alternativa real, xerar expectativas e ilusión acordes ás que xera a propia Yolanda, ás organizacións políticas tocaranos estar á altura e ao dispor do mesmo, lembrando que isto non vai de nós, senón do benestar e da mellora das condicións de vida da cidadanía», apunta.

Outra das prazas complicadas é a capital de Galicia, Santiago, onde a Compostela Aberta do ex alcalde Martiño Noriega, vinculado á Anova que se aliou con Díaz en AGE, tamén perdeu o poder municipal no 2019.

As friccións de Anova con Unidas Podemos puxéronse de manifesto ese mesmo ano, cando a formación de Noriega, hoxe retirado da política e retornado á súa carreira profesional como médico, renunciou a repetir coalición para as xerais.

«Temos un contacto fluído», din fontes de Compostela Aberta sobre a relación con Díaz, aínda que aseguran que de momento a posibilidade de apoiar o seu proxecto «non se debateu en ningún foro». «Non é que sexamos alleos, pero non temos máis información que a que saíu nos medios e iso non dá para un debate orgánico. No que estamos centrados é en fortalecer a nosa posición de alternativa municipal e en tecer redes coas candidaturas galegas», engaden.

O certo é que Compostela Aberta séntese coa fortaleza necesaria para afrontar unhas novas municipais sen apoiarse na fronte de Díaz. «Somos a única organización deste espazo político que superou o 20% [de voto] na nosa cidade, o que supón un total moi por encima dos resultados de Unidas Podemos nas xerais [un 12,6%]», sostén o documento político-organizativo aprobado na súa última asemblea, en xuño pasado.

Quizá Díaz non vai telo tan complicado en Vigo, a cidade máis poboada de Galicia e onde Podemos arrasou nas xerais do 2015. Pero tamén alí atopará con problemas. Entón a formación gañou en 72 dos 85 colexios electorais da cidade, e hoxe a Marea de Vigo conta con só dous concelleiros.

Un deles é Rubén Pérez, responsable de Política Municipal da executiva federal de Izquierda Unida. Advirte de que a estratexia para que a esquerda alternativa enfronte con garantías as xerais do 2023 debe armarse coa vista posta en reconstruír os acordos municipalistas, para que as eleccións locais anticipen as posibilidades de éxito. «Vai ser un proceso a dobre volta», subliña.

Pérez destaca que o liderado de Yolanda Díaz polariza moito menos que perfís anteriores e esperta «moitas máis filias que fobias», o que supón un aliciente para quen aposta porque haberá consenso. «As mareas temos que reflexionar sobre que queremos ser. Seguimos tendo forza, pero o reto é recuperar gobernos. Xurdimos para superar a dinámica dos partidos tradicionais e agora quizá debamos superarnos a nós mesmas. O prioritario é reconstruír o noso espazo como suxeito político».

Onde máis fácil teno a vicepresidenta é en Ferrol, a cidade onde iniciou a súa carreira política como concelleira. Porque Ferrol en Común, a marea que lidera o ex alcalde Jorge Suárez, tamén de Esquerda Unida, conta co apoio de Podemos a pesar das tensións que xerou na militancia morada local o predominio dos afíns á ministra.

A situación é moito máis relaxada alí que en cidades como Ourense e Pontevedra, onde as diverxencias polo control das candidaturas locais deixaron á coalición sen representación nos concellos. Aínda que o caso máis paradigmático é Lugo, onde Podemos e Esquerda Unida presentáronse no mesmo ano, 2019, en coalición ás xerais de abril, por separado un mes despois ás municipais de maio, e de novo unidos ás xerais de novembro.

Podemos e Esquerda Unida contan cunha organización territorial demasiado fráxil en Galicia como para asegurar que Yolanda Díaz vai dispoñer da militancia activa suficiente para enfrontar todo o traballo invisible dun proceso electoral: desde pegar carteis a organizar actos pasando por apuntarse de representante ou interventor nos colexios, por pubicitar e encher mitins e, sobre todo, por negociar candidaturas e completalas ata o último suplente. Aí é onde as mareas poden xogar un papel para que a fronte ampla non sexa un cartel con pés de barro.